Melisa z rodziny jasnotowatych
Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) jest byliną, czyli rośliną zielną rosnącą dłużej niż 2 lata zaliczaną do rodziny jasnotowatych, do której należą m. in.:
kocimiętka właściwa, znana głównie ze swojego działanie pobudzającego na koty;
lebiodka pospolita, szerzej znana pod nazwą oregano;
mięta pieprzowa, stosowana w zaburzenia trawienia, lemoniadach oraz gumach do żucia;
szałwia lekarska wykorzystywana w płukankach przy zapaleniu gardła i jamy ustnej;
jasnota biała, która wyglądem przypomina niską pokrzywę (nie parzy przy dotyku);
mierznica czarna, której nazwa pochodzi od charakterystycznego ciemnienia liści w trakcie suszenia surowca;
pszczelnik mołdawski, czyli cenna roślina miododajna.
Przeczytaj również:
Cytryniec chiński – właściwości, działanie, opinie i przeciwwskazania
Melisa lekarska – bylina nie taka mała
Melisa lekarska jest byliną osiągającą wysokość (według różnych źródeł) ok. 100–120 cm oraz tworzącą bogato ulistnione, wiotkie oraz rozgałęzione łodygi, z których wyrastają pokryte drobnymi włoskami (podobnie zresztą jak łodyga) jasnozielone liście w kształcie serca o ząbkowanych brzegach. Kwitnie w okresie od czerwca do września, a jej kwiaty mają barwę najczęściej białą lub jasnożółtą i – rzadziej – jasnoróżową. Melisa obficie nektaruje, co przyciąga pszczoły i trzmiele.
Melisa lekarska pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego i tam również naturalnie występuje w stanie dzikim. Obecnie jest rozpowszechniona na całym świecie w wyniku upraw, z których „uciekła”.
Również w Polsce – gdzie jest gatunkiem dobrze zaaklimatyzowanym – występuje powszechnie, można bez trudu uprawiać ją w ogrodach lub donicach.
Melisa lekarska znana jest m. in. pod nazwami:
Cytrynowe ziele – od charakterystycznego delikatnego aromatu świeżych liści (suszony surowiec traci cytrynowy aromat), za który odpowiada olejek eteryczny.
Rojownik, matecznik – dawniej nacierano puste ule liśćmi melisy, by pszczoły chętniej je zasiedlały. Sama nazwa melisy również związana jest z pszczelarstwem, bowiem wyraz melissa w greckim oznacza „pszczołę”.
Pszczelnik – roślina w okresie kwitnienia jest chętnie oblatywana przez pszczoły, a ponadto działa uspokajająco na te owady, dlatego dawniej pszczelarze nacierali dłonie rozgniecionymi liśćmi melisy, by móc swobodnie pracować przy ulach. Uwaga: nie należy utożsamiać potocznej nazwy melisy pszczelnik, z nazwą rodzaju roślin – pszczelnik" (Dracocephalum L.).
Przeczytaj również:
Czerwona koniczyna – właściwości, działanie i przeciwwskazania
Melisa lekarska (Melissa Officinalis L.) – cenny skład
Surowcem leczniczym jest liść melisy lekarskiej (Melissae folium) oraz ulistnione szczyty pędów, które powinny być suszone przewiewowo w temperaturze pokojowej (lub w suszarni w temperaturze nieprzekraczającej 35°C), co zapobiega utracie olejku.
Najlepszy jakościowo surowiec można otrzymać, zbierając liście ręcznie. Natomiast zbytnie przegrzewanie w trakcie suszenia, nadmierne rozdrabnianie (mielenie) oraz gotowanie znacznie obniża jakość surowca.
Liść melisy jest surowcem aromatycznym, bogatym w olejek eteryczny zawierający: cytral (zarówno formę trans, czyli geranial, jak i formę cis czyli neral), cytronelal, geraniol oraz alfa- i beta-pinen. Ponadto surowiec zawiera:
flawonoidy, w tym: apigeninę, kwercetynę i kemferol;
kwasy fenolowe, w tym: kwas rozmarynowy, kawowy i chlorogenowy;
triperpeny, garbniki, gorycze oraz związki mineralne.
Przeczytaj również:
Korzeń kudzu – działanie, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, skutki uboczne
Melisa lekarska – nie tylko na uspokojenie
Melisa lekarska stosowana jest w ziołolecznictwie od wieków. W medycynie ludowej zalecano picie naparu z melisy: w nadpobudliwości, przy bólach i kołataniu serca, astmie, chorobach żołądka (zaburzeniach trawienia), a nawet nieregularnych miesiączkach.
Obecnie melisa lekarska polecana jest:
W stanach lękowych, rozdrażnieniu oraz problemach ze snem i zasypianiem; pozytywny wpływ preparatów z melisy w takich przypadkach obserwuje się zarówno u dzieci jak i dorosłych. Ostatnie badania wskazują też na potencjalne właściwości przeciwdepresyjne melisy.
W stanach napięcia nerwowego, bowiem surowiec wykazuje nie tylko właściwości uspokajające, ale również łagodnie (lecz wyczuwalnie) rozkurczające.
W łagodzeniu objawów menopauzy, takich jak: kołatanie serca, pobudzenie nerwowe czy uderzenia gorąca.
W nerwicy serca jako środek wyciszający i relaksujący, a tym samych łagodzący objawy (kołatanie serca, uczucie duszności) wywołane stresem.
W terapii opryszczki wargowej, ospy oraz półpaśca; olejek melisowy ma bowiem silne właściwości przeciwwirusowe;.
W łagodzeniu stanów zapalnych skóry (w tym podrażnień po ukąszeniu owadów) oraz pielęgnacji skóry trądzikowej.
W obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi, prawdopodobnie taki efekt przynosi połączenie działania wyciszającego i rozkurczającego, jednak skuteczność terapii melisą w tym przypadku wymaga jeszcze dalszych badań, choć już obecnie melisa pojawia się jako składnik w mieszankach ziołowych polecanych przy nadciśnieniu.
W bólach głowy, szczególnie związanych z gwałtownym stresem lub zmęczeniem. Uwaga: ze względu na działanie rozkurczające, u osób zmagających się niskim ciśnieniem spożywanie większych ilości przetworów z melisy może prowadzić – paradoksalnie – do bólu głowy i złego samopoczucia.
Przeczytaj również:
Zioła na depresję – jak wybrać najlepsze?
Melisa lekarska – dostępne preparaty
W sprzedaży dostępne są:
Zioła sypane oraz ekspresowe w jednorazowych torebkach. W przypadku melisy lepiej jest korzystać z ziół sypanych, z których należy przygotować napary, bowiem odwary są mniej wartościowe. Napar najlepiej przygotować poprzez zalanie 1 łyżki stołowej surowca 1 szklanką wrzącej wody i parzenie pod przykryciem przez 15 min. Po przecedzeniu pić ciepły napar 2–3 razy dziennie, ostatnią porcję 30–60 min przed snem.
Mieszanki ziołowe sypane i ekspresowe. Obok melisy znajdują się w nich takie surowce, jak: korzeń kozłka lekarskiego, szyszka chmielu, lawenda, roiboos czy mięta pieprzowa oraz rumianek.
Tabletki i kapsułki. Zarówno jako suplementy diety jak i leki bez recepty (OTC) zawierające zarówno rozdrobniony surowiec jak i ekstrakty; bardzo często melisa jest jednym z składników tych preparatów.
Syropy. W formie zarówno suplementów jak i leków OTC.
Intrakty (wyciągi alkoholowe na świeżym surowcu). Uwaga: analogicznie jak w przypadku innych preparatów na bazie alkoholu, przeciwwskazaniem są choroby wątroby i trzustki, czynna choroba alkoholowa. Ostrożność powinny również zachować osoby przyjmujące silne leki mogące wchodzić w interakcje z alkoholem. Ponadto nie należy mylić wyciągów leczniczych z nalewkami i wódkami smakowymi (melisa wykorzystywana jest bowiem do produkcji likierów oraz wódek aromatyzowanych), które nie mają właściwości terapeutycznych.
Olejki eteryczne.
Melisa – dobra dla dzieci?
Melisa jest częstym składnikiem herbatek ziołowych dla dzieci o działaniu: uspokajającym, wyciszającym oraz ułatwiającym zasypianie. Na herbatkach przeznaczonych dla dzieci producenci najczęściej deklarują wiek dziecka, od którego napar może być podawany.
Oczywiście w przypadku bardzo małych dzieci wszelkie wątpliwości najlepiej rozwiać konsultując się z lekarzem.
Dostępny w sprzedaży liść melisy (sypany lub ekspresowy) o statucie produktu leczniczego, ma zalecenia o niestosowaniu u dzieci poniżej 12. roku życia. Związane jest to z brakiem odpowiedniej liczby badań, a tym samym – gwarancji bezpieczeństwa. Jednocześnie jednak, w sprzedaży dostępne są leki bez recepty (OTC), na których producent dopuszcza możliwość ich stosowania nawet u dzieci od 6. roku życia.
Przeczytaj również:
Głóg – wartości odżywcze, działanie, przeciwwskazania. Czy głów wzmacnia serce?
Melisa lekarska – przeciwwskazania
Melisa lekarska (Melissa officinalis) jest surowcem znanym od wieków i powszechnie stosowanym. zgodnie z doniesieniami jest surowcem o dużym stopniu bezpieczeństwa, choć w pojedynczych przypadkach może wystąpić indywidualna nietolerancja najczęściej związana z uczuleniem na olejek melisowy.
Choć brakuje doniesień o interakcjach, to w przypadku przyjmowania leków (np.: uspokajających, nasennych, antydepresantów) najlepiej skonsultować stosowanie melisy z lekarzem prowadzącym. ponadto melisa, ze względu na swoje działanie uspokajające, może u niektórych osób zaburzyć zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Nieznane jest bezpieczeństwo stosowania melisy lekarskiej podczas ciąży i laktacji, dlatego najczęściej nie zaleca się picia jej w tym okresie.
Jednocześnie jednak kobiety, które piły wcześniej melisę i nie odczuwały z tego powodu żadnych działań niepożądanych, mogą skonsultować jej stosowanie z lekarzem.
