Jakie objawy wskazują, że wątroba jest chora? Jak rozpoznać problemy z wątrobą?

Wątroba – kto jest szczególnie narażony na choroby wątroby?

Choroby wątroby są szeroką grupą schorzeń, wśród których wyróżniamy m.in.: choroby zakaźne, choroby autoimmunologiczne, choroby spichrzeniowe (genetycznie uwarunkowane), a także stłuszczenie wątroby oraz marskość wątroby. Czynnikami sprzyjającymi zachorowaniu na choroby wątroby są:

• nieprawidłowa dieta (bogata w tłuszcze), otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej – sprzyjają rozwojowi stłuszczenia wątroby;
• nadużywanie alkoholu – prowadzi do rozwoju stłuszczenia wątroby, a w następnych stadiach – zapalenia wątroby i marskości wątroby;
• długotrwałe stosowanie dużej ilości leków;
• zabiegi z naruszeniem ciągłości skóry (np. tatuaże, zabiegi kosmetyczne, zabiegi stomatologiczne) – jeżeli są wykonywane niewysterylizowanymi narzędziami, istnieje ryzyko zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C;
• ryzykowne zachowania seksualne – ryzyko zachorowania na WZW typu B i C;
• niedostateczna higiena rąk, wyjazdy do krajów o wysokim odsetku zachorowań na WZW typu A i E, czyli wirusy przenoszone drogą fekalno-oralną;
• predyspozycje genetyczne (w przypadku chorób z autoagresji).

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Czy wątroba boli?

Często możemy spotkać się ze skargami na ból wątroby. Chorzy chcą wiedzieć, jak boli wątroba. Określają w ten sposób ból zlokalizowany w prawym podżebrzu. Należy zaznaczyć, że wątroba sama w sobie nie sprawia dolegliwości bólowych (nie ma bowiem unerwienia czuciowego).

Zatem ból z prawej strony pod żebrami może pochodzić co najwyżej z rozciąganej i podrażnianej przez wątrobę błony surowiczej. Ból wątroby pojawia się przy znacznym powiększeniu wątroby, może też pochodzić z dróg żółciowych (np. jako objaw zapalenia dróg żółciowych czy kolki żółciowej).

Do powiększenia wątroby prowadzić może: stłuszczenie wątroby, zapalenie wątroby o różnej etiologii, zastój krwi wynikający z niewydolności serca, zespół Budda-Chiariego (zakrzepica żył wątrobowych), choroby hematologiczne, nowotwory wątroby oraz przerzutowe.

To też może Cię zainteresować: Śmierdzące stopy – przyczyny, leczenie

Wątroba – jakie są objawy chorej wątroby?

Pacjenci najczęściej zgłaszają dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Zaliczamy do nich: bóle brzucha (najczęściej w rzucie wątroby, czasem też w rzucie żołądka), nudności i wymioty, brak apetytu, uczucie obrzydzenia do jedzenia (zwłaszcza pokarmów tłustych). Może, ale nie musi, towarzyszyć im żółtaczka.

Czytaj również: Ból twarzy – przyczyny, objawy i leczenie bólu twarzy

Ta ostatnia jest ściśle związana z chorobami wątroby i dróg żółciowych. Żółte zabarwienie twardówek, a następnie skóry występuje pod wpływem nagromadzenia się bilirubiny. Żółtaczka może być spowodowana patologiami toczącymi się w samej wątrobie (np. wirusowymi zapaleniami wątroby, toksycznym uszkodzeniem wątroby, marskością wątroby), a także w obrębie dróg żółciowych (np. kamicą żółciową, nowotworem dróg żółciowych).

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

W przebiegu chorób wątroby może dojść do zmiany rozmiarów wątroby. Powiększenie wątroby, tzw. hepatomegalia, występuje w przebiegu zapaleń wątroby, mononukleozy zakaźnej, polekowego uszkodzenia wątroby, chorób spichrzeniowych, marskości żółciowej, zespołu Budda-Chiariego itd. Wątroba wystaje wówczas spod prawego łuku żebrowego i jest wyczuwalna dotykiem i uciskiem. Zmniejszenie wątroby występuje w przebiegu marskości wątroby.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Jest szereg schorzeń, które nie dają żadnych symptomów. Jedną z nich jest naczyniak wątroby. To łagodny nowotwór naczyniowy, który potrafi być niezauważany przez długi okres czasu.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Wątroba – inne objawy chorej wątroby

Innymi objawami chorób wątroby są:

• osłabienie,
• pogorszenie tolerancji wysiłku,
• wzdęcia brzucha, kolka wątrobowa (tak zwany przez pacjentów atak wątroby);
• wyniszczenie, zaniki mięśni (obserwowane w przebiegu długotrwałej marskości),
• zaburzenia miesiączkowania,
• obniżenie libido,
• ginekomastia (przerost piersi u mężczyzn),
• zaburzenia krzepnięcia,
• zmiana metabolizmu leków – praca wątroby jest zburzona leki są wolniej rozkładane przez wątrobę, stąd ich działanie jest silniejsze i dłuższe niż u zdrowego człowieka otrzymującego identyczną dawkę leku,
• zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne związane z odkładaniem się toksycznych metabolitów (w zaawansowanym stadium chorób wątroby),
• obrzęki, np. obrzęki podudzi.

Niektórzy pacjenci twierdzą, że pojawia się u nich ból wątroby po jedzeniu. Dolegliwości tego typu wskazują zwykle na problemy z pęcherzykiem żółciowym. Dyskomfort odczuwany jest zazwyczaj po potrawach ciężkich, tłustych i smażonych, zwłaszcza u osób z zapaleniem woreczka i kamicą.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Objawy chorej wątroby na twarzy

Choroby wątroby powodują także bardzo charakterystyczne i często dokuczliwe objawy skórne. Większość tego typu zmian powodowanych jest zaburzeniami metabolizmu wątrobowego. Przyczyną zmian widocznych na skórze twarzy i w innych lokalizacjach są niedobory białek i wahania hormonalne.

Jednymi z najczęstszych są tak zwane pajączki naczyniowe. Tak zwane pękające naczynka pojawia się nie tylko na twarzy, ale także na kończynach – nogach i rękach oraz w obrębie klatki piersiowej – na brzuchu i na plechach. Popękane naczynka mają swoją nazwę – są to pajączki wątrobowe lub naczyniaki gwiaździste. Często towarzyszą ciężkiej postaci uszkodzenia wątroby jaką jest alkoholowa marskość wątroby. Stąd często osoby z przebarwieniami, czerwonymi plamkami na twarzy i pajączkami na policzkach i na nosie, czerwonymi plamkami na ciele kojarzone są z przewlekłym nadużywaniem alkoholu. Dodatkowo wysypka od wątroby może pojawić się na całym ciele. Są to plamki koloru brązowego lub żółte.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

Niewydolność wątroby potwierdza także pojawienie się zaczerwienienia na dłoni. Jest to tak zwany rumień dłoniowy, diagnozowany w marskości, czyli zwłóknieniu wątroby. Objawy chorej wątroby widoczne są także na paznokciach, w tym przypadku stwierdza się przebarwienia na paznokciach.

Często zgłaszanym przez pacjentów jest świąd skóry. Jest często obserwowany przy pierwotniej marskości wątroby. Swędzenie może dotyczyć tylko skóry poszczególnych partii ciała – najczęściej dłoni, przedramion, nóg. Bywa jednak, że jest to świąd uogólniony, bardzo dokuczliwy, wybudzający pacjenta. Jego pojawia nie wiąże się zazwyczaj z zaawansowanymi zmianami chorobowymi w miąższu wątroby.

Swędzenie skóry związane jest z tzw. cholestazą, czyli utrudnieniem odpływu żółci; wywołany drażnieniem skóry przez odkładające się związki powstające wskutek nieprawidłowych przemian żółci).

To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie

Nieprawidłowe wyniki badań w chorobach wątroby

Wątroba to organ spełniający wiele ważnych życiowo funkcji, zatem zaburzenie jej pracy może powodować szereg objawów chorobowych. Objawy problemów z wątrobą wynikać mogą z tego, w jakim stopniu miąższ jest uszkodzony. Funkcje wątroby sprowadzają się do syntezy wielu białek i czynników krzepnięcia, detoksykacji organizmu, regulowania przemian metabolicznych glukozy, aminokwasów i tłuszczów. Choroby mogą zatem objawiać się na wiele sposobów, często będąc wyrazem zaburzenia wielu jej funkcji jednocześnie.

O uszkodzeniu wątroby, poza objawami klinicznymi, świadczą także odchylenia w badaniach laboratoryjnych i obrazowych. Do monitorowania funkcji wątroby służy szereg badań, także obrazowych. Najważniejsze z nich to próby wątrobowe, czyli enzymy wątrobowe oraz inne wskaźniki biochemiczne.

Podwyższony i wysoki AspAt i AlAt

Aminotransferaza asparaginowa AspAt – norma we krwi to 19 IU/ l dla mężczyzn oraz 5–40 IU/ l dla kobiet. Podwyższona AspAt najczęściej wynika z zapalenia miąższu wątroby, żółtaczki mechanicznej, marskości wątroby oraz zawale serca. Obniżona AspAt najczęściej nie ma znaczenia diagnostycznego.

Aminotransferaza alaninowa AlAt – norma we krwi to poniżej 45 IU/ l dla mężczyzn oraz poniżej 35 IU/ l dla mężczyzn. Osobna jest norma dla dzieci, ściśle zależna od wieku malucha – średnio AlAt u dzieci przyjmuje wartości poniżej 25 IU/ l. AlAt powyżej normy towarzyszy ostrym i przewlekłym zapaleniom wątroby, żółtaczce mechanicznej oraz marskości wątroby. Podwyższony AlAt występuje także w przebiegu stłuszczeniu wątroby, hemochromatozy, uszkodzenia polekowego czy poalkoholowego. Bardziej dokładnych informacji dostarcza tzw. wskaźnik de Ritisa, czyli stosunek wartości AspAt do AlAt – jego wartość poniżej 1 wskazuje na wirusowe zapalenie wątroby, uszkodzenie polekowe czy toksyczne. Natomiast wskaźnik de Ritisa powyżej 1 może świadczyć o marskości lub alkoholowym uszkodzeniu wątroby.

Wątroba – badania krwi i moczu – normy i wyniki

Gammaglutamylotranspeptydaza GGTP – norma to 6–28 IU/ l. Podwyższona GGTP wskazuje przede wszystkim na alkoholowe uszkodzenia wątroby oraz zastój żółci.

Dehydrogenaza mleczanowa LDH – norma to 120–240 IU/ l. Zwiększona LDH najczęściej towarzyszy zapaleniu miąższu wątroby, problemom z drogami żółciowymi.

Fosfataza zasadowa ALT – norma to 20–70 IU/l dla dorosłych, 50–165 IU/ l u noworodków oraz 20 – 150 IU/ l u małych dzieci. Podwyższone wartości ALP najczęściej wskazują na zastój żółci lub nowotwory wątroby (np. rak wąrobowokomórkowy). Prawidłowe wartości aminotransferaz z podwyższoną GGTP i ALP wskazują niemal jednoznacznie na niedrożność przewodów żółciowych.

Bilirubina – norma bilirubiny całkowitej to 3,42–20,6 µmol/l. Podwyższona bilirubina towarzyszy marskości wątroby, nowotworom dróg żółciowych, zatruciu muchomorem sromotnikowym, masywnemu uszkodzeniu miąższu wątroby, cholestazie wewnątrzwątrobowej, czyli zastojowi żółci wewnątrz wątroby. Schorzeniom wątroby i dróg żółciowych towarzyszy ponadto obecność bilirubiny w moczu.

Mocznik – norma to 2,5 – 6,4 mmol/l. Dla diagnozowania uszkodzeń komórek wątroby znaczenie ma za niski poziom mocznika. Mocznik syntetyzowany jest w wątrobie, zatem uszkodzona wątroba nie syntetyzuje mocznika w odpowiednim tempie – i stąd obniżony mocznik we krwi. Najczęściej towarzyszy mu podwyższony amoniak.

Amoniak – norma to 27 – 102 µg/ dl u mężczyzn i 19–87 µg/ dl u kobiet. Podwyższony amoniak towarzyszy uszkodzeniu miąższu wątroby, a poziom amoniaku powyżej 300 µg/ dl może prowadzić do uszkodzenia mózgu i śpiączki wątrobowej.

USG wątroby i tomografia wątroby

Najczęściej wykonywanym badaniem obrazowym wątroby jest USG wątroby. Badanie to powinno być wykonywane profilaktycznie co 2–3 lata oraz w przypadku wystąpienia objawów sugerujących schorzenia wątroby. Objawy uszkodzonej wątroby to bezwzględne wskazanie do badań laboratoryjnych i obrazowych. Także nieprawidłowe wyniki badań na wątrobę we krwi są wskazaniem do wykonania USG wątroby.

Jest to badanie pierwszego rzutu przy podejrzeniu schorzeń wątroby, nieinwazyjne, bezbolesne, bezpieczne i łatwo dostępne. Inne badania umożliwiające zobrazowanie wątroby i uwidocznienie zachodzących w niej procesów chorobowych to tomografia komputerowa wątroby czy rezonans magnetyczny wątroby, a także scyntygrafia wątroby czy arteriografia wątroby. Bardziej inwazyjne badania to laparoskopia i biopsja wątroby. Warto wiedzieć jaki lekarz leczy wątrobę – jest to hepatolog.

Próby wątrobowe – wyniki badań

Jak ocenić, w jaki sposób funkcjonuje wątroba? Badania krwi na wątrobę oraz badania obrazowe powinny być interpretowane wspólnie. Wykonanie pojedynczej próby wątrobowej dostarczy niewystarczających informacji, czy występują choroby wątroby i dróg żółciowych. A zatem jak rozpoznać chorą wątrobę? Najczęściej występują podwyższone próby wątrobowe, objawy uszkodzenia wątroby oraz charakterystyczne zmiany w badaniach obrazowych. Najczęstsze schorzenia wątroby wraz z towarzyszącymi im zmianami w wynikach badań to:

Ostre zapalenie wątroby – znacznie podwyższony AspAt i AlAt, umiarkowanie podwyższona GGTP, LDH oraz ALP; w przebiegu ostrego zapalenia wątroby pojawia się obrzęk wątroby, objawy niestrawności, stany podgorączkowe, boląca wątroba, żółtaczka i ciemno zabarwiony mocz

Przewlekłe zapalenie wątroby – podwyższone GGTP, AspAt i AlAt, a także LDH i ALT powyżej normy; chory odczuwać może zmęczenie, osłabienie, ból w prawym podżebrzu, niestrawność; z czasem pojawić może się żółtaczka, wodobrzusze czy zaburzenia neurologiczne

Uszkodzenie poalkoholowe wątroby – bardzo wysoki poziom GGTP oraz umiarkowany wzrost AspAt, AlAt i LDH; może pojawić się boląca wątroba po alkoholu oraz nieznaczne powiększenie wątroby, ale najczęściej przebieg jest bezobjawowy, z występującym przewlekłe niespecyficznym zmęczeniem

Zastój żółci (cholestaza) – GGTP powyżej normy, podobnie jak ALP, a pozostałe wskaźniki w normie; cholestaza objawia się żółtaczką, której towarzyszyć może świąd skóry; wątroba jest powiększona i bolesna, pojawiają się odbarwione stolce oraz ciemny mocz

Marskość wątroby – podwyższone ALP i GGTP z pozostałymi markerami wątrobowymi w normie lub nieznacznie powyżej normy; objawy marskości wątroby są dość charakterystyczne – to utrata apetytu i spadek masy ciała, bóle brzucha i wodobrzusze, powiększona śledziona; z czasem pojawiają się krwawienia z przełyku, żółtaczka i swędzenie skóry, wątroba nie oczyszcza organizmu z amoniaku, zatem pojawia się encefalopatia wątrobowa; ostatecznie może dojść do rozwoju raka wątrobowokomórkowego

Nowotwory wątroby – bardzo wysokie GGTP, LDH i ALP powyżej normy, a AspAT i AlAt zazwyczaj w normie; gdy rozwija się rak wątroby objawy wczesne są niespecyficzne – to m. in. zmęczenie, brak apetytu, utrata masy ciała, wymioty; z czasem pojawiają się objawy późne raka wątroby – smoliste stolce, fusowate wymioty, wodobrzusze, wyniszczenie organizmu, krwotoki.

Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Jak dbać o wątrobę?

Komórki wątrobowe charakteryzują się dużą zdolnością do regeneracji, jednak znaczne obciążanie wątroby prowadzi do tego, że odnowa wątroby jest coraz słabsza i przeważa proces niszczenia. Wątroba jest bardzo ważnym narządem pełniącym szereg ważnych funkcji, dlatego powinno się o nią dbać, prowadząc zdrowy styl życia. W ramach dbania o wątrobę zaleca się:

• unikanie spożywania dużych ilości alkoholu;
• eliminację tłuszczów z diety – dużej ilości posiłków tłustych, ciężkostrawnych, a także żywności wysoko przetworzonej, żywności z dodatkiem hormonów, pestycydów, antybiotyków;
• unikanie długotrwałego stosowania dużej ilości leków;
• unikanie ryzykownych zachowań seksualnych oraz korzystanie z zabiegów z naruszeniem ciągłości skóry w miejscach, w których nie mamy przekonania co do sterylności używanych narzędzi.

By ochronić wątrobę, warto pomyśleć o szczepieniach. W tej chwili dostępne są dwie – na zapalenie wątroby typu B i A. Pierwsza z nich chroni przed tak zwaną żółtaczką wszczepienną lub szpitalną (zakażeniem wirusem HBV). Z kolei zapalenie wątroby typu A (zakażenia wirusem HAV) daje ochronę przed tak zwaną żółtaczką pokarmową. Przypadki tej ostatniej są coraz częstsze także w Polsce, dotąd zachorowania odnotowywano głownie głownie w krajach tropikalnych.

Nie wynaleziono dotąd szczepionki na WZW typu C. To najgroźniejszy z wirusów. Przez wiele lat niszczy wątrobę, by dać objawy w postaci marskości lub raka wątroby. Bu ustrzec się przed tą chorobą wątroby należy unikać przerwania ciągłości tkanek w takich miejscach jak salony tatuażu i kosmetyczne.

Dieta wątrobowa

W leczeniu chorób przewodu pokarmowego bardzo ważne miejsce zajmuje odpowiednia dieta. Pierwszym krokiem powinna być eliminacja tego co szkodzi. Zbyt tłuste i obfite posiłki, spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, powoduje obciążenie narządu, a w konsekwencji może być przyczyną stłuszczenia wątroby. Również rygorystyczne diety odchudzające, jednoskładnikowe działają niekorzystnie na wątrobę. Toksyny obecne w żywności, bakterie, przebyte schorzenia wirusowe, przewlekłe stosowanie leków to kolejne czynniki wywołujące przewlekłe stany chorobowe.

Nadmierne spożycie alkoholu powoduje objawy uszkodzenia wątroby i prowadzi do zaburzeń jej funkcji, co objawia się bólami brzucha, problemami z trawieniem a w późniejszym etapie żółtaczką i marskością wątroby.

Oznaki chorej wątroby po jedzeniu

Nietolerancja, jakich pokarmów pozwala rozpoznać, że przyczyną dolegliwości może być wątroba? Spowolniona przemiana materii, problemy trawienne, częste zaparcia mogą świadczyć o nieprawidłowej pracy wątroby. Kiedy pojawiają się problemy z trawieniem pokarmów zwyczajowo spożywanych może być to sygnał, że hepatocyty są w złej kondycji.

Szczególnie, gdy po posiłkach obfitujących w tłuszcz pojawia się uczucie niestrawności, ból w okolicy żeber, należy wprowadzić dietę o właściwościach oczyszczających wątrobę. Innymi dolegliwościami może być uczucie zmęczenia, żółto zabarwiona skóra i język. Dieta oczyszczająca wątrobę powinna być stosowana, aby zapobiec wystąpieniu zapalenia oraz przewlekłych schorzeń tego narządu. Warto wziąć pod uwagę tak że używki. Powszechnie uważa się, że ból wątroby po alkoholu jest efektem procesu zapalnego, zwłaszcza u osób regularnie nadużywających trunków wysokoprocentowych.

Dieta na wątrobę – co jeść przy chorej wątrobie?

Jeżeli dotychczasowe żywienie obfitowało w tłuszcz, żywność wysokoprzetworzone a ubogą w błonnik, owoce i warzywa może to oznaczać, że potrzebna jest dieta na wątrobę, która sprzyja detoksykacji tego narządu. Dieta wątrobowa polega na wprowadzeniu do codziennego żywienia produktów działających oczyszczająco na wątrobę. Równie ważna jest eliminacja produktów z wysoką zawartością tłuszczu obecnego w daniach typu fast food, w podrobach, wędlinach i czerwonym mięsie, tłustego nabiału (tłustego mleka, śmietany, serów) nadmiaru masła i margaryn. Jednocześnie z diety wykluczyć należy słodycze, wyroby cukiernicze, produkty solone, żywność instant.

W diecie wątrobowej zaleca się:

• surowe warzywa (pomidory, papryka, marchew, buraki, ziemniaki, sałaty, brokuły, seler, szparagi, zielona pietruszka, kiełki warzyw); można je spożywać jako dodatek do potraw, w formie świeżych soków i koktajli warzywnych;
• owoce – najlepiej wybierać te sezonowe oraz zawierające witaminę C i aktywne przeciwutleniacze (maliny, borówki, Granta, owoce cytrusowe, truskawki, jabłka, porzeczki);
• produkty zawierające błonnik- otręby, płatki owsiane, gruboziarniste kasze, pieczywo pełnoziarniste;
• nasiona słonecznika, pestki dyni, siemię lniane, orzechy;
• wykorzystanie awokado ze względu na wysoką zawartość glutationu, który oczyszcza wątrobę i działa oczyszczająco oraz karczocha zawierającego cynarynę wspomagającą produkcję żółci i działającą odtruwająco na wątrobę;
• stosowanie przypraw takich jak: czosnek, cynamon, imbir, kolendra.
• wypijanie dziennie minimum 1,5 litra wody (najlepiej mineralnej);
• rezygnację z używek w postaci mocnej kawy i herbaty i całkowite wykluczenie alkoholu; ból wątroby po kawie związany jest z podrażnieniem woreczka żółciowego.

Dieta w chorobach wątroby składa się z produktów o niskim i średnim indeksie glikemicznym, oraz powinna być dostosowana do indywidualnego zapotrzebowania organizmu na energię. Efektem stosowania diety na wątrobę będzie lepsze samopoczucie oraz wygląd i szybszy metabolizm pozwalający zachować smukłą sylwetkę. Aby dieta na wątrobę przyniosła rezultaty należy systematycznie dzień za dniem przestrzegać powyższych zasad.

Zioła na wątrobę – regeneracja

Poza dietą skutecznym sposobem na regenerację wątroby jest korzystanie z mocy roślin zielarskich. Najskuteczniejsze zioła na wątrobę to ostropest plamisty, mniszek lekarski, ziele dziurawca. Regeneracja wątroby możliwa jest dzięki obecności w ostropeście plamistym silnego antyoksydantu – sylimaryny. Napary z mniszka lekarskiego działają żółciopędnie i przeciwzapalnie, a herbata z dziurawca wspomaga trawienie posiłku oraz chroni przed powstawaniem kamieni żółciowych. Pracę wątroby wspomagają także napary z kopru włoskiego oraz babki szerokolistnej.

Regularne stosowanie ziół to dobry sposób na odtrucie wątroby – wspomagają prawidłowe funkcjonowanie narządu i oczyszczają ją z nagromadzonych toksyn.