Dieta SCD (Specific carbohydrates diet), czyli dieta specyficznych węglowodanów, to specjalny sposób odżywiania skierowany do osób cierpiących z powodu nieswoistego zapalenia jelit, czyli np. choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a także na celiakię. Jakie są zasady diety SCD i jak ją stosować?
Dieta SCD, czyli dieta specyficznych węglowodanów – zasady, etapy, przepisy i opinie
Spis treści
Dieta SCD, czyli dieta specyficznych węglowodanów
Dieta SCD opracowana została w latach dwudziestych XX wieku przez pediatrę dr Sidney Valentine Haas, jako sposób odżywiania skierowany do chorych na celiakię. W latach 80. dieta ta została spopularyzowana dzięki książce pod tytułem „Breaking the Vicious Cycle” autorstwa biochemiczki Elaine Gottschall. Wówczas dieta stała się popularna, szczególnie wśród osób z celiakią, u których rozpoznano równocześnie inne choroby jelit.
Dieta SCD jest dietą eliminacyjną, która opiera się na wykluczeniu węglowodanów złożonych. Zdaniem Gottschall osoby z wymienionymi wyżej zaburzeniami miały uszkodzone jelita i nie posiadały enzymów, które rozkładałyby węglowodany złożone. Zgodnie z założeniem diety SCD, w przypadku osób z nieswoistym zapaleniem jelit (IBD) spożywanie węglowodanów złożonych prowadzi do przerostu groźnych bakterii w jelicie cienkim. W miarę wzrostu tych baterii dochodzi do wytwarzania produktów ubocznych, które przyczyniają się z kolei do powstawania stanów zapalnych, a ostatecznie prowadzą do ograniczenia wchłaniania składników odżywczych w przewodzie pokarmowym.
Zastosowanie specjalnej diety ma na celu doprowadzenie do regeneracji jelit oraz przywrócenie im prawidłowej funkcji. Poprzez ograniczenie spożycia węglowodanów złożonych w diecie SCD możliwe jest zahamowanie wzrostu bakterii oraz przywrócenia funkcji trawiennych. Istnieją doniesienia o korzystnym wpływie diety SCD na nieswoiste choroby zapalne jelit u dzieci oraz dorosłych. Sugeruje się, że dieta może być korzystna również w przypadku chorób, takich jak mukowiscydoza czy autyzm.
Jak ograniczyć ilość węglowodanów w diecie?
Zasady diety SCD
Założeniem diety SCD jest rezygnacja ze spożywania di-, oligo- i polisacharydów, również skrobi. W przewodniku po diecie SCD „Breaking the Vicious Cycle” są one określane jako węglowodany złożone. Ze względu na łatwe wchłanianie oraz trawienie dozwolone są wyłącznie węglowodany proste, czyli monosacharydy. Można je znaleźć w owocach, niektórych warzywach i miodzie.
Istotnym elementem diety SCD są również mleczne, fermentowane produkty probiotyczne pozbawione laktozy, które dostarczają cenne bakterie. Przede wszystkim jogurty naturalne przygotowywane samodzielnie w domu. Przydatne tutaj może być specjalne urządzenie – jogurtownica, która umożliwi przygotowanie takiego jogurtu. Warto pamiętać, że musi on być fermentowany przez 24 godziny.
Zakazane są warzywa skrobiowe, zboża oraz błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie. Konieczne jest zrezygnowanie z pieczywa, płatków śniadaniowych i płatków zbożowych, kasz i makaronów. Z diety wyklucza się produkty zawierające gluten – pszenica, żyto, owies i jęczmień, a także zawierające laktozę, czyli mleko i niektóre przetwory mleczne. W przypadku aktywnej biegunki nie wolno spożywać produktów surowych.
Stosowana dieta ma ograniczać stan zapalny jelit. W jej następstwie dochodzi do odbudowy mikroflory jelitowej, poprawy trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Dieta zalecana jest w leczeniu różnych chorób autoimmunologicznych oraz nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Czy wiesz, w czym jest gluten?
Jakie etapy ma dieta SCD?
Dieta SCD jest dietą bardzo indywidualną i jej zasady mogą się zmieniać w zależności od występujących dolegliwości, nietolerancji pokarmowych i alergii, indywidualnej tolerancji poszczególnych produktów oraz od współwystępujących chorób. Oficjalnie nie ma żadnych, ściśle zdefiniowanych faz i okresów trwania diety SCD, jednak w zależności od autora spotkać można różne jej kombinacje.
Stosowanie diety rozpoczyna się od fazy wprowadzenia, określanej również jako faza intro. Jest to moment najbardziej restrykcyjnej diety, gdzie dozwolone są tylko najbezpieczniejsze warianty produktów. Faza ta trwa zazwyczaj ok. 5 dni, jednak w niektórych przypadkach może trwać nieco dłużej. Obejmuje między innymi:
- gotowane, opiekane, duszone lub grillowane mięso (drób, wołowina, chuda wieprzowina lub chuda dziczyzna), ryby oraz jaja,
- gotowane warzywa bez skórek, pestek, pod postacią puree – dynia, marchew, szpinak, cukinia,
- owoce gotowane, bez skórki i pestek, pod postacią puree – banany, sos jabłkowy i gruszkowy,
- domowy rosół (bez makaronu).
Dalej dieta SCD składa się z 5 etapów, które różnią się wprowadzanymi w danym czasie produktami oraz sposobem ich przygotowania. Tempo zmian poszczególnych etapów może być bardzo powolne lub wręcz odwrotnie – bardzo szybkie, jeżeli chory dobrze toleruje wprowadzane produkty, a organizm szybko się regeneruje.
Po etapie eliminacji szkodliwych produktów możliwe jest ponowne, powolne wprowadzenie do diety niektórych rodzajów żywności po ustąpieniu objawów. Jednak jest to uzależnione od reakcji danej osoby. Produkty w postaci surowej (warzywa i owoce) powinny być wprowadzane dopiero, gdy jedzenie gotowane będzie dobrze tolerowane.
Jakie są zasady diety lekkostrawnej?
Dieta SCD – produkty dozwolone i przeciwwskazane
Produkty, które w diecie SCD są dozwolone to przede wszystkim żywność nieprzetworzona. Z dozwolonych produktów węglowodanowych, spożywane mogą być te, stanowiące źródło monosacharydów, głównie glukozy, fruktozy i galaktozy.
| Produkty dozwolone | Produkty przeciwwskazane |
|---|---|
|
|
| Produkty dozwolone | Produkty przeciwwskazane |
|---|---|
| owoce – większość nieprzetworzonych owoców, owoce mrożone i soki owocowe (nie z koncentratu); | produkty zbożowe i pseudoziarna, w tym ryż, pszenica, kukurydza, jęczmień, owies, kiełki pszenicy, komosa ryżowa, proso itp.; |
| warzywa (tylko nieskrobiowe); | ziemniaki, bataty, kukurydza, niektóre warzywa strączkowe, tj. soja, ciecierzyca, kiełki fasoli, warzywa konserwowe; |
| miód; | niektóre owoce, szczególnie w puszkach (z dodatkiem cukru lub skrobi); |
| mięso i ryby – świeże lub mrożone, nieprzetworzone; | mięso i ryby przetworzone, z dodatkami, panierowane, konserwowe; |
| jaja (jeżeli nie występują alergie); | produkty sojowe; |
| jogurty naturalne domowe, fermentowane przez co najmniej 24 h (bez dodatku cukru), kefiry oraz chudy ser twarogowy, niektóre rodzaje serów żółtych, masło; | mleko i produkty mleczne o wysokiej zawartości laktozy, jogurty handlowe, śmietana, śmietanka, niektóre sery, lody, serwatka w proszku, maślanka; |
| produkty bogate w bakterie probiotyczne – ogórki i kapusta kiszona | cukier, melasa, syrop klonowy, sacharoza, syrop z agawy; |
| orzechy i nasiona (jeżeli nie występują alergie) oraz masło orzechowe (bez dodatku cukru i skrobi) – mogą być wprowadzane po dłuższym okresie bez objawów; | mąka kukurydziana i z tapioki; |
| niektóre gatunki fasoli; | pektyny w dżemach, proszek do pieczenia; |
| ghee, olej kokosowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy; | margaryna; |
| przyprawy i zioła – świeże i suszone; | czekolada i słodycze zawierające fruktooligosacharydy (FOS); |
| słabe napary z ziół, słaba herbata i kawa naturalna, cydr jabłkowy, herbata miętowa; | herbata i kawa rozpuszczalna; |
| soda oczyszczona, musztarda bez dodatków (bez cukru), ocet jabłkowy, żelatyna; | produkty z wodorostów, agar i karagen. |
Jadłospis i przepisy diety SCD
Jadłospis w diecie SCD powinien być komponowany w oparciu o produkty dozwolone. Poniżej znajduje się przykładowe, jednodniowe menu:
ŚNIADANIE
- jajecznica z 2 jajek
- dynia gotowana pokrojona w kostkę
II ŚNIADANIE
- naleśniki bananowe z miodem
OBIAD
- rosół z gotowaną marchewką i kawałkami kurczaka
- warzywa gotowane na parze
- pieczona ryba
PODWIECZOREK
- domowy jogurt
- sos gruszkowy
- banan
- łyżeczka miodu
KOLACJA
- pieczony łosoś z cukinią i marchewką
- szklanka rosołu
Domowy rosół to bardzo istotny element diety SCD. Może być przyrządzony na drobiu, wołowinie lub mieszany. Jednak najważniejsze jest jego odpowiednie przygotowanie. Wszystko, czego potrzebujesz to:
- 2-3kg kości – udka z kurczaka, skrzydełka, kurze łapki,
- 3-4 litry wody,
- obrane warzywa – marchew, cebula, seler, por, pietruszka,
- kilka listków laurowych, łyżka ziela angielskiego i łyżka soku z cytryny.
Wszystkie składniki należy umieścić w dużym garnku i gotować przez ok. 7-8 godzin. Gotowy wywar można przelać do słoików i trzymać w lodówce przez kilka dni.
Dieta SCD – opinie i przeciwwskazania
Opinie o diecie SCD są różne. Znaleźć można pojedyncze doniesienia o korzystnym wpływie diety SCD na przebieg nieswoistych chorób zapalnych jelit w przypadku dzieci oraz osób dorosłych. Opisano między innymi przypadek 73-letniej kobiety, u której doszło do zaostrzenia przebiegu choroby wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Po wprowadzeniu diety SCD po okresie 3-6 miesięcy zanotowano zmniejszenie się objawów choroby, a w ciągu roku ustąpienie bólów brzucha oraz biegunek.
Dieta SCD w dalszym ciągu stosowana jest w leczeniu wielu zaburzeń jelitowych. Jednak z różnym skutkiem. W dalszym ciągu brakuje jasnych dowodów naukowych świadczących o skuteczności tej diety. Specjaliści zauważają również pewne jej wady. Ponieważ jest ona bardzo restrykcyjna i eliminuje wiele grup żywności, to może dostarczać zbyt małą ilość kalorii i składników odżywczych oraz przyczyniać się do utraty masy ciała u osób, które już mają niedowagę. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych testów, które pozwolą sprawdzić, czy dieta SCD jest skuteczna w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Przed wprowadzeniem zaleceń diety SCD należy skonsultować się z lekarzem i dietetykiem, w celu ustalenia najlepszego planu żywieniowego. Ze względu na znaczne restrykcje, dieta nie jest polecana kobietom w ciąży i karmiącym piersią, a także dzieciom i osobom starszym.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Bawa S.: Zastosowanie diety bezglutenowej i bezmlecznej w innych jednostkach chorobowych poza celiakią: autyzm, ADHD, astma, alergie, cukrzyca typu 1, RZS, IBD, IBS itd., Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, http://www.celiakia.pl/images/stories/bezkazeinowa.pdf
- Frank M.: Dieta eliminacyjna z rotacją. Praktyczne aspekty terapii żywieniowej w odniesieniu do opóźnionej alergii pokarmowej u pacjentów z ASD, Instytut Mikroekologii, http://www.asysta.org/user_files/Dieta%20eliminacyjna%20z%20rotacj%C4%85.pdf
- Kakodkar S., Farooqui A.J., Mikolaitis S. L., Mutlu E.A.: The Specific Carbohydrate Diet fir Mnflammatory Bowl Diseade: A case series, Journal of the Maerican of Nutrition and Dietetics, 2015, 115(8), 1226-1232
- Legal/Illegal List - http://www.breakingtheviciouscycle.info
- Hill A.: SCD: Can the Specific Carbohydrate Diet Improve Your Digestion? https://www.healthline.com/nutrition/scd-diet
- Włochal M., Grzymisławski M.: Nowe trendy leczenia żywieniowego w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit, Piel. Zdr. Publ., 2016, 6, 2, 149-158
- The Specific Carbohydrate Diet, www.med.stanford.edu
- Zelman K.M.: Specific Carbohydrate Diet: Diet Review, https://www.webmd.com/
Opublikowano: 10.06.2019;
Oceń:
4.2
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Diana Chmielowiec
Dietetyczka
Absolwentka Technologii Żywności i Żywienia Człowieka oraz Bezpieczeństwa Żywności w Łańcuchu Żywnościowym Warszawskiej SGGW. Ukończyła również Poradnictwo dietetyczne w Instytucie Żywności i Żywienia. Przez 3 lata pracowała jako dietetyk specjalizujący się w alergiach pokarmowych. Obecnie zajmuje się jakością i bezpieczeństwem żywności.
324
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 07.12.2023