Dna moczanowa to przewlekła choroba metaboliczna, której częstość występowania w ostatnich dziesięcioleciach wzrosła, co widać szczególnie w krajach wysokorozwiniętych. Nierzadko współwystępuje z innym schorzeniami cywilizacyjnymi, takimi jak: cukrzyca, otyłość, nadciśnienie. Podstawę jej leczenia stanowi farmakoterapia oraz niskopurynowa dieta na dnę moczanową. Co można jeść i pić, a czego unikać? Jak powinien wyglądać jadłospis diety w dnie moczanowej?
Dna moczanowa – dieta – co jeść i pić, czego unikać, jaki jadłospis?
Spis treści
- Dna moczanowa – dieta jako sposób leczenia podagry
- Dieta przy dnie moczanowej – puryny w jedzeniu
- Dieta moczanowa – zawartość puryn w alkoholu i innych produktach
- Dieta w dnie moczanowej – czego nie wolno jeść przy dnie moczanowej?
- Podagra – dieta – co jeść przy dnie moczanowej?
- Co można pić przy dnie moczanowej, a czego unikać?
- Dna moczanowa – jadłospis
- Wypowiedź lekarza na temat diety w dnie moczanowej
Dna moczanowa – dieta jako sposób leczenia podagry
Dna moczanowa, inaczej zwana podagrą, to schorzenie związane z występowaniem nawracających zapaleń stawów spowodowanych krystalizacją moczanu sodu, fagocytozą kryształów i powstawaniem złogów w płynie stawowym oraz innych tkankach i narządach. Do opisanych procesów dochodzi w sytuacji, gdy we krwi znajduje podwyższone stężenie kwasu moczowego. Stan taki nazywamy hiperurykemią. Kwas moczowy jest końcowym produktem przemian związków purynowych w organizmie człowieka. Puryny budują kwasy nukleinowe uczestnicząc w procesie kodowania informacji genetycznej oraz koenzymy. Obecne w ustroju człowieka pochodzą z przemian metabolicznych lub dostarczane są z pożywieniem. Dieta wysokopurynowa sprzyja podniesieniu stężenia kwasu moczowego we krwi. Do pewnego poziomu organizm radzi sobie z usuwaniem tego metabolitu puryn, wydalając go przede wszystkim z moczem, ale i kałem. Za górną granicę prawidłowego stężenia tego związku we krwi uznaje się 5,2 mg/dl w przypadku mężczyzn i 4,0 mg/dl w przypadku kobiet przed menopauzą. Wartości przekraczające poziom 7 mg/dl mogą prowadzić do wytrącania się moczanów i ich gromadzenia się w okolicach o małym ukrwieniu i obniżonej ciepłocie ciała takich jak stawy, ścięgna, więzadła.
To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny
Wyróżnia się cztery stadia podagry:
- bezobjawowe podwyższone stężenie kwasu moczowego,
- okres międzynapadowy,
- przewlekłe zapalenie stawów,
- ostre dnawe zapalenie stawów.
Dna moczanowa to choroba, która znacznie częściej dotyka męską część populacji. Grupę szczególnie na jej rozwój narażoną stanowią mężczyźni po 40. roku życia. Współwystępuje ona z: otyłością, cukrzycą, hiperlipidemią oraz nadciśnieniem tętniczym. Aż 80% pacjentów z dną charakteryzuje się BMI (wskaźnikiem masy ciała) powyżej 30 kg/m2. Szacuje się, że ta choroba metaboliczna dotyka 2% dorosłej populacji świata. Co warto jednak podkreślić problem hiperurykemii występuje znacznie częściej. Podejrzewa się, że może dotyczyć od 5 do 20% populacji ogólnej. Niegdyś podagra była zwana chorobą królów. Dotyczyła bowiem głównie osób o wysokim statusie społecznym, które miały dostęp do pewnych specyficznych bogatych w puryny produktów spożywczych, takich jak np. mięso. Obecnie szczególnie w krajach wysokorozwiniętych obserwuje się wzrost częstości występowania hiperurykemii oraz objawów dny moczanowej na skutek podniesienia się standardów życia, wydłużeniem jego czasu trwania, zmianami w diecie oraz stylu życia oraz stosowaniem leków podnoszących poziom kwasu moczowego.
Zobacz też: Migdały – właściwości, zastosowanie
Celem terapii jest opanowanie ostrych ataków dny moczanowej, wydłużenie okresów pomiędzy napadami i zapobieganie nieodwracalnym powikłaniom dotykającym stawy i nerki. Obok farmakoterapii ważny filar leczenia stanowi zmiana stylu życia pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem modyfikacji sposobu odżywiania, dlatego też tak ważnym czynnikiem leczenia dny moczanowej będzie zmiana nawyków żywieniowych i unikanie niektórych produktów.
Dieta przy dnie moczanowej – puryny w jedzeniu
Najważniejsze zalecenie dietetyczne w tej chorobie to ograniczenie spożycia żywności wysokopurynowej. Dieta na dnę moczanową polegająca na zmniejszeniu spożycia pokarmów bogatych w te związki umożliwia obniżenie stężenia kwasu moczowego we krwi o 1–2 mg/dl. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały dodatnią korelację pomiędzy wysokim spożyciem mięsa i owoców morza a poziomem tego metabolitu puryn. W przypadku spożycia nabiału zaobserwowano odwrotny związek. Prawdopodobnie wynika to nie tylko z niskiej zawartości puryn w mleku i jego przetworach, ale również wpływu białek mleka na zwiększenie wydalania kwasu moczowego przez nerki. Pewną nie do końca poznaną rolę odgrywa tutaj również witamina D.
Warto wiedzieć, że samo ograniczanie spożycia mięsa i owoców morza nie przekłada się na zalecenie dotyczące obniżenia ilości białka w diecie. Można je spożywać z produktami, takimi jak: strączki, wspomniany nabiał czy jaja. Należy zaznaczyć, że pierwsza z wymienionych grup produktów budzi jednak pewne kontrowersje. Z jednej strony odznacza się prawdopodobnie niższą biodostępnością puryn, a z drugiej jednak badania prowadzone na populacji wegan wskazują u nich podwyższony kwas moczowy w stosunku do osób spożywających produkty pochodzenia zwierzęcego. Prawdopodobnie wynika to jednak z niedostatecznego spożycia wapnia, który może wpływać na metabolizm tych związków w organizmie. Obecnie więc uważa się, że dieta w podagrze może zawierać rozsądne ilości nasion roślin strączkowych.
Zobacz też: Milurit – co wiemy o tym leku?
Dieta moczanowa – zawartość puryn w alkoholu i innych produktach
Kolejnym ważnym zaleceniem jest konieczność ograniczenia lub rezygnacji ze spożycia napojów alkoholowych. Szczególnie tyczy się to piwa oraz napojów spirytusowych (np. whiskey) mających wpływ na stężenie kwasu moczowego. Alkohol, który może niekiedy pojawiać się w niewielkich ilościach w diecie pacjenta to czerwone wino. Możliwość jego spożycia i dozwolone ilości należy jednak zawsze konsultować z lekarzem. Dieta przy dnie moczanowej powinna także ograniczać spożycie słodyczy i cukru. Wysoka podaż glukozy i fruktozy wpływa na wzrost poziomu urykemii. Do składników pokarmowych mogących działać korzystnie zalicza się natomiast związki fenolowe. W śród pokarmów, które je zawierają wymienia się m.in.: sok z czarnego bzu, rokitnika czy wiśnie. Ostatnie z wymienionych owoców spożywane w czasie napadu mają wpływ na redukcje stanu zapalnego i dolegliwości bólowych.
Warto pamiętać, że inne pokarmy z tej grupy, takie jak czereśnie, truskawki czy śliwki również będą źródłem związków fenolowych. Co ważne warto je jak każdy inny produkt spożywać w rozsądnych ilościach. Do składników obniżających ryzyko rozwoju dny zalicza się także kwas omega-3 EPA, który znajdziemy w tłustych rybach oraz gamma linolenowy, które źródłem są oleje roślinne.
Dieta w dnie moczanowej – czego nie wolno jeść przy dnie moczanowej?
Produkty zabronione w dnie moczanowej to te, które odznaczają się wysoką zawartością puryn. Należy eliminować je z jadłospisu całkowicie.
Czego nie wolno jeść przy podagrze? Na liście tego typu pokarmów znajdziemy:
- drożdże browarnicze i piekarnicze,
- wędzone szproty, śledzie, sardynki w oleju,
- podroby, takie jak wątróbka, śledziona,
- grzyby suszone.
Ograniczeniom spożycia powinny także podlegać produkty o średniej zawartości związków purynowych. Zaliczamy do nich:
- ryby i owoce morza takie jak: dorsz, omułek, homar, kawior, makrela, brązowe krewetki, karp, łosoś, halibut, tuńczyk w oleju, pstrąg,
- mięsa i przetwory mięsne: kiełbasy, polędwica wołowa, polędwica wieprzowa, polędwica cielęca łopatka, karkówka, antrykot, szynka gotowana, królik, kaczka, indyk, kurczak.
Produkty zabronione przy dnie moczanowej to, więc głownie produkty bogate w puryny takie jak: mięso, podroby, przetwory mięsne, ryby, drożdże oraz suszone grzyby. Należy także ograniczyć u chorych spożycie fruktozy. Wydaje się, że zalecenie to można realizować przez wykluczenie produktów wysokoprzetworzonych, takich jak np. słodycze czy słodkie napoje gazowane. Nie powinno się jednak rezygnować ze spożycia racjonalnych ilości owoców.
Podagra – dieta – co jeść przy dnie moczanowej?
Głównym założeniem diety w dnie moczanowej jest doprowadzenie do stanu, w którym puryny w jadłospisie podlegają znacznemu ograniczeniu. Oznacza to eliminację lubianych często do tej pory produktów. Wymaga odpowiedniego doboru pokarmów i właściwych technik obróbki termicznej. Dieta przy wysokim kwasie moczowym dopuszcza użycie metod obróbki takich jak gotowanie, duszenie bez smażenia czy pieczenie w rękawie. Zabronione jest natomiast smażenie i pieczenie w tłuszczu. Pojawia się, więc pytanie, co jeść przy dnie moczanowej?
Codzienny jadłospis należy komponować a oparciu o żywność ubogą w puryny. Produkty niskopurynowe, które uznajemy za dozwolone to:
- owoce: czereśnie, gruszki, jabłka, wiśnie, porzeczki czerwone, maliny, kiwi, pomarańcze, truskawki, brzoskwinie, śliwki, winogrona, morele, banany, melony,
- warzywa: pomidory, sałaty, ziemniaki, cebula, rzodkiew, marchew, bakłażany, szparagi, oliwki zielone, dynia, kapusta włoska, kalafior, papryka zielona, por, szpinak, brokuły, groszek,
- mleko i nabiał,
- produkty zbożowe,
- orzechy laskowe, ziemne, migdały,
- woda mineralna niegazowana niskosodowa, słaba herbata, soki warzywne i w ograniczonych ilościach owocowe.
Dieta dla chorych na dnę moczanową jest bliska diecie wegetariańskiej. Ograniczenie mięsa na korzyść nabiału, pewnej ilości jaj oraz strączków poza obniżeniem poziomu kwasy moczowego może również przynieść inne korzyści zdrowotne. Produkty te zawierają bardzo wiele substancji aktywnych biologicznie, które pomogą obniżyć ryzyko chorób układu sercowo naczyniowego czy niektórych typów nowotworów.
Co można pić przy dnie moczanowej, a czego unikać?
Niezwykle ważnym zaleceniem w podagrze jest odpowiednie spożycie płynów. Chory powinien pamiętać o odpowiednim nawadnianiu organizmu. Najlepiej jeśli będzie przyjmował około 3 lub 4 litrów wody.
Przy okazji warto zaznaczyć, czego unikać w dnie moczanowej. Z jadłospisu powinnyśmy wyeliminować produkty typu:
- kawa,
- mocna herbata,
- kakao.
Z diety na podagrę należy wyeliminować także piwo i alkohol spirytusowy.
Dna moczanowa – jadłospis
Dieta w dnie moczanowej wymaga zwracania uwagi na zawartość puryn w produktach. Wiąże się jednak także z szeroko pojętą koniecznością zmiany stylu życia. Modyfikacjom podlega, więc nie tylko kuchnia w aspekcie jakościowym, ale również kaloryczność diety. Za konieczne uznaje się, bowiem zmniejszenie masy ciała u pacjentów z dną oraz współwystępującą nadwagą lub otyłością. Należy tutaj zaznaczyć, że nie można w ich przypadku stosować głodówek oraz diet bardzo niskokalorycznych gdyż te mogą podnieść urykemię. Wysoki kwas moczowy będzie natomiast sprzyjał dalszej krystalizacji moczanu sodu w stawach i innych tkankach organizmu. Leczenie dny moczanowej to proces długi, wymagający dużej dyscypliny pacjenta nie tylko w odniesieniu do regularnego przyjmowania leków. Dieta przy wysokim kwasie moczowym powinna wraz z modyfikacjami stylu życia obejmować:
- normalizację masy ciała – bez stosowania diet bardzo ubogokalorycznych,
- unikanie nadmiernej aktywności fizycznej, zaleca się jednak regularny sport (ruch) o umiarkowanej intensywności,
- wypijanie powyżej 2,5 litra dozwolonych płynów dziennie,
- produkty purynowe należy znacząco ograniczyć ich spożycie,
- ograniczenie alkoholu, cukru i słodyczy,
- umieszczenie w menu warzyw, owoców, nabiału, olejów roślinnych, dozwolonej ilości ryb oraz produktów zbożowych.
Do jadłospisu na dnę moczanową można także dodać produkty, które będą ograniczać powstawanie złogów w nerkach, np. żywność zawierająca cytryniany. Leczenie dny moczanowej tylko cytryną jest wprawdzie niemożliwe, ale owoc ten dodawany do dużych ilości wypijanej wody może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju kamieni nerkowych.
Wypowiedź lekarza na temat diety w dnie moczanowej
Zdaniem eksperta
Hiperurykemia, czyli podwyższony poziom kwasu moczowego w surowicy krwi powyżej 7mg/dL, występuje u 5-30% populacji i predysponuje do wystąpienia dny moczanowej. Dna moczanowa jest to zapalenie stawów, spowodowane krystalizacją moczanów w płynie stawowym, a następnie powstawanie złogów w stawach i tkankach okołostawowych.
Dieta w dnie moczanowej polega na unikaniu wywarów mięsnych i z kości, sosów mięsnych, zupy należy gotować na wywarach warzywnych. Ponadto wyłącza się: podroby, tłuste mięsa, takie jak baranina, wieprzowina, drób ze skórą. Niewskazane są: śledzie, makrela, sardynki i szprotki. Należy ograniczyć kakao, czekoladę, kawę i herbatę. Szpinak, rabarbar i rośliny strączkowe spożywać można w niedużej ilości. Ważne jest ograniczenie alkoholu, gdyż jego nadmiar może wywołać napad dny. Korzystne jest zwiększenie produktów mlecznych i duża ilość płynów – nawet 3 l na dobę. Zalecana jest redukcja masy ciała, ale bez głodówek, restrykcyjnych diet niskowęglowodanowych. Nie zaleca się intensywnego wysiłku fizycznego, a aktywność fizyczną o umiarkowanym nasileniu.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterpia, Warszawa, wyd. I, 2017.
- Schmidt JA, Crowe FL, Appleby PN, Key TJ, Travis RC (2013) Serum Uric Acid Concentrations in Meat Eaters, Fish Eaters, Vegetarians and Vegans: ACross-Sectional Analysis in the EPIC-Oxford Cohort. PLoS ONE 8(2): e56339. doi:10.1371/journal.pone.0056339
- Adel G. Fam, Gout, diet, and the insulin resistance syndrome, J Rheumatol 2002;29;1350-1355
- Tuhina Neogi,MD, PhD,Gout,Engl J Med. 2011;364:443-52 Tłum.dr n. med. Ewa Magdalena Koźmińska.
- Majdan M., Dna moczanowa-nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, Reumatologia 2013; 51, 1: 1-8.
Opublikowano: 03.08.2018;
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marzena Rojek
Dietetyk
Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.
324
Komentarze i opinie (8)
opublikowany 20.09.2018
opublikowany 05.09.2022
opublikowany 31.12.2018
opublikowany 01.01.2022
opublikowany 20.07.2022
opublikowany 16.08.2022
opublikowany 14.03.2023
opublikowany 16.01.2024