USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych – wskazania, jak się przygotować?

Jaka jest rola tętnic szyjnych i kręgowych?

Tętnice szyjne i kręgowe są największymi naczyniami tętniczymi szyi. Początkowa część tętnicy szyjnej (tzw. tętnica szyjna wspólna) jest krótka i szybko dzieli się na dwie części. Jedna z nich dostarcza krew do mózgu (w części również do oczodołu i do ucha), druga natomiast do pozostałych narządów głowy i szyi.

Dzięki swojemu położeniu, tętnica szyjna wykorzystywana jest do badania tętna. Można ją łatwo wyczuć przykładając palce nieco z boku od chrząstki tarczowatej (tzw. „jabłka Adama”). Tętnice kręgowe stanowią odgałęzienie tętnic podobojczykowych i położone są głębiej w obrębie szyi. Współpracują z tętnicami szyjnymi, zaopatrując w krew tylną część mózgu i rdzeń przedłużony.

Ponieważ obie tętnice są niezbędne do prawidłowej pracy mózgowia, zaburzenia przepływu krwi w tych naczyniach (spowodowane np. miażdżycą) grożą poważnymi następstwami. Jednym z dramatycznych przykładów jest spowodowany niedokrwieniem udar mózgu. Zaburzenia przepływu krwi uwidocznić można stosując badanie USG z funkcją Doppler.

Na czym polega USG Doppler?

Badanie ultrasonograficzne (USG) do obrazowania wykorzystuje fale ultradźwiękowe. Jego działanie opiera się na założeniu, że każda tkanka różni się od innych gęstością, a w związku z tym w każdej tkance fale dźwiękowe rozchodzą się nieco inaczej. Dzięki temu fale ultradźwiękowe wysyłane z ultrasonografu przechodząc przez ciało ulegają odbiciu, załamaniu i rozproszeniu. Analiza fal powracających do aparatu i porównanie ich z falą wysłaną pozwala po komputerowej obróbce danych utworzyć obraz badanych struktur.

Badanie USG w wersji podstawowej pozwala więc ocenić kształt i wielkość narządów, ich budowę wewnętrzną i w pewnym stopniu stosunki anatomiczne. Więcej informacji uzyskać można wykorzystując tzw. zjawisko Dopplera (fala dźwiękowa o określonej częstotliwości odbijając się od poruszającego się obiektu zmienia częstotliwość). Umożliwia ono uwidocznienie przepływu krwi w tkankach, najczęściej poprzez wyrażenie go jako obszary o różnych odcieniach koloru niebieskiego (krew oddalająca się od aparatu) lub czerwonego (krew płynąca w stronę aparatu). Badanie USG z uwidocznieniem przepływu krwi określamy więc nazwą USG Doppler.

Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Wskazania do USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych

Podstawowym wskazaniem do wykonania USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych jest podejrzenie zaburzeń przepływu krwi w tych naczyniach. W stosunku do tętnic szyjnych badanie to wykonuje się w następujących przypadkach:

• Podejrzenie zwężenia tętnicy szyjnej – najczęstszym powodem jest miażdżyca tętnic szyjnych. Zwężenie światła tętnicy szyjnej prowadzi do zmniejszenia przepływu przez nią krwi, to natomiast może skutkować epizodami niedokrwienia mózgu. W związku z tym towarzyszyć mu mogą charakterystyczne objawy, takie jak zaburzenia widzenia, osłabienie siły mięśni lub czucia (zwłaszcza po jednej stronie ciała), zaburzenia równowagi, utrata pamięci czy utrata zdolności mówienia i inne – zależne od obszaru mózgu, który ulega niedokrwieniu. Niektóre blaszki miażdżycowe grożą ponadto oderwaniem się od ściany tętnicy i zawędrowaniem z prądem krwi do mózgu, ostatecznie zapychając małe tętnice i wywołując udar niedokrwienny;
• W celu oceny ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych w przebiegu miażdżycy – wygląd ściany tętnic szyjnych w badaniu USG u osób z rozpoznaną miażdżycą pomaga lekarzowi ocenić jej nasilenie i oszacować ryzyko takich powikłań jak zawał serca;
• W celu oceny efektu zabiegów na tętnicy szyjnej (np. wszczepienia stentu w celu poszerzenia światła tętnicy);
• Jako badanie przesiewowe w kierunku miażdżycy – ponieważ tętnice szyjne zostają zajęte wcześnie w przebiegu miażdżycy, USG Doppler tych naczyń może być stosowane jako badanie przesiewowe u osób z grupy ryzyka (np. u palaczy papierosów, osób starszych, chorujących na nadciśnienie tętnicze, otyłych).

Tętnice kręgowe poddaje się badaniu z podobnych wskazań – przy podejrzeniu ich zwężenia czy nieprawidłowej budowy w celu zdiagnozowania zaburzeń przepływu (są one przyczyną ok. 10 % przypadków udaru mózgu). Ponadto badanie USG Doppler używane jest do oceny stanu tętnic kręgowych po zabiegach w ich obrębie oraz jako element diagnostyki tzw. zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej (odwrócenie przepływu krwi w tętnicy kręgowej jako skutek niedrożności tętnicy podobojczykowej).

Jak wygląda USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych?

Badanie USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych nie wymaga specjalnego przygotowania. Oceniając odpowiednie tętnice lekarz przykłada głowicę ultrasonografu do szyi na całej jej długości, stąd też warto pamiętać o ściągnięciu naszyjników i innych ozdób szyi przed udaniem się na badanie oraz o założeniu ubrania z luźnym kołnierzykiem bądź możliwością jego rozpięcia.

Podczas badania tętnic szyjnych i i szyjnego odcinka tętnic kręgowych pacjent leży na plecach, natomiast badanie końcowego odcina tętnic kręgowych i ich przedłużenia (tętnicy podstawnej) odbywa się w pozycji na brzuchu z brodą przygiętą do klatki piersiowej. Przed przyłożeniem głowicy USG do ciała nakłada się na nią żel. Lekarz ocenia poszczególne struktury przykładając głowicę do skóry, przesuwając ją i zmieniając kąt jej przylegania. W odpowiednich miejscach włącza ponadto funkcję Doppler i ocenia kierunek, szybkość i liniowość przepływu krwi. Po zakończeniu badania usuwa się pozostały na skórze żel i sporządza opis wyniku. Bezpośrednio po badaniu można wrócić do codziennych czynności.

Przeciwwskazania do USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych

Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do USG Doppler. Jest to badanie nieinwazyjne, niewykorzystujące promieniowania rentgenowskiego i względnie nieskomplikowane, stąd ryzyko z nim związane jest minimalne. Pewne utrudnienie w przeprowadzeniu badania mogą stanowić świeże rany i oparzenia na skórze szyi oraz niemożność pozostania w bezruchu w czasie badania.