Niewydolność serca – przyczyny, objawy, leczenie, rokowanie w niewydolności mięśnia sercowego

Niewydolność mięśnia sercowego – przyczyny

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) w nowych wytycznych z 2012 r. niewydolność serca (insufficientia cordis) definiuje jako zespół objawów podmiotowych (uczucie duszności w spoczynku lub podczas wysiłku, męczliwość, znużenie, obrzęk wokół kostek) oraz przedmiotowych (tachykardia, tachypnoe, rzężenia nad płucami, przesięk w opłucnej, podwyższone ciśnienie w żyłach szyjnych, obrzęki obwodowe, powiększenie wątroby) wynikających z nieprawidłowej budowy i czynności serca.

Do tej choroby serca może prowadzić praktycznie każde strukturalne lub czynnościowe uszkodzenie mięśnia sercowego. Do najczęstszych przyczyn niewydolności należą:

• choroba niedokrwienna serca, zawał (w wyniku których dochodzi do uszkodzenia lub utraty części mięśnia sercowego);
• nadciśnienie tętnicze (w mechanizmie zwiększonego oporu naczyniowego);
• kardiomiopatie (czyli grupa chorób dotyczących bezpośrednio mięśnia sercowego);
• choroby zastawkowe;
• leki (np. leki antyarytmiczne czy cytotoksyczne);
• toksyny (np. alkohol, kokaina);
• choroby układu endokrynologicznego (np. cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, z którą może być związane występowanie arytmii, jak np. migotanie przedsionków, guz chromochłonny, niewydolność nadnerczy);
• niewłaściwe żywienie (np. otyłość, niedobór witaminy B₁).

Do innych chorób mogących powodować niewydolność serca należą: sarkoidoza, skrobiawica, hemochromatoza, zakażenie HIV czy schyłkowa niewydolność nerek.

Poza tym czynnikami ryzyka, które mogą sprzyjać rozwinięciu niewydolności serca są palenie papierosów, podwyższone wartości cholesterolu oraz obciążony wywiad rodzinny.

Przeczytaj również: Co może oznaczać uczucie ciężkości w klatce piersiowej?

Niewydolność serca – objawy

W zależności od szybkości oraz przyczyn powstania występujących objawów, wyróżnia się przewlekłą oraz ostrą niewydolność serca. Poza tym należy pamiętać, że występujące objawy są odzwierciedleniem najbardziej uszkodzonej części chorego serca, dlatego wyróżnia się niewydolność lewokomorową, prawokomorową oraz ogólną.

Można wyróżnić następujące objawy towarzyszące niewydolności serca:

• orthopnoë (czyli duszność i wrażenie duszenia się, które pojawia się, gdy pacjent przyjmuje pozycję leżącą na wznak; ulgę z kolei przynosi zmiana pozycji – pozycja siedząca lub stojąca z rękoma opartymi o jakiś przedmiot lub własne kolana; dolegliwość ta związana jest również z uczuciem lęku i ze zwiększoną ilością oddechów);
• zmniejszona wydolność fizyczna (trudności w oddychaniu, zadyszka, krótki oddech podczas wysiłku; w bardzo zaawansowanym stadium choroby także w spoczynku);
• męczenie, które wynika z upośledzenia przepływu krwi, a co za tym idzie – niedotlenienia narządów, zwłaszcza dużych mięśni;
• obrzęki kończyn dolnych – najczęściej w okolicy kostek u osób prowadzących aktywny tryb życia, poruszających się o własnych siłach albo opuchnięcie obszaru krzyżowego, gdy pacjent jest zmuszony do pozycji leżącej; obrzęki powstają, gdy niewydolne serce nie jest w stanie skutecznie pompować krwi, która do niego dopływa – krew zaczyna wtedy zalegać w naczyniach żylnych, w wyniku czego płyn z naczyń (przy odpowiednio wysokim ciśnieniu w żyłach i odpowiednio niskim w tkankach otaczających) przedostaje się do tkanek, wywołując obrzęki;
• zwiększenie wagi ciała związane z nagromadzeniem wody w organizmie, której przyczyną jest m.in. pogorszenie funkcji nerek, mniej skutecznych w usuwaniu nadmiaru sody i wody u chorych z niewydolnością serca;
• nykturia (czyli potrzeba częstego oddawania moczu w nocy);
• patologiczne szmery oddechowe płuc (słyszalne w trakcie osłuchiwania serca przez stetoskop i wskazujące na obecność płynu);
• zaburzenia rytmu serca (szybki bądź zmienny puls, dodatkowe tony serca, arytmie, np. komorowe);
• zaburzenia układu trawiennego, takie jak nudności, jadłowstręt, uczucie bólu i dyskomfortu w jamie brzusznej (są one wywołane m.in. obrzękiem wątroby, czyli hepatomegalią oraz nadciśnieniem wrotnego układu żylnego).

Innym objawem niewydolności serca jest sinica, czyli niebieskawe zabarwienie skóry i śluzówek (np. opuszków palców, warg).

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Niewydolność serca – NYHA

Niewydolność serca, w zależności od ciężkości objawów towarzyszących, można podzielić na cztery klasy czynnościowe według skali Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego (New York Heart Association – NYHA).

Klasa I niewydolności serca

Bez ograniczenia aktywności fizycznej. Zwykła aktywność fizyczna nie powoduje uczucia duszności, zmęczenia lub kołatania serca.

Klasa II niewydolności serca

Niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej. Komfort w spoczynku, natomiast zwykła aktywność fizyczna powoduje uczucie duszności, zmęczenia lub kołatania serca.

Klasa III niewydolności serca

Znaczne ograniczenie aktywności fizycznej. Komfort w spoczynku, natomiast mniejsza niż przeciętna aktywność fizyczna powoduje uczucie duszności, zmęczenia lub kołatania serca.

Klasa IV niewydolności serca

Niemożność wykonywania jakiejkolwiek aktywności fizycznej bez wystąpienia dyskomfortu. Objawy niewydolności serca w spoczynku. Po podjęciu jakiejkolwiek aktywności fizycznej uczucie dyskomfortu wzrasta.

Niewydolność serca – jakie badania?

Bez względu na chorobę, diagnostykę należy rozpocząć od wywiadu oraz badania przedmiotowego, po których wykonuje się badania dodatkowe. Zwykle należy do nich: EKG, RTG klatki piersiowej, ECHO serca, morfologia krwi, poziom BNP (peptyd natriuretyczny wydzielany przez kardiomiocyty).

O dalszym postępowaniu w przypadku chorego serca decydują wyniki wyżej wymienionych badań oraz wiedza lekarza prowadzącego. W każdym przypadku niewydolności serca należy dążyć do ustalenia etiologii, ponieważ od tego w dużym stopniu zależy również dalsze leczenie.

Niewydolność serca – leczenie

Obecnie leczenie przewlekłej niewydolności serca obejmuje zmianę stylu życia (a także prowadzenie dostosowanego do możliwości pacjenta wysiłku i treningu fizycznego).

Zaleca się stosowanie odpowiedniej diety (jeżeli występuje nadwaga, to należy dążyć do jej redukcji, ograniczyć spożycie soli kuchennej, a tym samym sodu oraz tłuszczów zwierzęcych, zwiększyć spożycie produktów zawierających potas).

Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie środków takich jak leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokery receptora angiotensyny, beta-blokery lub diuretyki.

Leczenie niewydolności serca wymaga w niektórych przypadkach wszczepienia specjalnych urządzeń (nazywanych CRT – urządzeniami do terapii resynchronizującej serca), które przywracają skurcz serca zbliżony do fizjologicznego. Stosowane jest także leczenie operacyjne (w tym transplantacja serca).

Niewydolność serca – rokowanie

Częstotliwość występowania przewlekłej niewydolności serca zależy od wieku. W Polsce cierpi na nią 600–700 tysięcy osób. Niestety rokowania w tym przypadku jest złe. Około 50 proc. pacjentów umiera w ciągu pierwszych 5 lat leczenia.

Jednak im szybsze wykrycie choroby, tym większe szanse na uniknięcie poważnych skutków niewydolności mięśnia sercowego.