Gniew – co to jest? Jak radzić sobie ze złością?

Co to jest gniew?

W przeważającej większości przypadków gniew jest reakcją na stres i frustrację, czyli na takie sytuacje, które powodują, że jakaś ważna potrzeba nie może być zaspokojona lub kiedy pojawiają się przeszkody w dążeniu do celu.

Gniew może też być reakcją na zachowanie innych osób lub sposobu, w jaki nas one traktują (można odczuwać złość z powodu bycia zranionym, krytykowanym, odrzuconym).

Kontrola złości jest trudnym zadaniem. Panuje pogląd, że umiejętność ta jest miarą dojrzałości. Wiele osób ma problem z wyrażaniem gniewu, okazując złość w sposób nadmiarowy. Impulsywne reakcje mogą stać się nawykowym, wyuczonym zachowaniem, „drugą naturą” człowieka.

Dawniej nadmierną skłonność do wyrażania gniewu przypisywano głównie mężczyznom, ostatnio coraz więcej kobiet szuka pomocy u profesjonalisty, z powodu skłonności do impulsywnych zachowań, których nie potrafią kontrolować.

Przeczytaj też: Pozycja 69 – na czym polega?

Utrata kontroli gniewu

Emocje nie są dobre ani złe, po prostu są. Istotne jest aby te „złe” emocje zauważać i dać sobie prawo do przeżywania ich. Ważne, żeby nauczyć się wyrażania uczuć, również tych trudnych, ale w sposób nie zagrażający sobie i innym. Nadmierna kontrola i tłumienie negatywnych emocji może doprowadzić do niekontrolowanego wybuchu w przyszłości, albo stać się przyczyną zaburzeń psychosomatycznych (na przykład choroby wrzodowej, nadciśnienia).

Blokowanie uczuć wymaga wysiłku, powoduje, że powstają blokady energetyczne (w ramionach, w klatce piersiowej, w gardle). Tłumienie emocji „negatywnych” jest przyczyną trudności w przeżywaniu wszystkich innych emocji, przez co ubożeje cała sfera uczuciowa.

Problem z konstruktywnym wyrażaniem gniewu i złości często jest efektem wychowania w dzieciństwie. Kiedy rodzice określają różne emocje (w tym złość) jako złe, dzieci mogą być karane za okazywanie ich. W konsekwencji tych doświadczeń, w życiu dorosłym dostęp do własnej złości jest zablokowany, a kiedy impuls staje się zbyt silny, zostaje ujawniony w sposób nadmiarowy i niekontrolowany, właśnie dlatego, że wcześniej nie był uświadomiony.

Niekontrolowane wybuchy gniewu są źródłem wielu problemów. Agresywne zachowania bywają przyczyną trudności interpersonalnych. Ponadto osoby, które nie kontrolują impulsów, częściej niż inni wchodzą w konflikt z prawem. Skłonność do gwałtownych rekcji, prowokujące i obraźliwe w stosunku do innych zachowania, prowadzą do tego, że samemu można stać się ofiarą przemocy (agresja często rodzi agresję).

Czytaj również: Stres – czym jest, jak wpływa na organizm

Brak kontroli gniewu – przyczyny

Przyczyny braku kontroli nad gniewem:

• wyuczone i utrwalone wzorce zachowań ukształtowane w dzieciństwie;
• tendencja do przypisywania innym negatywnych i wrogich postaw, które „usprawiedliwiają” agresywne reakcje;
• maskowanie złością innych uczuć – gniew i złość często „przykrywają” inne emocje; uczucia, takie jak lęk i smutek, tłumione przez dłuższy czas, mogą zostać przekształcone w złość i być wyrażane w agresywny sposób.

Badania wykazują, że ludzie mają większy problem z okazywaniem emocji miękkich (takich jak żal, smutek, poczucie zranienia i krzywdy) niż złości (której wstydzą się znacznie mniej niż na przykład lęku przed odrzuceniem).

To też Cię może zainteresować: Jak rozmawiać z partnerem o seksie?

Zachowania agresywne – rodzaje

Do zachowań agresywnych należą:

• agresja eksplozywna (gwałtowne wybuchy złości, tendencja impulsywnych nieadekwatnych do sytuacji reakcji; skłonność do krzyku, czynnej agresji, w skrajnych sytuacjach utrata kontroli nad sobą w postaci ataków furii);
• autoagresja (złość kierowana jest przeciwko sobie; objawia się oskarżaniem się i obwinianiem, niechęcią a czasem nienawiścią do własnej osoby);
• agresja pasywna (wyrażanie złości w zakamuflowany sposób, za pomocą kpiny, ironii i złośliwości, sabotowanie zadań – na przykład poprzez spóźnianie się lub „zapominanie” o umówionym spotkaniu. Innym przejawem biernej agresji może być wchodzenie w rolę ofiary; taka postawa ma wywołać u drugiej osoby skruchę i poczucie winy).

Czytaj również: Agresja – definicja, rodzaje, objawy, terapia

Gniew a fizjologiczna reakcja

Każdej emocji (gniew i złość nie jest tu wyjątkiem) jest podporządkowane odczucie somatyczne. Ciało człowieka reaguje na złość wydzielaniem się adrenaliny . Nasi przodkowie otrzymywali dzięki pobudzeniu hormonalnemu sygnał: walcz albo uciekaj, w zależności od tego, jakiej reakcji wymagała określona sytuacja. Człowiek cywilizowany jest już warunkowany do innych zachowań (na przykład do nieokazywania emocji w trudnych sytuacjach), ale dawne reakcje biochemiczne nadal zachodzą w ciele.

Zobacz też: Nieśmiałość a seks

Wydzielanie się adrenaliny powoduje określone reakcje fizjologiczne:

• płytszy oddech;
• pocenie się dłoni, czasem całego ciała;
• przyspieszone bicie serca;
• napływ krwi do mózgu, czerwienie się twarzy;
• wzrost ciśnienia tętniczego.

Wzrost napięcia powoduje potrzebę szybkiego rozładowania; to dlatego kontrola emocji jest trudna i dla wielu osób stanowi wyzwanie.

To też może Cię zainteresować: Pozycja na łyżeczkę – warianty

Gniew – jak sobie radzić?

Sposoby radzenia sobie z gniewem:

• zarządzanie swoimi emocjami – ważne jest, aby uświadomić sobie swoje uczucia i starać się je nazwać oraz znaleźć ich przyczynę; taka postawa umożliwia „spojrzenie z boku” na siebie, a poprzez to poczucie kontroli nad swoimi emocjami;
• skupienie uwagi na innej czynności, jeżeli to możliwe zmiana otoczenia (może być to krótkotrwała zmiana, czyli wyjście do innego pomieszczenia);
• kontrola oddechu – ćwiczenie polegające na skupieniu się na własnym oddechu i świadomym jego pogłębianiu, oddychanie przeponą;
• treningi relaksacyjne, medytacja;
• szczera rozmowa – pomaga uniknąć nieporozumień i pielęgnowania żalu i urazy, które przekształcają się w tłumiona złość;
• dystans do siebie, poczucie humoru – to, że nie traktujemy siebie bardzo serio pomaga rozładować napięcie;
• aktywność fizyczna, uprawianie sportu.

Czytaj również: Meltdown, czyli gwałtowna reakcja emocjonalna u autystyków. Jakie są jej przyczyny, objawy i skutki?