Czy depresja jest aż tak poważnym problemem?
Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia, w 2019 roku 280 milionów ludzi, w tym 5% wszystkich osób dorosłych, borykało się z objawami depresji. Niemal 20% nastolatków w wieku 12-19 lat ma epizody depresyjne, a samobójstwa wywołane przez myśli samobójcze stanowią czwartą przyczynę śmierci wśród młodych ludzi. Szacuje się, że do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. Jej koszty – zarówno dla jednostki, jak i dla systemu – są ogromne.
Można spodziewać się, że z biegiem lat zaburzenia o podłożu psychicznym będą zdarzały się coraz częściej, co stwarza ryzyko, że specjalistycznej pomocy świadczonej przez wykwalifikowanych psychoterapeutów będzie zbyt mało lub stanie się ona dla wielu osób po prostu niedostępna finansowo.
Nic więc dziwnego, że naukowcy coraz częściej poszukują sposobu, aby zaimplementować algorytmy sztucznej inteligencji, które będą mogły dostarczyć podstawowego wsparcia psychologicznego i pomogą w skierowaniu użytkownika na właściwe tory postępowania.
Przeczytaj również:
Stany lękowe – jak sobie pomóc, kiedy do psychiatry?
Czym jest FIDO?
FIDO to chatbot terapeutyczny opracowany przez zespół naukowców Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej (SWPS). Umożliwia on prowadzenie rozmów w języku polskim w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej. Został zaprojektowany, aby dostarczać podstawowego wsparcia psychologicznego osobom, które borykają się z depresją, lękiem lub samotnością.
Zdaniem twórców, FIDO ma wspomóc proces terapeutyczny, nie zaś go zastąpić. Za pośrednictwem popularnych komunikatorów internetowych użytkownicy mogą prowadzić z chatem rozmowę, jeśli zaś program wykryje określone wzorce myślowe (np. obniżony nastrój, nasilony lęk), kieruje daną osobę na numery linii pomocowych, gdzie możliwe jest uzyskanie fachowej pomocy.
Jak działa FIDO?
Zespół psychologa dr. hab. Jarosława Michałowskiego składa się ze specjalistów, którzy opracowali zbiory danych, na których trenowano modele językowe bota. Wśród naukowców znaleźli się m.in.: psychologowie, psychoterapeuci, psychoonkologowie czy specjaliści NLP (ang. natural language processing). Wszystko po to, aby dostarczyć wartościowych danych, na podstawie których algorytmy mogą się szkolić, a następnie wchodzić z użytkownikami w wartościowe i jednocześnie bezpieczne relacje.
FIDO jest chatbotem, czyli programem komputerowym umożliwiającym konwersację z zastosowaniem przetwarzania języka naturalnego. Został wytrenowany w taki sposób, aby umieć rozpoznać w wypowiedziach użytkownika określone wątki, m.in. dotyczące myśli samobójczych, czy sytuacji wyzwalających emocje, np. lęk.
Z założenia chatbot ma zwracać uwagę użytkownika na szkodliwe myśli, wspierać dobre, ochronne myślenie, a także pomóc wdrażać techniki radzenia sobie w trudnych sytuacjach. FIDO może być używany już po rozpoczęciu terapii – jako uzupełnienie profesjonalnej pomocy, jak i niezależnie od niej – w sytuacji, kiedy dana osoba nie może uzyskać wsparcia.
Przeczytaj również:
Mikrodawkowanie psychodelików – czy działa? Co na ten temat mówią badania?
Gdzie znaleźć FIDO?
Dowody naukowe potwierdzają skuteczność działa FIDO. Tworzące go algorytmy stale są jednak rozwijane, a szczegółowe informacje dotyczące dostępności i ewentualnej odpłatności za korzystanie z aplikacji są słabo dostępne.
Jak korzystać z FIDO?
Zespół badaczy stworzył narzędzie, z którego można korzystać o dowolnej porze i w dowolnym miejscu przy użyciu popularnych komunikatorów internetowych. Język stosowany przez chatbota FIDO skutecznie naśladuje zachowania ludzkich użytkowników, przez co pacjenci nie czują się tak, jakby rozmawiali z maszyną. Skuteczność chatbota można oceniać na kilku płaszczyznach. Nie tylko oferuje rozmowę, ale udostępnia też materiały edukacyjne oraz ćwiczenia, które pomogą opanować „praktykowanie wdzięczności”. To nawyk znajdowania czasu każdego dnia, aby pomyśleć o dobrych rzeczach i tym, za co się jest wdzięcznym swojemu otoczeniu. Dla osób zmagających się z depresją takie działania mogą okazać się skuteczne.
Obecnie wyniki badań wydają się zadowalające, a FIDO rzeczywiście oferuje wzmocnienie procesu terapeutycznego.
U użytkowników chatbota po 2 tygodniach zaobserwowano poprawę jakości życia, a także redukcję objawów depresji i lęku. Skuteczność technik terapii poznawczo-behawioralnej utrzymywała się przez co najmniej miesiąc od zakończenia terapii. W grupie korzystającej z FIDO obserwuje się trwałe i lepsze rezultaty, niż w przypadku osób sięgających po klasyczne narzędzia.
Przeczytaj również:
Rodzaje psychoterapii – jakie są? Która jest najskuteczniejsza i którą wybrać?
Czy chatbot może zastąpić terapeutę?
Zdrowie psychiczne to bardzo złożona i jednocześnie krucha konstrukcja. Choć sztuczna inteligencja rozwija się niezwykle dynamicznie, jeszcze wiele brakuje jej do wizji, jaką roztaczają przed nami filmy i powieści science fiction. Dlatego osoby potrzebujące poważnej pomocy psychologicznej nie powinny rezygnować ze wsparcia profesjonalisty, który zapewnia w pełni spersonalizowaną pomoc, a także jest w stanie odczytywać sygnały niewerbalne, z czym AI jeszcze sobie nie radzi.
Nie można zapominać, że sztuczna inteligencja jest jedynie programem komputerowym, który działa na podstawie wprowadzonych danych i z wykorzystaniem reguł, według jakich został wytrenowany. Nie jest w stanie zastąpić interakcji z drugim człowiekiem, choć z pewnością przyda się w chwilach słabości i może pomóc podjąć decyzję o rozpoczęciu leczenia.
Zespół psychoterapeutów uniwersytetu SWPS pokazał, że innowacyjne technologie da się wykorzystać w radzeniu sobie z problemami psychicznymi, ale przed twórcami stoi wiele wyzwań. Model FIDO jest cały czas dopracowywany. Jednocześnie trzeba pamiętać, że operuje on na szczególnie wrażliwych danych, co stwarza istotne wyzwania zarówno z punktu widzenia rozporządzenia RODO, jak i AI Act.
