Szczęśliwie mijają czasy, w których uczęszczanie do poradni zdrowia psychicznego wiązało się z pewnym skrępowaniem. Już od kilku lat korzystanie z pomocy psychologicznej czy sięganie po wparcie psychiatry jest traktowane jako wyraz dojrzałości oraz troski o własne dobro. Jedyne, z czym wiele osób wciąż ma problem, to odróżnianie trzech profesji: psychologa, psychoterapeuty oraz psychiatry. Przeczytaj, kiedy warto spotkać się z psychologiem, a kiedy z pozostałymi specjalistami.
Zdrowie psychiczne – do jakiego specjalisty zgłosić się po pomoc w kryzysie?
Spis treści
- Czym zajmuje się psycholog?
- Kiedy udać się do psychologa?
- Czym zajmuje się psychoterapeuta?
- Kiedy udać się do psychoterapeuty?
- Czym zajmuje się psychiatra?
- Wypowiedź specjalisty na temat psychiatrii
- Kiedy najbardziej wskazany jest psychiatra?
- Psycholog czy psychoterapeuta?
- Wypowiedź specjalisty na temat leczenia w psychiatrii
Czym zajmuje się psycholog?
Psycholog to ktoś, kto ukończył pięcioletnie studia psychologiczne, zyskując tym samym tytuł magistra. Przez dwa ostatnie lata studiów każdy psycholog zgłębia wiedzę z wybranej przez siebie ścieżki specjalizacyjnej.
Czym zajmuje się psycholog? Otóż bardzo często stawia on diagnozy z zakresu zaburzeń psychicznych (np. może ocenić, czy ktoś choruje na depresję). Może również wystawić zaświadczenie czy opinię – np. o kondycji psychicznej danej osoby czy sposobie, w jaki radzi ona sobie z emocjami. Inne zadania psychologa to udzielanie doraźnego wsparcia oraz edukacja – np. w zakresie przyczyn problemów danej osoby i sposobów ich pokonania. Poza powyższym psycholog w ramach swojej pracy może prowadzić badania naukowe albo wdrażać działania w celach profilaktyki (np. profilaktyki depresji) [1].
Warto wiedzieć, że psycholog nie jest lekarzem i nie jest psychoterapeutą. Nie może wystawiać skierowań na specjalistyczne badania ani wypisywać recept, nie powinien również prowadzić psychoterapii.
Kim jest psycholog kliniczny?
Szukając dla siebie pomocy, można również skontaktować się z psychologiem klinicznym. Jest to ktoś, która najpierw ukończył studia na kierunku psychologia, a następnie 4-letnią szkołę podyplomową. Podczas tego specjalizacyjnego kursu kładzie się nacisk na praktykę, czyli pracę z pacjentami w różnych ośrodkach i instytucjach.
Psycholog kliniczny posiada jedną z następujących specjalizacji: psychologia kliniczna dziecka, neuropsychologia kliniczna, kliniczna psychologia zdrowia, psychologia niepełnosprawności i rehabilitacji, psychogerontologia oraz psychologia sądowa [2].
Psycholog kliniczny ma większe kwalifikacje niż „zwykły” psycholog. Może on prowadzić psychoterapię, ponadto ma uprawnienia, by wydawać opinie w sprawach cywilnych i karnych.
Kiedy udać się do psychologa?
Psycholog udziela wsparcia w zakresie radzenia sobie ze stresem czy niską samooceną oraz pozwala przezwyciężyć kryzysy związane z trudnymi wydarzeniami w życiu (rozwód, śmierć osoby bliskiej, trudności w pracy, problemy rodzinne).
Dobrze jest zasięgnąć porady psychologicznej także wtedy, gdy nie wiemy, do kogo zgłosić się ze swoim problemem. Psycholog oceni, czy wystarczy jednorazowe wsparcie, czy może jednak wskazana jest psychoterapia albo wizyta u psychiatry.
Czym zajmuje się psychoterapeuta?
Psychoterapeuta to ktoś, kto ma uprawnienia do prowadzenia psychoterapii, czyli specjalistycznej metody leczenia zaburzeń psychicznych oraz wsparcia rozwoju.
W trakcie psychoterapii dochodzi do celowego wpływania na psychikę, emocje i postrzeganie drugiego człowieka [3], dlatego też psychoterapeuta musi mieć odpowiednie wykształcenie i doświadczenie.
W Polsce psychoterapeutą może stać się każdy, kto ukończył studia wyższe, a następnie podjął czteroletnie szkolenie psychoterapeutyczne w wybranym przez siebie nurcie. Najczęściej na szkolenie takie udają się psychologowie – psycholog psychoterapeuta ma już szerokie możliwości działania w swoim gabinecie. Niemniej wśród tego typu specjalistów można znaleźć również i pedagogów, socjologów, a nawet lekarzy medycyny.
Należy podkreślić, że psychoterapeuta nie ma uprawnień do wystawiania recept (np. na leki antydepresyjne). Nie może także wystawić skierowania na badania diagnostyczne, takie jak np. rezonans magnetyczny głowy. Takie uprawnienia ma tylko lekarz medycyny. Oczywiście jeżeli psychoterapeuta jest również lekarzem, ma prawo do wszystkich wyżej wymienionych działań.
Kiedy udać się do psychoterapeuty?
Psychoterapeuta będzie najlepszym wyborem w przypadku zaistnienia problemów wymagających wielokrotnych spotkań, czyli po prostu psychoterapii. Są to na przykład: depresja , uzależnienia, traumy , negatywne doświadczenia z dzieciństwa, zespół stresu pourazowego , zaburzenia odżywiania, nerwice natręctw oraz lęki.
Spotkania z psychoterapeutą są wskazane także w przypadku problemów natury emocjonalnej oraz społecznej. Dzięki terapii specjalista może ustalić, co jest powodem wchodzenia w toksyczne relacje czy wpadania w niekontrolowany gniew. Innymi słowy, jest to regularna pomoc, dzięki której pacjent stopniowo odkrywa źródło problemów i uczy się nowych mechanizmów działania.
Czym zajmuje się psychiatra?
O ile odróżnienie psychoterapeuty od psychologa wielu ludziom przychodzi z trudnością, o tyle różnice między tymi dwoma specjalistami a psychiatrą są już częściej zauważane. Sprecyzujmy jednak: psychiatra jest to ktoś, kto ukończył sześcioletnie studia medyczne oraz roczny staż w szpitalu. Aby psychiatra mógł tytułować się specjalistą w swojej dziedzinie, musi ukończyć również pięcioletni kurs specjalizacyjny oraz zdać stosowne egzaminy.
Lekarz psychiatra – w przeciwieństwie do psychologa bądź psychoterapeuty, może już przepisywać leki, kierować pacjenta na badania obrazowe (rezonans, tomograf), a także wystawiać zwolnienia lekarskie. Lekarz psychiatra nie może natomiast prowadzić psychoterapii, o ile nie skończył wyżej opisanego kursu.
Wypowiedź specjalisty na temat psychiatrii
Zdaniem eksperta
Psychiatria jest stosunkowo nową dziedziną wiedzy medycznej oraz specjalnością. Oczywiście choroby psychiczne, związane z myśleniem, zachowaniem i emocjami, są znane ludzkości od zarania dziejów. Jednak psychiatria jako specjalizacja zaczyna funkcjonować we współczesnej medycynie w początkach XX wieku. Jest dziedziną, która wyodrębniła się ze wcześniejszego połączenia psychiatrii oraz neurologii, czyli tego wszystkiego, co związane z układem nerwowym.
O ile neurologia nadal zajmuje się chorobami o podłożu natury biologicznej, związanymi z jakimiś bezpośrednimi uszkodzeniami mózgu, o tyle przedmiotem psychiatrii jest to, co nienamacalne lub nie zawsze uchwytne w jakimś badaniu dodatkowym. Dostrzegalne są jednak objawy: kłopoty ze snem, odczuwany lęk, pogorszony nastroju, urojenia lub halucynacje.
Specyfika tej dziedziny wiedzy wiąże się też z tym, że bezpośrednim narzędziem badawczym jest rozmowa lekarza z pacjentem. Wynikają stąd też pewne różnice między psychiatrami a lekarzami innych specjalności. Psychiatrzy poświęcają czas przede wszystkim na rozmowę z pacjentem – ok. 50 min. na pojedyncze spotkanie – nie posiadają natomiast typowych atrybutów lekarskich, takich jak stetoskop czy młotek neurologiczny. Z zasady nie chodzą też w białych kitlach lekarskich, co wynika z bardziej osobistej relacji psychiatry z pacjentem oraz mniej formalnej atmosfery, która sprzyja rozmowie oraz współpracy.
Samo słowo psychiatra wywodzi się od greckiego słowa psyche (dusza, rozumiana blisko pojęcia umysłu) oraz iatros – oznaczającego leczenie. Stąd to, czym zajmują się psychiatrzy, można nazwać leczeniem świata psychicznego ludzi, ich umysłu bądź duszy.
Kiedy najbardziej wskazany jest psychiatra?
Wizyta u psychiatry jest wskazana w przypadku zapotrzebowania na leki, potrzebie skorzystania ze zwolnienia lekarskiego (na przykład wskutek nasilającej się depresji) oraz wtedy, gdy niezbędne jest skierowanie na oddział psychiatryczny.
Tego typu specjalista nie będzie pełnił roli psychoterapeuty – co nie oznacza, że nie udzieli żadnego wsparcia. Psychiatra tłumaczy pacjentom między innymi, na czym polega leczenie przy pomocy leków, albo do jakiego psychologa lub psychoterapeuty dobrze byłoby się udać. Część psychiatrów współpracuje z psychologami i psychoterapeutami.
Psycholog czy psychoterapeuta?
Osoby, które nie wiedzą, kogo poprosić o pomoc, tj. czy w ich przypadku lepiej sprawdzi się psycholog czy psychoterapeuta, często intuicyjnie proszą o pomoc psychologa. To słuszny krok. Należy pamiętać, że specjaliści z zakresu psychologii zajmują się nie tylko doraźnym wsparciem i diagnozowaniem zaburzeń psychicznych, ale również wytyczaniem prawidłowego kierunku leczenia oraz zalecaniem najlepszych form terapii.
Wypowiedź specjalisty na temat leczenia w psychiatrii
Zdaniem eksperta
Leczenie w psychiatrii to proces długoterminowy, liczony częściej w miesiącach lub latach, niż w tygodniach czy dniach. Pewne ogólne zasady dotyczą wszystkich leków stosowanych w psychiatrii. Gdyby wspomnieć tu dwie podstawowe grupy – środki przeciwdepresyjne oraz neuroleptyki – reguły te są dosyć podobne. Otóż po pierwsze, czas oczekiwania na poprawę w znaczeniu ustępowania objawów jest dosyć długi. Każdą z osób rozpoczynającą leczenie należy uprzedzić o tym, że w ciągu pierwszego tygodnia od momentu przyjmowania leku może nie być jakiejkolwiek poprawy, czym nie należy się zrażać, gdyż taka jest specyfika i mechanizm działania środków, którymi dysponuje się w psychiatrii. W tym przypadku wymagana jest cierpliwość.
Poprawę można zaobserwować mniej więcej po okresie dziesięciu dni bądź 1-2 tygodniach od rozpoczęcia stosowania leku. Objawy ustępują krok po kroku, nie wszystkie naraz. Może być tak, że pierwsze ustąpią np. zaburzenia snu, ale pozostanie obniżony nastrój oraz brak napędu lub zmniejszy się lęk, a będą się utrzymywać problemy z bezsennością. Czekamy od 4-6 tygodni, aby móc podsumować efekty leczenia. W tym celu po takim czasie umawiana jest zwykle kolejna wizyta. Jeżeli z powodzeniem udało się osiągnąć poprawę stanu psychicznego pacjenta, kontynuuje się stosowanie zleconego wcześniej leku. Jeżeli polepszenie stanu jest częściowe, wtedy rozważa się dalsze stosowanie danego farmaceutyku i odczekanie dodatkowego czasu, zwiększenie dawki leku albo wspomożenie jego działania dodatkowym środkiem o nieco odmiennym mechanizmie działania. Zdarza się jednak, że lek należy zmienić i odczekać dodatkowy okres czasu. Są to długotrwałe procesy, ale współczesny świat nie dysponuje na razie środkami, które umożliwiałyby przyśpieszenie leczenia.
Po uzyskaniu poprawy, leki – czy to przeciwdepresyjne bądź neuroleptyki – należy stosować w dalszym ciągu, ponieważ cechą większości chorób czy zaburzeń psychicznych jest nawrotowość. Nie wymyślono jak dotąd innej metody zapobiegania im, jak tylko zażywanie danego medykamentu przez długi czas. Jeszcze do niedawna mówiło się o tym, że lek przeciwdepresyjny powinien być stosowany przez okres przynajmniej sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia depresji zalecane jest jednak stosowanie leku przez dwa lata, w przypadku psychozy to okres nawet pięcioletni.
Jeżeli u pacjenta wystąpiły nawroty lub epizod depresyjny wystąpił kilka razy, zaleca się wydłużenie czasu stosowania leków zwykle o pięć lat. Są choroby, przy których należy przyjąć bezterminową konieczność przyjmowanie środków farmakologicznych. Przykładem może tu być choroba dwubiegunowa, gdzie uzyskanie poprawy i stabilizacji psychicznej u pacjenta jest sporym sukcesem. Taki stan udaje się zachować pod warunkiem stałego przyjmowania leków stabilizujących – normotymicznych. Po 10-15 latach utrzymującej się poprawy można podjąć próbę ich odstawienia. Należy jednak liczyć się z bardzo wysokim ryzykiem nawrotu choroby.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- D. Bednarek, „Zawód psycholog. Regulacje prawne i etyka zawodowa”, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020
- Psychologia kliniczna pod redakcją naukową L. Cierpiałkowskiej i H. Sęk, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020
- J. C. Czabała, Czynniki leczące w psychoterapii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006.
Opublikowano: 21.05.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Karolina Wojtaś
psycholog
Karolina Wojtaś – psycholog, redaktor. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, interesuje się między innymi komunikacją interpersonalną oraz psychologią rodziny. Autorka dziesiątek artykułów ułatwiającym czytelnikom zrozumienie mechanizmów psychologii i wprowadzenie ich we własne życie.
5
Komentarze i opinie (0)