Leptyna – działanie, badanie hormonu, jak zwiększyć jego poziom?

Leptyna – co to jest?

Leptyna to hormon peptydowy zaliczany do adipokin, który syntetyzowany jest przez tkankę tłuszczową. Adipokiny to związki biologicznie czynne, które oddziałują wyłącznie w obrębie tkanki tłuszczowej lub oddziałują na odległe tkanki. Jedną z najważniejszych adipokin jest leptyna, zbudowana ze 17 aminokwasów. Hormon ten syntetyzowany jest przede wszystkim przez tkankę tłuszczową, ponadto w niewielkich ilościach jest produkowany w obrębie mięśni szkieletowych, śródbłonek naczyń, żołądek, łożysko oraz przysadka. Z kolei receptory dla leptyny znajdują się w komórkach trzustki, nadnerczy, śledziony, jąder, jajników, prostaty, łożyska, sutka, podwzgórza oraz tarczycy.

Poziom syntezy leptyny bezpośrednio zależy od objętości tkanki tłuszczowej. Podlega także regulacji dobowej – szczyt wydzielania leptyny przypada między godziną 22 a 3. Pobudzająco na syntezę leptyny wpływają ponadto następujące czynniki: insulina, glukoza, glikokortykosteroidy, estrogeny.

Z kolei produkcję leptyny hamują wolne kwasy tłuszczowe, hormon wzrostu oraz androgeny, a także leki hipoglikemizujące oraz przeciwzapalne.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Leptyna – działanie

Leptyna ma wpływ na przebieg rozwoju płodowego. Syntetyzowana jest wówczas przez łożysko, a także tkankę tłuszczową płodu. Leptyna uczestniczy w rozwoju układu oddechowego, pokarmowego, kostnego oraz bierze udział w hematopoezie.

Leptyna reguluje metabolizm lipidów i glukozy. Hormon leptyna zwiększa utlenianie kwasów tłuszczowych, sprzyjając lipolizie. Dzięki temu leptyna sprzyja aktywacji rozkładu tkanki tłuszczowej, z jednoczesnym zahamowaniem jej wytwarzania. Z kolei wpływ tego hormonu na gospodarkę węglowodanową sprowadza się do zwiększenia wrażliwości komórek na działanie insuliny oraz zwiększają zużycie glukozy. Kolejnym kierunkiem działania leptyny jest wpływ na pobór pokarmu. Leptyna nie bez przyczyny określana jest mianem hormonu sytości. Obniżając poziom neuropeptydu Y, czyli związku pobudzającego łaknienie, leptyna zmniejsza apetyt.

Leptyna i grelina

U osób otyłych, których organizm stopniowo uodparnia się na takie działanie leptyny, może dojść do silniejszego i częstszego odczuwania głodu. Leptyna wykazuje działanie przeciwstawne do greliny, czyli związku syntetyzowanego przez komórki żołądka, który odpowiada za uczucie głodu. Zwiększone wydzielanie greliny towarzyszy stresowi, podczas stosowania diet o niskiej kaloryczności (poniżej 1000 kcal) oraz w przebiegu nowotworów. Leptyna i grelina muszą pozostawać w równowadze, w przeciwnym razie może dojść do zaburzeń łaknienia .

Leptyna warunkuje ponadto prawidłowy przebieg dojrzewania płciowego oraz wzrostu, wpływa na płodność, moduluje funkcjonowanie układu odpornościowego, a także zwiększa gęstość mineralną kości.

Badanie poziomu leptyny – wskazania

Oznaczanie poziomu leptyny we krwi nie jest wykonywane rutynowo. Badanie to najczęściej zlecane jest w celu diagnozowania przyczyn otyłości, szczególnie u dzieci. Ważnym wskazaniem jest otyłość występująca u osoby, w rodzinie której także występowały przypadki otyłości, a także otyłość z towarzyszącymi napadami niekontrolowanego głodu. Także występowanie innych zaburzeń łaknienia może być wskazaniem do oznaczania leptyny.

Poziom hormonu określany jest także w zaburzeniach miesiączkowania, które mogą występować w związku z nadmierną redukcją tkanki tłuszczowej bądź jej patologicznie dużą objętością.

Jak wygląda badanie poziomu leptyny i ile kosztuje?

Oznaczanie poziomu leptyny wymaga pobrania próbki krwi żylnej. Pacjent nie musi przygotowywać się do badania, konieczne jest jedynie pozostawanie na czczo (czyli 10–12 godzin od ostatniego posiłku). Cena badania leptyny to około 100 zł.

Leptyna – poziom prawidłowy

Norma leptyny we krwi ustalana jest osobno dla mężczyzn i kobiet, co wynika z różnej objętości tkanki tłuszczowej u obu płci. Leptyna u mężczyzn mieści się w zakresie 1,2–9,5 ng/ml, zaś u kobiet 4,1–25 ng/ml. Na poziom leptyny w organizmie wpływ ma BMI, czyli wskaźnik masy ciała, ciąża, a także rytm dobowy – najwyższy poziom odnotowywany jest w nocy oraz wcześnie rano, najmniejszy – od godzin przedpołudniowych do północy.

Interpretacja wyniku badania leptyny

Podwyższony poziom leptyny stwierdzany jest fizjologicznie u osób otyłych. Gdy otyłości towarzyszy niski poziom leptyny, wówczas przyczyną może być niedobór leptyny. U niewielkiego odsetka osób niedobór leptyny ma charakter wrodzony i jest konsekwencją mutacji genu kodującego receptor dla leptyny LEPR. Jeśli natomiast u osoby z nadmierną masą ciała zauważalny jest znaczny wzrost stężenia leptyny, wówczas przyczyną może być leptynooporność. Jest to stan, w którym nadmiarowa tkanka tłuszczowa syntetyzuje ogromne ilości leptyny; z czasem tkanki docelowe (w tym ośrodek sytości) przestają reagować na leptynę, co zaburza odczuwanie sytości i sprzyja nadmiernemu apetytowi. Jemy więcej, przybywa nam tkanki tłuszczowej, zwiększa się synteza leptyny – i leptynooporność stale narasta.

Leptynooporność – jak ją leczyć?

W przypadku leptynooporności zauważyć można problemy z redukcją masy ciała pomimo stosowania diety odchudzającej, a także stałą chęć podjadania. Ponadto osoby borykające się z leptynoopornością odczuwają chroniczne zmęczenie. Najskuteczniejszym sposobem walki z leptynoopornością jest redukcja masy ciała. Najlepsza dieta w leptynooporności to dieta bazująca na tłuszczach, gdyż węglowodany i białka stymulują syntezę leptyny. Zalecane jest spożywanie mniejszej ilości posiłków (np. 3) o większej objętości. Ponadto unikać należy przejadania się. Warto ponadto zadbać o prawidłowy cykl dobowy – idealna pora na zasypianie to 22–23, a sen powinien trwać około 8 godzin.

Jak zwiększyć poziom hormonu leptyny?

Osoby starające się zredukować masę ciała chcą niekiedy zwiększyć poziom leptyny, aby zapewnić sobie uczucie sytości i ułatwić odchudzanie. W jakich produktach występuje leptyna? Żaden produkt spożywczy nie jest źródłem tego hormonu; jedynym sposobem na dostarczenie leptyny z zewnątrz są leki, w których składzie znajduje się leptyna. Leptynę w tabletkach przepisuje jednak lekarz. Stosowane są także leki zwiększające wrażliwość komórek na leptynę. Natomiast suplementy diety najczęściej zawierają inne związki hamujące apetyt.

A jak pobudzić syntezę leptyny w naturalny sposób i w takich ilościach, które odpowiadają aktualnemu zapotrzebowaniu organizmu? W celu zwiększenia poziomu leptyny zalecana jest dieta obfitująca w węglowodany, regularne przyjmowanie posiłków oraz odpowiednia ilość snu.