Objawy cukrzycy – pierwsze symptomy, nietypowe i skórne

Katarzyna Plewka lekarz 21 października 2019

Pierwsze objawy cukrzycy i ich nasilenie zależy od rodzaju cukrzycy i wieku pacjenta. Typowe objawy cukrzycy typu 2 przeważnie pojawiają się dopiero po kilku lub nawet kilkunastu latach trwania choroby. Oznaki cukrzycy typu 1 mają natomiast znacznie większe natężenie i w bardzo krótkim czasie mogą prowadzić do powikłań uniemożliwiających normalne funkcjonowanie.

Jakie są objawy cukrzycy? — Depositphotos

Spis treści

Cukrzyca – objawy i charakterystyka choroby
Początki cukrzycy – objawy
Cukrzyca – wspólne objawy choroby
Nietypowe objawy cukrzycy
Cukrzyca – objawy skórne
Objawy cukrzycy – hipoglikemia
Jak rozpoznać cukrzycę?
Jak zdiagnozować cukrzycę?

Cukrzyca – objawy i charakterystyka choroby

Etiologiczna klasyfikacja cukrzycy według WHO wyróżnia jej cztery rodzaje: typ 1, typ 2, inne specyficzne typy cukrzycy, wtórne do innych zaburzeń oraz cukrzycę ciążową (cukrzycę w ciąży). Coraz częściej spotyka się także zespoły nakładania cech charakterystycznych dla różnych form DM – tzw. cukrzycę podwójną, a nawet potrójną. Konsekwencje choroby, do których należą zaburzony metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek oraz hiperglikemia są jednak porównywalne dla każdego jej rodzaju. W związku z tym symptomy cukrzycy także mają porównywalny profil, lecz ich nieswoistość i zróżnicowanie utrudnia postawienie właściwego rozpoznania wyłącznie na podstawie skarg zgłaszanych przez pacjenta.

Objawy cukrzycy u dorosłych, zwykle cukrzycy typu 2 ze znaczną insulinoopornością, związane są z dynamiką i czasem trwania choroby. Cukrzyca typu 1, czyli postać cukrzycy rozwijająca się najczęściej już w dzieciństwie, w odróżnieniu od DM typu 2 przebiega gwałtowniej, chociaż objawy podmiotowe przez długi czas także mogą pozostawać nieuchwytne. Pierwsze objawy cukrzycy u dzieci mogą przyjąć formę groźnych powikłań wynikających ze zbyt późnego rozpoznania.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Początki cukrzycy – objawy

Objawy cukrzycy różnią się w zależności od stopnia hiperglikemii. Pierwsze objawy cukrzycy, głównie typu 2 u dorosłych oraz stanu przedcukrzycowego mogą pozostawać niedostrzegalne przez wiele lat, co jest szczególnie groźne w kontekście powikłań – zaburzona gospodarka węglowodanowa przez cały bezobjawowy okres choroby stopniowo, aczkolwiek nieodwracalnie uszkadza różne narządy, głównie nerki, oczy, układ nerwowy, serce oraz naczynia krwionośne. W cukrzycy typu 1 o etiologii autoimmunologicznej bądź idiopatycznej gwałtowne wyczerpywanie się rezerw insuliny w wydzielniczych komórkach β wysp trzustkowych jest natomiast przyczyną gwałtownego i nasilonego początku choroby. U dzieci i młodzieży pierwszymi dostrzeżonymi przez rodziców i lekarzy objawami bywają kwasica oraz śpiączka ketonowa, czyli stany zagrażające życiu młodego człowieka.

Cukrzyca – wspólne objawy choroby

Do typowych objawów nierozpoznanej i niekontrolowanej hiperglikemii definiującej cukrzycę należą:

nadmierne pragnienie, czy polidypsja, której towarzyszy suchość w ustach;
częste oddawanie moczu, inaczej wielomocz lub poliuria;
zwiększone łaknienie (polifagia) wynikająca z patofizjologii cukrzycy typu 2, której towarzyszy insulinooporność tkanek obwodowych; oporność na insulinę prowadzi do bloku w transporcie cząsteczek odżywczej glukozy z krwi do hepatocytów (komórek wątroby), komórek tłuszczowych oraz mięśniowych;
osłabienie i senność spowodowane odwodnieniem (zbyt wysoki poziom cukru wywołuje tzw. diurezę osmotyczną polegającą na wydalaniu dużych ilości moczu o wysokiej zawartości glukozy – substancji osmotycznie czynnej).

Nietypowe objawy cukrzycy

Do mniej specyficznych objawów cukrzycy, które mogą sugerować jej typ należą poniższe symptomy.

Niezamierzona utrata masy ciała, niezwiązana z niskokaloryczną dietą lub forsownymi ćwiczenia fizycznymi (objaw częsty w cukrzycy typu 1 u młodzieży i młodych dorosłych).
Osłabienie ostrości widzenia. Niewyraźne spostrzeganie przedmiotów może dotyczyć jednego lub obu oczu. Przewlekła hiperglikemia uszkadza drobne naczynia krwionośne siatkówki oka powodując jej niedotlenienie i pozbawienie dostępu do składników odżywczych. Nieprawidłowo ukrwiona tkanka próbuje uchronić się przed skutkami niedokrwienia stymulując neowaskularyzację, czyli powstawanie nowych, lecz nieprawidłowych naczyń krwionośnych. Patologiczne unaczynienie siatkówki prowadzi do retinopatii cukrzycowej, która może spowodować nieodwracalną utratę wzroku.
Skłonność do ropnych zakażeń skóry lub zakażeń układu moczowo-płciowego (alarmujący objaw cukrzycy u mężczyzn, którzy w prawidłowych warunkach rzadziej niż kobiety borykają się z tego typu schorzeniami).
Zmniejszenie elastyczności skóry, suchość skóry oraz błon śluzowych (objawy te wynikają z odwodnienia).
Nudności, wymioty, bóle brzucha, klatki piersiowej połączone z nadmiernym pragnieniem i zapachem acetonu lub zgniłych jabłek z ust mogą sugerować rozwijającą się kwasicę ketonową.

Czytaj również: Retinopatia słoneczna – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowanie

Cukrzyca – objawy skórne

Dolegliwości natury dermatologicznej są powszechnym problemem zgłaszanym przez osoby chorujące na cukrzycę. Niestety, jeszcze powszechniej są lekceważone, co w połączeniu z upośledzonym procesem gojenia oraz tendencją do szerzenia się zakażeń może prowadzić do stanów, w których martwica skóry i głębiej położonych tkanek staje się nieodwracalna (jak np. w przypadku stopy cukrzycowej). Martwica jest oczywiście kolejnym etapem, a raczej powikłaniem wieloletniej, niekontrolowanej cukrzycy. Inne, wcześniejsze objawy cukrzycy na skórze to:

suchość skóry, tendencja do jej łuszczenia się i świądu;
grzybice zarówno owłosionej, jak i nieowłosionej skóry ciała, błon śluzowych oraz paznokci; objawiają się pod postacią rumieniowo-pęcherzykowych złuszczających się zmian; grzybica u osób z hiperglikemią ma tendencję do nawracania;
nadwrażliwość skóry na promieniowanie UV (oparzenia słoneczne), wysokie oraz bardzo niskie temperatury;
zmiany skórne wywołane niedokrwieniem oraz neuropatią, do których należy m.in. stopa cukrzycowa, która objawia się ogniskami niegojących się owrzodzeń, często nieodczuwalnych przez chorego (z powodu neuropatii uszkadzającej nerwy czuciowe).

Objawy cukrzycy – hipoglikemia

Hipoglikemia oznacza zmniejszenie stężenia glukozy we krwi. Nagły spadek cukru we krwi może powodować objawy takie jak pocenie się (skóra staje się wilgotna – natomiast w hiperglikemii sucha), drżenie rąk, zawroty głowy, zaburzenia świadomości oraz niewyraźne widzenie. Hipoglikemia to stan związany z cukrzycą, najczęściej wynikający z jej intensywnego leczenia farmakologicznego. Do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi zwykle dochodzi u chorych stosujących insulinę, rzadziej w przypadku leczenia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. U chorych na DM nagły spadek cukru we krwi może być także wynikiem niespożycia lub zbyt małej kaloryczności posiłku, zbyt szybkiego wchłonięcia się insuliny po przypadkowej iniekcji domięśniowej lub podskórnej przy nadmiernym rozgrzaniu ciała, spożycia alkoholu, nieplanowanego wysiłku fizycznym lub przedawkowania insuliny.

Jak rozpoznać cukrzycę?

ONZ uznało cukrzycę za niezakaźną chorobę epidemiologiczną, która ze względu na długi okres bezobjawowy w wielu przypadkach zostaje rozpoznana zbyt późno – w momencie, gdy obecne są jej powikłania. Należy zatem dążyć do wczesnej diagnozy, czynnie poszukując hiperglikemii oraz insulinooporności za pomocą badań laboratoryjnych.

Jak sprawdzić czy ma się cukrzycę? Czy istnieje test na cukrzycę?

Cukrzycę można zdiagnozować na trzy sposoby. Podstawowy „test na cukrzycę” polega na pomiarze glikemii we krwi żylnej – na czczo lub przygodnej. W większości przypadków wykonuje się uzupełniający test obciążenia 75 g glukozy, w trakcie którego mierzy się poziom glikemii na czczo oraz po 120 minutach od wypicia 250–300 ml wodnego roztworu cukru (u kobiet w ciąży glikemię mierzy się także po 1 godzinie od wypicia).

Cukrzyca – jakie badania?

Cukrzycę rozpoznaje się w czterech sytuacjach:

gdy glikemia przygodna, czyli poziom glukozy oznaczony w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia wynosi ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) i towarzyszą mu objawy hiperglikemii (częste oddawanie moczu, nadmierne pragnienie, suchość w ustach, osłabienie);
gdy glikemia przygodna wynosi ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) bez wymienionych wyżej objawów, lecz z minimum jednym pomiarem glikemii na czczo wynoszącym ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l);
gdy dwukrotne (w innych dniach) oznaczenie glikemii na czczo, czyli po 8–14 godzinach od ostatniego posiłku wynosi ≥ 126 mg/dl (≥7,0 mmol/l);
gdy glikemia w 120. minucie po doustnym obciążeniu glukozą (OGTT) wynosi ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l).

Jak zdiagnozować cukrzycę?

Wyniki powyższych badań powinien zinterpretować diabetolog, czyli „lekarz od cukrzycy”. Należy podkreślić, że w przypadku kobiet w ciąży wykorzystuje się inne wartości graniczne, ponadto każda kobieta oczekująca dziecka powinna między 24. a 28. tygodniem ciąży wykonać doustny test tolerancji glukozy. Badaniami dodatkowymi pozwalającymi oszacować czas trwania oraz typ cukrzycy są: pomiar stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c), który służy do oceny metabolicznego wyrównania cukrzycy i średniej glikemii w ciągu 3 miesięcy przed oznaczeniem, pomiar ciał ketonowych z moczu (zwiększona synteza ciał ketonowych występuje typowo w cukrzycy typu 1), oznaczenie przeciwciał przeciwwyspowych oraz peptydu C (stężenie peptydu C odpowiada stężeniu insuliny).

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019 – Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Gajewski P., Szczeklik A. (red.), Interna Szczeklika 2019. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.

Ramachandran A., Know the signs and symptoms of diabetes. Indian J. Med. Res., 2014, 140, 5: 579–581.
Standards of medical care in diabetes –2019 abridged for primary care providers. American Diabetes Association. Clin. Diabetes, 2019, 37, 1: 11–34.

Opublikowano: 21.10.2019;

Oceń:

4.5

Katarzyna Plewka

Lekarz

Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a obecnie lekarz w trakcie stażu podyplomowego. W trakcie studiów aktywnie zaangażowana w pracę Koła Naukowego przy Klinice Pediatrii, współautorka publikacji naukowych w tej dziedzinie. Jej głównym zainteresowaniem medycznym, oprócz pediatrii, jest anestezjologia i intensywna terapia oraz fizjologia wysiłku fizycznego. Hobbystycznie zajmuje się matematyką i prowadzeniem warsztatów medycznych dla dzieci.