Kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa) – objawy, leczenie, badania

Sylwia Jastrzębowska lekarz 20 grudnia 2016

Kardiomiopatia rozstrzeniowa, inaczej określana jako zastoinowa lub przekrwienna, to choroba serca, która daje szereg objawów znacznie utrudniających codzienne funkcjonowanie – duszność, łatwe męczenie się, kołatanie serca, ból w klatce piersiowej. Zwykle prowadzi do niewydolności serca. To choroba serca, która może występować w każdym wieku. Jest przy tym nieuleczalna i może być dziedziczna.

Spis treści

Co to jest kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa)?
Czy kardiomiopatię się dziedziczy?
Jakie są przyczyny kardiomiopatii rozstrzeniowej?
Kardiomiopatia rozstrzeniowa – objawy choroby serca
Kardiomiopatia zastoinowa – badania
Czy kardiomiopatię rozstrzeniową można leczyć?
Kardiomiopatie – video z ekspertem

Co to jest kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa)?

Kardiomiopatie, czyli choroby mięśnia sercowego prowadzące do zaburzenia jego czynności, zwykle dzieli się na pierwotne – uwarunkowane genetycznie – oraz nabyte, czyli spowodowane działaniem czynnika uszkadzającego.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa należy do obu grup, bowiem może być zarówno pierwotna, jak i wtórna. Występuje stosunkowo rzadko – dotyka mniej więcej 1 na 20 000 osób, częściej mężczyzn i osoby rasy czarnej. Istota choroby polega na zmianach w budowie mięśnia sercowego: ścieńczeniu ścian poszczególnych jam serca (zwłaszcza komór) oraz włóknieniu tkanki mięśniowej.

Wskutek tych zmian serce ulega powiększeniu, jego ściany stają się cieńsze, a skurcze coraz mniej efektywne. Serce staje się coraz słabsze i stopniowo zmniejsza się jego wydajność. Maleje ilość krwi, która prawidłowo powinna być pompowana z naczyń krążenia płucnego do tętnic całego organizmu podczas każdego cyklu pracy serca – rozkurczu i skurczu komór.

Można powiedzieć, że serce ze sprawnej, sprężystej pompy staje się ścieńczałym workiem, który nie radzi sobie z zaopatrzeniem organizmu w krew.

Czy kardiomiopatię się dziedziczy?

Kardiomiopatia rozstrzeniowa może być uwarunkowana genetycznie – w takiej sytuacji komórki mięśnia sercowego, czyli kardiomiocyty mają już w swoim materiale genetycznym zapisany błąd, który powoduje powiększenie jądra komórkowego, utratę włókien odpowiedzialnych za skurcze oraz włóknienie śródmiąższowe.

Taka sytuacja dotyczy jednak mniej więcej 1 na 5 osób z rozpoznaną chorobą i wymaga oczywiście poradnictwa genetycznego dla całej rodziny, bowiem w kolejnych pokoleniach choroby serca mogą się ponownie ujawnić.

Jakie są przyczyny kardiomiopatii rozstrzeniowej?

W zdecydowanej większości przypadków udaje się zidentyfikować czynnik, który wywołał chorobę. Najważniejsze, które udało się do tej pory ustalić, to:

przebyte zapalenie mięśnia sercowego, którego przyczyną były wirusy (np. wirusy Coxackie );
nadużywanie alkoholu i przyjmowanie substancji psychoaktywnych, zwłaszcza narkotyków – kokainy i amfetaminy;
choroby spichrzeniowe, np. sarkoidoza, amyloidoza;
okres ciąży i połogu do 6 miesięcy (kardiomiopatia połogowa);
stosowanie cytotoksycznych leków na raka (chemioterapia);
długoletnie nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca;
nieleczone wady zastawkowe serca;
przebyty zawał serca;
zaburzenia gospodarki hormonalnej, np. choroby tarczycy.

Wielu spośród tych czynników można uniknąć, na czele wymienić tu należy alkohol i narkotyki. Pozostałe z nich, jak na przykład nadciśnienie tętnicze, nie stanowi czynnika ryzyka, o ile jest skutecznie leczone, a pacjent stosuje się do zaleceń lekarskich.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa – objawy choroby serca

Objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej rozwijają się stopniowo, równolegle ze zmianami strukturalnymi w obrębie serca. Zwykle najpierw wynikają one z niewydolności serca (lewej części serca) i związane są ze zbyt małym rzutem krwi do naczyń tętniczych. Wówczas chory zaczyna nie radzić sobie z wysiłkiem, z czasem coraz mniejszym.

W następstwie choroby dochodzi wtórnie do rozwoju niewydolności prawej części serca, związanej przede wszystkich z zastojem krwi w żyłach, a więc obrzękami czy zmianami zakrzepowymi.

Najważniejsze objawy kardiomiopatii zastoinowej to:

łatwe męczenie się i nietolerancja wysiłku;
duszność w czasie wysiłku oraz duszność spoczynkowa;
kołatania serca, zaburzenia rytmu serca, w tym migotanie przedsionków;
ból w klatce piersiowej;
nadmierna potliwość podczas wysiłku fizycznego;
obrzęki obwodowe, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych, wodobrzusze;
zawroty głowy i omdlenia;
żylaki kończyn dolnych oraz zakrzepica żył głębokich wraz z jej powikłaniami: udarem mózgu, zatorowością płucną czy zawałem serca;
bezsenność;
oddawanie moczu w nocy (nykturia).

Kardiomiopatia zastoinowa – badania

Podejrzenie kardiomiopatii rozstrzeniowej należy wysunąć na podstawie pojawienia się objawów niewydolności serca, zwłaszcza u osoby narażonej na któryś w wymienionych wyżej czynników etiologicznych.

Podstawowym badaniem pozwalającym na weryfikację rozpoznania jest badanie echokardiograficzne, czyli UKG. Przypomina ono badanie USG, jednak lekarz używając specjalnie przystosowanej głowicy, ogląda serce, ocenia jego ruchy podczas skurczu i rozkurczu, dokonuje pomiarów poszczególnych jam serca oraz mierzy przepływ krwi przez zastawki. Badanie to daje zatem wiele informacji na temat budowy i czynności mięśnia sercowego i jest nieodzowne w diagnostyce kardiomiopatii.

Zwykle badanie echo serca w połączeniu z badaniem fizykalnym i oceną dolegliwości pacjenta pozwala na wysunięcie podejrzenia choroby. Czasem konieczne jest wykonanie biopsji mięśnia sercowego.

Pozostałymi przydatnymi w diagnostyce kardiomiopatii badaniami są RTG klatki piersiowej, badanie elektrokardiograficzne (EKG), badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, podstawowe badania laboratoryjne i ewentualnie próba wysiłkowa. W pojedynczych przypadkach istnieją wskazania do badań genetycznych.

Czy kardiomiopatię rozstrzeniową można leczyć?

Leczenie kardiomiopatii rozstrzeniowej ma na celu, po pierwsze, zmniejszenie dolegliwości osoby chorej, a także spowolnienie procesu powiększania się jam serca. Podstawowymi lekami stosowanymi w terapii są leki antyarytmiczne, leki obniżające ciśnienie krwi i rozszerzające tętnicze naczynia krwionośne, leki moczopędne oraz poprawiające siłę skurczu kardiomiocytów.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa jest także wskazaniem do leczenia przeciwzakrzepowego, czyli hamującego naturalne zdolności krzepnięcia krwi, aby zapobiec groźnym powikłaniom zatorowo-zakrzepowym.

Leczenie chorego serca obarczone jest ryzykiem krwawienia m.in. z przewodu pokarmowego, a także wiąże się z koniecznością przestrzegania wielu zasad związanych z dawkowaniem leków i częstymi wizytami kontrolnymi, jednak przy dobrej współpracy pacjenta z lekarzem powikłania zdarzają się rzadko.

Pacjenci z niewydolnością serca otrzymują także zalecenia dotyczące diety. Kardiomiopatia rozstrzeniowa wymaga zmiany stylu życia i wspomnianej diety – rezygnacji z używania soli kuchennej, zmiany diety na zbliżoną do śródziemnomorskiej oraz dbałości o regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny. Picie alkoholu jest bezwzględnie przeciwwskazane.

W zaawansowanym stadium choroby konieczne może być leczenie zabiegowe: wszczepienie stymulatora serca lub kardiowertera-defibrylatora, operacje naprawcze zastawek serca, czy – w ostateczności – przeszczep serca.

Rokowanie dla pacjentów zależne jest od etiologii i stopnia zaawansowania choroby, a także zdyscyplinowania pacjenta i jego współpracy z lekarzem. W niektórych przypadkach możliwe jest całkowite zahamowanie postępu choroby i wyzdrowienie, np. w kardiomiopatii połogowej. W ciężkich przypadkach choroby pacjenci mogą mieć problemy z wykonywaniem pracy, wnioskują wówczas o rentę.

Czytaj również: Wentrykulografia – co to jest? Wskazania, przebieg badania, powikłania

Kardiomiopatie – video z ekspertem

Zdaniem eksperta

Tomasz Waszyrowski kardiolog

Kardiomiopatie są chorobami mięśnia sercowego. Kiedyś dzielono je na pierwotne i wtórne, dziś używając pojęcia "kardiomiopatie" rozumie się pierwotne (tj. wrodzone) choroby mięśnia sercowego.

Kardiomiopatie rozstrzeniowe polegają na powiększeniu serca, szczególnie powiększeniu komór serca, dlatego wyróżnia się kardiomiopatie lewokomorową, prawokomorową lub obukomorową. U pacjentów cierpiących na ten rodzaj kardiomiopatii zwykle dochodzi do niewydolności krążenia, odczuwają oni duszności, szybko się męczą. Dodatkowym problemem jest pojawianie się groźnych zaburzeń rytmu, takich jak częstoskurcze komorowe czy migotanie komór, u pacjentów ze znacznym powiększeniem lewej lub prawej komory – tacy pacjenci są potencjalnymi kandydatami do transplantacji serca lub do założenia automatycznego kardiowertera – defibrylatora. Wszystkich pacjentów z objawami niewydolności serca leczy się tak, jak chorych na niewydolność serca, tj. stosując inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę II, metablokery oraz leki moczopędne.

Kardiomiopatie przerostowe wiążą się najczęściej z mutacją genetyczną białek, które znajdują się w sercu. W zależności od rodzaju mutacji choroba może przebiegać w sposób bardzo agresywny i zdecydowanie skracać życie chorego lub przebiegać w sposób łagodny. Wyróżnia się kardiomiopatie przerostowe z zawężeniem i bez zawężania drogi odpływu lewej komory. Te, w których dochodzi do zawężenia, są uważane za groźniejsze, gdyż mogą dawać niebezpieczne następstwa, szczególnie w trakcie wysiłku. Pacjenci zwykle leczeni są w taki sposób, żeby zminimalizować zawężanie drogi odpływu lewej komory oraz zabezpieczyć ich przed zaburzeniami rytmu. Są oni również kandydatami do wszczepienia automatycznego kardiowertera – defibrylatora, a u wybranych pacjentów stosuje się specjalny rodzaj stymulacji serca, który przywraca pewną synchronię skurczów lewej komory. Stosowane są również u takich pacjentów zabiegi ablacji alkoholowej – uszkadzając część przerośniętej przegrody międzykomorowej, udrażnia się drogę odpływu lewej komory. Kardiomiopatie restrykcyjne są specyficznym, rzadszym rodzajem choroby, w której mięsień sercowy jest nacieczony, sztywniejszy, źle się rozkurcza, co powoduje zaleganie krwi w przedsionkach, które nie są w stanie dobrze tłoczyć krwi do komór. U chorych tych dominują objawy niewydolności serca, dlatego leczy się ich tak, jak chorych na niewydolność serca. U wybranych pacjentów rozważa się transplantację serca.

Opublikowano: 20.12.2016;

Oceń:

4.7

Sylwia Jastrzębowska

Lekarz

Lekarz w trakcie stażu podyplomowego, absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Miłośniczka turystyki górskiej i sportów outdoorowych.