Palenie tytoniu to jedna głównych przyczyn chorób układu oddechowego, serca, skóry i nowotworów w wielu różnych lokalizacjach. Badania profilaktyczne dla palaczy, i tych którzy rzucili palenie, powinny w pierwszej kolejności wykluczyć obecność chorób płuc i układu krążenia. Diagnostyka powinna być wykonywana regularnie i zawsze w odpowiedzi na pojawienie się niepokojących objawów (np. uciążliwy kaszel, duszność).
Badania profilaktyczne dla palaczy i byłych palaczy
Spis treści
Palenie tytoniu – przyczyna wielu chorób
Każdego roku prawie 60 tysięcy Polaków umiera przedwcześnie na choroby związane z paleniem papierosów. Najbardziej oczywistą metodą zapobiegania rozwojowi tych chorób jest zaprzestanie palenia. Jednak nawet po zerwaniu z nałogiem, w organizmie byłego dokonują się nieodwracalne zmiany. Oczyszczanie organizmu po rzuceniu palenia trwa długo. Ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe spada dopiero po kilku latach od wypalenia ostatniego papierosa.
Mając na uwadze ryzyko wystąpienia wielu chorób, należy przeprowadzać okresowe badania kontrolne dla palaczy i byłych palaczy oraz reagować już na pierwsze pojawiające się objawy mogące wskazywać na rozwój schorzeń odtytoniowych. Diagnostyka koncentruje się na wyszukiwaniu nieprawidłowości w poszczególnych narządach i układach organizmu, które ulegają narażeniu w następstwie długotrwałego palenia tytoniu.
Badania dla palaczy – badania układu oddechowego
Palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób układu oddechowego. Badania profilaktyczne dla palaczy są konieczne ze względu na diagnostykę w celu wykrycia ewentualnych zmian w miąższu płuc, takich jak:
W przypadku zmian ogniskowych podejrzanych o charakter nowotworowy, wykonywana jest zazwyczaj tomografia komputerowa. Inne zmiany rozpoznane wstępnie w RTG należy potwierdzić dodatkowymi badaniami.
- Badanie radiologiczne klatki piersiowej (RTG klatki piersiowej) to podstawowe badanie dla palacza. W przypadku badań kontrolnych, okresowych, wykonuje się RTG w projekcji tylno-przedniej (P-A), rzadziej boczne. Dawka promieniowania w tym przypadku jest stosunkowo niewielka. Na zdjęciu lekarz może zaobserwować zmiany patologiczne dotyczące układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego.
- Pulsoksymetria to nieinwazyjne badanie dla osób palących określające stopień wysycenia hemoglobiny tlenem. Niewielkie urządzenie (pulsoksymetr) umieszczane jest na palcu badanego, gdzie przy wykorzystaniu metody spektrofotometrii odczytywana jest procentowa zawartość tlenu we krwi. Norma to 95–99 proc. wysycenia. Wartości mniejsze niż 95 proc. utrzymujące się przez dłuższy czas, mogą sugerować rozwijającą się niewydolność oddechową.
- Spirometrię zalicza się do badań czynnościowych płuc. Diagnozowana jest m.in. pojemność płuc i ich objętość oddechowa. Dodatkowo wykonuje się tzw. próbę rozkurczową, czyli wykonanie spirometrii przed i po inhalacji leku rozszerzającego oskrzela (pozwala to na różnicowanie astmy od przewlekłej obturacyjnej choroby płuc). Samo badanie powinno być wykonywane przez palaczy i byłych palaczy krótko po rzuceniu nałogu i polega na wykonaniu głębokiego oddechu przez ustnik podłączony do aparatu, a następnie szybkiego maksymalnego wydechu. Czynność powtarzana jest kilkukrotnie w celu potwierdzenia otrzymania miarodajnego wyniku.
Badania profilaktyczne dla palaczy – choroby serca
Palenie papierosów jest także przyczyną choroby niedokrwiennej serca i wtórnego nadciśnienia tętniczego. Długotrwałe palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych przyczyn rozwoju zmian miażdżycowych i zakrzepowych.
- Jednym z najważniejszych badań profilaktycznych układu krążenia dla palaczy jest regularny pomiar ciśnienia tętniczego. Palenie tytoniu, a dokładniej substancje znajdujące się w dymie papierosowym przyczyniają się do rozwoju miażdżycy naczyń i w konsekwencji nadciśnienia tętniczego. Regularny jego pomiar pozwoli na wczesne rozpoznanie podwyższonego ciśnienia krwi i zapobiegnięcie poważnym powikłaniom narządowym.
- U wieloletnich palaczy warto wykonać USG Doppler tętnic szyjnych i kończyn dolnych. Palenie tytoniu promuje rozwój blaszek miażdżycowych, które odkładając się w naczyniach powodują ich zwężanie, zamykanie, a w konsekwencji ograniczenie dopływu krwi do narządów. W przypadku miażdżycy tętnic szyjnych obecne mogą być zawroty głowy, krótkotrwałe mroczki przed oczami, w ostateczności udar mózgu. Miażdżyca tętnic kończyn dolnych prowadzi do chromania przestankowego, czyli bolesności w obrębie ud i łydek podczas chodzenia.
- Podstawowe badania dla palaczy musi kontrolować stan najważniejszej pompy organizmu – serca. Badanie elektrokardiograficzne, czyli popularne EKG może wykazać cechy niedokrwienia serca (miażdżyca tętnic wieńcowych), przebytego zawału lub innych zmian przerostowych mięśnia sercowego. Bardziej efektywne w rozpoznawaniu zmian organicznych serca jest EKG wysiłkowe, czyli badanie elektrokardiograficzne podczas wysiłku fizycznego, takiego jak bieg na bieżni lub jazda na rowerze stacjonarnym. Badanie u osób palących i byłych palaczy z chorobą niedokrwienną serca często kończy się przedwcześnie, wraz z pojawieniem się silnego zmęczenia, duszności, bólu w klatce piersiowej.
Pozostałe badania profilaktyczne dla palaczy
Jakie badania powinni robić palacze? Oprócz diagnostyki w kierunku wykrycia chorób układu krążenia i chorób serca należy rozważyć wykonanie badań dodatkowych.
- Palenie tytoniu wpływa negatywnie na wzrok, dlatego konieczne może być wykonanie badania okulistycznego. Oprócz bezpośrednich skutków działania dymu, jak łzawienie czy zapalenie spojówek, wieloletnie palenie papierosów może prowadzić do szybszego rozwoju zaćmy i zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (AMD), czyli chorób w znaczny sposób upośledzających widzenie.
- Zaleca się wykonanie densytometrii (badanie gęstości kości). Typowym schorzeniem u palaczy jest osteoporoza, czyli obniżenie masy i wytrzymałości kości z tendencją do występowania złamań patologicznych, niskoenergetycznych. Badaniem pozwalającym określić gęstość mineralną kości jest densytometria. Jest to badanie niebolesne i nieinwazyjne, polegające na prześwietleniu odcinka bliższego kości udowej lub odcinka lędźwiowego kręgosłupa przez specjalny aparat RTG.
- Badania dla palaczy i byłych palaczy powinny obejmować kontrolę układu pokarmowego. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Co więcej, istnieje także wyższe prawdopodobieństwo pojawienia się chorób nowotworowych, takich jak rak jelita grubego, rak odbytnicy, rak przełyku, języka czy jamy ustnej. Paląc papierosy na pewno warto korzystać z regularnych, bezpłatnych, przesiewowych badań jak kolonoskopia, a w razie podejrzewania objawów choroby wrzodowej czy raka górnego odcinka przewodu pokarmowego – gastroskopia.
- Badania laboratoryjne krwi u palaczy i osób, które niedawno zerwały z nałogiem mogą być przydatne w rozpoznaniu niektórych chorób związanych z nikotyną. Należy do nich m.in. cukrzyca i zaburzenia hormonalne takie jak niedoczynność i nadczynność tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa).
Z innych kategorii wspomnieć warto o szkodliwym działaniu dymu papierosowego na rozwijającą się ciążę, problem bezpłodności u palaczy, przyspieszone starzenie się skóry, choroby dziąseł czy próchnicę. Należy pamiętać, że w walce z nałogiem nie jest się samotnym – warto poprosić o pomoc np. lekarza rodzinnego. Pomocne w rzuceniu palenia są także leki, np te zawierające cytyzynę.
Opublikowano: 12.05.2015;
aktualizacja: 23.02.2018
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Gabriela Gajewska
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Aktualnie odbywa staż podyplomowy w Szpitalu Miejskim w Siemianowicach Śląskich.
434
Komentarze i opinie (0)