Ból w nadbrzuszu – przyczyny i leczenie bólu nadbrzusza

Ból w nadbrzuszu – na środku, w prawym i lewym podżebrzu

Ból nadbrzusza, opisywany jako ból w okolicy pępka (a dokładniej nad pępkiem) to dolegliwość, z którą pacjenci dość często zgłaszają się do lekarza.

Gdzie jest nadbrzusze? Okolica nadbrzusza to obszar górnej, środkowej części brzucha wraz z prawym i lewym podżebrzem. Zlokalizowanych jest tu kilka ważnych narządów, których patologie należy wziąć pod uwagę w zależności od tego, czy wystąpił ból w prawym boku pod żebrami, w lewym czy boli pośrodku brzucha.

Są to: wątroba wraz z pęcherzykiem żółciowym, trzustka, śledziona, a także żołądek i dwunastnica. Najczęściej to właśnie nieprawidłowości dotyczące tych narządów i układów są przyczyną bólu nadbrzusza.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Ból brzucha może także dotyczyć mięśni tej okolicy czy wynikać z podrażnienia otrzewnej (ściennej – powlekającej ściany brzucha lub trzewnej – pokrywającej bezpośrednio narządy).

Czytaj również: Ból brzucha i pleców

Jakie są przyczyny bólu nadbrzusza?

Przyczyny bólu nadbrzusza, określanego przez pacjentów jako ból w dołku, są zróżnicowane. Bóle w nadbrzuszu mogą być wynikiem zaburzeń zarówno w zakresie narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej, jak i tych bardziej odległych, czy też chorób ogólnoustrojowych.

Nierzadko mamy do czynienia z ostrym bólem brzucha, który może wymagać interwencji chirurgicznej. Dużą część dolegliwości brzusznych jest jednak w stanie opanować lekarz rodzinny, pediatra czy internista.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Najczęstsze przyczyny bólu w nadbrzuszu to:

• refluks żołądkowo-przełykowy – piekącemu bólowi w nadbrzuszu i za mostkiem towarzyszy zgaga, wymioty, kaszel;
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – ból podbrzusza po posiłku ma charakter ściskający;
• zapalenie trzustki (ostre lub przewlekłe) – opasujący, silny ból w środkowej części brzucha, który może promieniować do pleców;
• zapalenie błony śluzowej żołądka czy dwunastnicy – nawracające bóle brzucha, dyskomfort w jamie brzusznej, brak apetytu;
• kamica pęcherzyka żółciowego – kłujący ból w prawym boku pod żebrami, czasem promieniujący do łopatki;
• maska brzuszna zawału mięśnia sercowego – najczęściej ból nadbrzusza po prawej stronie na górze.

To też może Cię zainteresować: Ból pleców po prawej stronie

Ból w dołku – po jedzeniu, na czczo, pulsujący, tępy

Różnicowanie bólów w nadbrzuszu to ważny element diagnostyki, pozwalający określić przyczynę dolegliwości. W każdym przypadku bólu nadbrzusza należy udać się do lekarza, który zbierze dokładny wywiad i zbada pacjenta.

Ból brzucha i ból w nadbrzuszu możemy podzielić na ostry lub przewlekły. Ważne jest opisanie lekarzowi charakteru bólu (opasujący, ściskający, rozpierający, tępy, kłujący, silny, pulsujący, stały) i jego dokładnej lokalizacji (ból w środku nadbrzusza, ból w lewym podżebrzu, ból w prawym podżebrzu, ból nadbrzusza promieniujący do pleców itp.).

Ponadto istotne jest, czy pojawia się ból nadbrzusza po jedzeniu (po jakich posiłkach), czy na czczo, rano czy w nocy.

Czytaj również: Ból z lewej strony pod zebrami – co to może być?

Należy sprawdzić, czy bólowi towarzyszą inne objawy: nudności, wymioty, zgaga, biegunka, zaparcia, krew w stolcu, smoliste stolce, brak apetytu, problemy z połykaniem, spadek masy ciała, gorączka. Pacjenci często skarżą się także na ból w nadbrzuszu i wzdęcia.

Należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i wszelkich chorobach przewlekłych. U kobiet wywiad dotyczący potencjalnej możliwości bycia w ciąży jest także istotny.

Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?

Jakie badania wykonać, gdy boli nadbrzusze?

Podstawą diagnozowania bólu nadbrzusza jest badanie fizykalne, nie tylko badanie skupione na samym brzuchu, ale na ogólnym stanie pacjenta – ocena układu krążenia, układu oddechowego.

W skład badania samego brzucha wchodzi:

• oglądanie – lekarz możne ocenić występowanie np. przepuklin czy zmian skórnych,
• palpacja – ocena występowania bólu w nadbrzuszu przy ucisku, występowania obrony mięśniowej, lekarz badając brzuch może też wyczuć obecność guza, wodobrzusza,
• osłuchiwanie – pozwala ocenić perystaltykę jelit,
• opukiwanie – ocena odgłosu znad jamy brzusznej.

Kiedy boli w nadbrzuszu, lekarz bada także inne objawy, takie jak:

• objaw Chełmońskiego – ból brzucha przy uderzeniu prawego łuku żebrowego, charakterystyczny dla zapalenia pęcherzyka żółciowego,
• objaw Blumberga – dodatni przy zapaleniu otrzewnej,
• objaw Goldflama – ból przy uderzeniu okolicy pleców w rzucie nerek, sugeruje on ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek czy kamicę nerkową.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Jak rozpoznać, co oznacza ból pod mostkiem?

W rozpoznaniu bólu w nadbrzuszu, w zależności od zebranego wywiadu i wyników fizykalnego badania brzucha, lekarz może zalecić podstawowe badania laboratoryjne – np. morfologię krwi obwodowej, jonogram, stężenie glukozy, aktywność aminotransferaz, czyli tzw. próby wątrobowe, stężenie amylazy pod kątem problemów trzustkowych.

Ważne jest także badanie ogólne moczu, wykonywane pod kątem ewentualnej infekcji w drogach moczowych czy ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek. W kamicy nerkowej może występować np. krwinkomocz.

Kiedy boli w nadbrzuszu zaleca się również badanie kału – pod kątem obecności krwi utajonej, ewentualnie badanie w celu wykluczenia chorób pasożytniczych.

Z kolei USG jamy brzusznej może uwidocznić kamienie w pęcherzyku żółciowym czy kamienie nerkowe. W przypadku zapalenia trzustki czy pęcherzyka żółciowego, poza bólem pod mostkiem widoczne są także charakterystyczne zmiany.

Gastroduodenoskopię przeprowadza się w razie podejrzenia refluksu żołądkowo-przełykowego, zapalenia błony śluzowej czy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Badanie to wykryje także infekcję Helicobacter pylori, której towarzyszą bóle żołądka, nudności i inne objawy niestrawności (dyspepsji).

Jeżeli za przyczynę bólu brzucha na górze podejrzewa się problemy kardiologiczne, pomocne jest badanie EKG.

To też może Cię zainteresować: Ból brzucha w okolicy pępka – możliwe przyczyny

Kiedy ból w nadbrzuszu jest groźny i wymaga szybkiego leczenia?

Jeżeli ból w nadbrzuszu jest na tyle niepokojący, że nie może czekać na diagnostykę ambulatoryjną, konieczna bywa hospitalizacja (np. w zawale mięśnia sercowego, ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego, ostrym zapaleniu trzustki, perforacji wrzodu żołądka – powikłaniu choroby wrzodowej). Interwencja kardiologiczna czy chirurgiczna jest w tych przypadkach zabiegiem ratującym życie.

Jeżeli bólowi w nadbrzuszu towarzyszy znaczne pogorszenie się stanu ogólnego pacjenta, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszone bicie serca, gorączka, chory jest blady, spocony, kontakt z nim bywa utrudniony – może to sugerować wstrząs.

Jest to bezwzględne wskazanie do pilnej hospitalizacji – wiele ostrych stanów brzusznych może przebiegać ze wstrząsem, np. ostre zapalenie trzustki, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit o różnej etiologii.

Objawy towarzyszące bólowi, takie jak smoliste stolce czy krwiste wymioty są także wskazaniem do pilnej hospitalizacji, mogą bowiem świadczyć o krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Ból brzucha bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego u osoby chorującej na chorobę niedokrwienną serca może sugerować zawał mięśnia sercowego i również wymaga pilnej interwencji.