Polifagia – czym jest, kiedy występuje, objawy, jak leczyć?

Co to jest polifagia?

Polifagia, inaczej określana mianem hiperfagii to w nomenklaturze medycznej stan, kiedy pacjent odczuwa niezaspokojone, nadmierne uczucie głodu. W przeciwieństwie do fizjologicznego uczucia głodu, pojawiającego się wyłącznie między posiłkami, cierpiący na polifagię pacjenci ciągle chcą jeść, nawet jeżeli dopiero co spożyli obfity posiłek.

Polifagii często towarzyszą:

• nudności,
• uczucie ssania w żołądku,
• ból nadbrzusza,
• uczucie pustki w przełyku,
• zawroty głowy,
• drżenie mięśni,
• zaburzenia koncentracji.

Co ważne, nie zawsze niezaspokojone uczucie głodu idzie w parze z nadmiernym przyrostem masy ciała, często wręcz pacjenci cierpiący na hiperfagię pomimo spożywania ogromnych ilości jedzenia chudną.

O czym świadczą napady głodu?

Przyczyny polifagii mogą być różne, choć najczęściej obserwowana jest ona jako początkowy, charakterystyczny objaw cukrzycy.

Zanim przejdziemy jednak do wyjaśnienia, kiedy pojawia się polifagia, warto wyjaśnić skąd bierze się w ogóle uczucie głodu. Za jego odczuwanie odpowiadają specjalne receptory, które przekazują informacje o zapotrzebowaniu komórek na energię do podwzgórza. Gdy nie otrzymują one odpowiedniej ilości glukozy, syntetyzowany jest neuropeptyd Y, który spowalnia metabolizm i wywołuje uczucie głodu. Po spożyciu posiłku poziom glukozy we wnętrzu poszczególnych komórek powinien wzrosnąć i w efekcie pobudzić nie tylko produkcję leptyny, ale również syntezę neuropeptydów aktywujących ośrodek sytości w mózgu. W warunkach fizjologicznych balans między głodem a uczuciem sytości jest zachowany, dzięki czemu przyjmujemy odpowiednią dla naszego organizmu ilość pokarmu. W przebiegu cukrzycy dochodzi do jego zaburzenia, co skutkuje właśnie występowaniem niepohamowanego uczucia głodu.

Cukrzyca typu 1 i typu 2 to jednak nie jedyny stan, w którego przebiegu pojawia się polifagia. Silnie wzmożony apetyt może być także objawem:

• chorób umysłowych;
• zaburzeń odżywiania, np. bulimii – w przebiegu bulimii chory może spożywać nawet kilkanaście tysięcy kalorii dziennie;
• nadczynności tarczycy – w wyniku zwiększonej ilości hormonów tarczycy dochodzi do przyspieszenia przemiany materii i przewagi procesów katabolicznych;
• zespołu Cushinga;
• niedostatecznej ilości snu;
• nadmiernego stresu – pobudza on procesy kataboliczne w naszym organizmie, co również może skutkować napadami wilczego głodu;
• depresji – w jej przebiegu często obserwuje się zajadanie emocji;
• infekcji pasożytniczych – między innymi glistnicy i tasiemczycy, ale również owsicy czy lambliozy.

Polifagia może być także skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, m.in. sterydów.

Skąd się bierze polifagia w cukrzycy?

U pacjentów z cukrzycą dochodzi do podwyższenia stężenia glukozy w krwioobiegu przy jednoczesnym jej niedoborze wewnątrz komórek. W wyniku tego mózg otrzymuje sygnał, że konieczne jest uzupełnienie niedoborów energetycznych i zaczyna syntezę neuropeptydu Y.

Wynika to z faktu, iż insulina jako hormon anaboliczny reguluje proces dostarczania glukozy do komórek organizmu. Jej brak lub występująca w przebiegu cukrzycy typu 2 insulinooporność sprawiają, że transport glukozy do wnętrza poszczególnych komórek staje się niemożliwy. Co więcej, niedobór insuliny skutkuje także niedoborem leptyny (hormonu odpowiadającego za uczucie sytości), syntetyzowanej w tkance tłuszczowej. Dochodzi więc w naszym organizmie do paradoksu – pomimo nadmiernej ilości glukozy w krwioobiegu, komórki „głodują”, co wymusza na nich uruchomienie rezerw z tkanki tłuszczowej, a pacjent obserwuje u siebie utratę masy ciała.

Jak się leczy polifagię?

W przypadku polifagii leczenie ma charakter przyczynowy. Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest ustalenie przyczyny nadmiernego apetytu. Jeżeli w toku procesu diagnostycznego okaże się, że odczuwanie głodu wywołane jest zaburzeniami działania insuliny (cukrzycą typu 2, insulinoopornością lub cukrzycą typu I) – leczenie opiera się przede wszystkim na dążeniu do utrzymania glikemii na prawidłowym poziomie, między innymi poprzez stosowanie odpowiedniej diety, regularną aktywność fizyczną oraz przyjmowanie leków lub insuliny. Ważne jest także zwiększenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Dużą rolę odgrywa tu również utrzymywanie prawidłowej masy ciała.

W przypadku gdy zwiększony apetyt jest efektem nieprawidłowej pracy tarczycy lub chorób pasożytniczych, najlepszym sposobem leczenia jest odpowiednio dobrana farmakoterapia.

Jeżeli natomiast polifagia jest efektem zaburzeń psychicznych, zaburzeń odżywiania lub stresu, podstawę leczenia stanowi kompleksowa psychoterapia, połączona ze zmianą dotychczasowych nawyków i trybu życia.