Tomografia komputerowa kręgosłupa

Czym jest tomografia komputerowa kręgosłupa?

Badanie metodą tomografii komputerowej (TK, KT, ang. CT) jest jedną z najważniejszych, najbardziej dokładnych i najczęściej stosowanych technik obrazowania we współczesnej medycynie. Wykonuje się je za pomocą urządzenia zwanego tomografem komputerowym, a uzyskane obrazy to tomogramy.

Zasadniczą częścią tomografu komputerowego jest cylinder, na obwodzie którego rozmieszczony jest układ lamp rentgenowskich (wysyłających wiązkę promieniowania jonizującego przechodzącą przez ciało pacjenta) i detektorów (odbierających zmienioną wiązkę promieniowania), które przekazują sygnał do komputera.

Podczas tomografii komputerowej pacjent znajduje się w tunelu cylindra tomografu, a układ lamp i detektorów porusza się wokół niego ruchem kolistym. Pozwala to na uzyskanie obrazu ciała w postaci bardzo cienkich przekrojów (warstw) prostopadłych do osi długiej ciała. Standardowo jest to obraz dwuwymiarowy, natomiast komputerowe przetworzenie danych zebranych w badaniu pozwala na utworzenie dość precyzyjnie oddających rzeczywistość modeli trójwymiarowych.

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Tomografię komputerową można wykonać z lub bez użycia środka kontrastowego (podanej dożylnie substancji pozwalającej na lepsze uwidocznienie poszczególnych struktur). Zasadniczą zaletą tomografii komputerowej jest duża precyzja badania – dalece większa od tradycyjnych metod obrazowych – oraz możliwość względnie szybkiego wykonania badania w większości ośrodków. Największą wadą tomografii komputerowej natomiast jest duże narażenie na działanie promieniowania jonizującego (dużo większe niż przy okazji tradycyjnych zdjęć rentgenowskich), które nie pozostaje obojętne dla organizmu.

Z uwagi na rolę, jaką spełnia kręgosłup w organizmie (utrzymywanie wyprostowanej postawy ciała, rusztowanie dla tułowia, znoszenie obciążeń mechanicznych i ochrona rdzenia kręgowego), jest on strukturą bardzo rozległą, rozciągającą się od podstawy czaszki aż do kości guzicznej. Zobrazowanie go na całej długości wiąże się z bardzo dużą dawką promieniowania, stąd też rzadko wykonuje się tomografię komputerową kręgosłupa na całej jego długości. Znacznie częściej badany jest tylko podejrzany o zmiany chorobowe odcinek.

Tomografia komputerowa kręgosłupa - wskazania

Tomografia komputerowa stanowi duże wsparcie w diagnostyce chorób kręgosłupa. Wykonywana jest zwykle w przypadku nieprawidłowych lub niejasnych wyników innych badań diagnostycznych. Częstym wskazaniem do wykonania tomografii komputerowej kręgosłupa jest uraz z podejrzeniem jego uszkodzenia – badanie to pozwala na szybką lokalizację uszkodzenia i określenie jego rozległości.

Może również posłużyć do wykrywania i określania położenia guzów nowotworowych i przerzutów, a także do oceny ich rozległości i ewentualnego naciekania.

Badanie tomograficzne kręgosłupa pozwala na potwierdzenie przepukliny krążka międzykręgowego w przypadku jej podejrzenia (przykładowy objaw to silny ból pleców, najczęściej w okolicy lędźwiowej). Ponadto, umożliwia dokładną ocenę przemieszczeń i złamań kręgów (w tym tzw. kompresyjnych, powstałych w wyniku osteoporozy), wad rozwojowych kręgosłupa, nieprawidłowej budowy naczyń krwionośnych, czy zwężenia kanału kręgowego. Innymi ważnymi zastosowaniami tomografii komputerowej kręgosłupa są planowanie i kontrola skuteczności leczenia operacyjnego oraz „naprowadzenie” lekarza podczas takich zabiegów jak biopsja celowana (stosowana przy podejrzeniu guzów nowotworowych).

Do badania rdzenia kręgowego preferuje się wykonanie rezonansu magnetycznego, z racji jego większej dokładności w obrazowaniu tkanki nerwowej.

Tomografia komputerowa kręgosłupa - przebieg

Przed badaniem tomograficznym kręgosłupa należy omówić z lekarzem wszelkie wątpliwości i szczegóły procedury. Należy poinformować go o ciąży lub możliwości zajścia w ciążę w ostatnim czasie, o wszystkich chorobach (zwłaszcza chorobach nerek, wątroby, układu krążenia, układu oddechowego, cukrzycy, astmie, szpiczaku mnogim, chorobach tarczycy) i przyjmowanych lekach (może istnieć konieczność modyfikacji dawki lub czasowego odstawienia niektórych z nich). Jeśli w krótkim okresie przed badaniem tomografem komputerowym pacjent przeszedł badanie rentgenowskie z użyciem papki barytowej lub stosował środki zawierające bizmut, również powinien przekazać ten fakt lekarzowi – środki te mogą utrudniać uzyskanie wysokiej jakości obrazu. Warto udostępnić lekarzowi całą osobistą dokumentację medyczną.

Ważne jest również uprzedzenie lekarza o ewentualnej klaustrofobii (lęku przed małymi przestrzeniami). W przypadku jej istnienia oraz w razie dużego niepokoju, przed badaniem może zostać podany środek uspokajający.

Jeśli planowane jest badanie tomograficzne kręgosłupa z użyciem środka kontrastowego, należy zgłosić się na nie na czczo, w pozostałych przypadkach nie ma takiej konieczności (chyba że lekarz zaleci inaczej). Jeśli istnieje taka możliwość, należy zdjąć z ciała i wyciągnąć z ubrania wszelkie metalowe przedmioty, w tym biżuterię, kolczyki, aparat na zęby, itd. - mogą one utrudniać uzyskanie dobrej jakości obrazów, nie stanowią natomiast zagrożenia jak w przypadku rezonansu magnetycznego.

Pracownia tomograficzna

Pracownia tomografii komputerowej składa się z dwóch pomieszczeń – pokoju z tomografem, w którym przeprowadza się właściwe badanie oraz pomieszczenia dla personelu z urządzeniami do kontroli tomografu. Komunikacja między pacjentem a personelem odbywa się przez system mikrofonów i głośników oraz przez szybę między pomieszczeniami.

Po zgłoszeniu się na badanie tomografii komputerowej kręgosłupa pacjentowi zakładany jest wenflon (w przypadku badania z kontrastem) oraz w razie konieczności podawane są leki uspokajające. Proszony jest on o położenie się na stole tomografu, zwykle w pozycji leżącej na plecach i pozostanie w takim ułożeniu bez ruchu do końca badania. Przed włączeniem urządzenia personel opuszcza pomieszczenie tomografu. Stół tomografu komputerowego przesuwa się w tunelu urządzenia w miarę obrotu układu lamp i detektorów – w tym momencie ma miejsce właściwa część badania.

W trakcie skanowania pacjent może zostać poproszony o wstrzymanie oddechu, w celu ograniczenia wszelkich zakłóceń. Pomiędzy skanowaniami może oddychać swobodnie.

Procedura badania kręgosłupa tomografem komputerowym trwa zwykle około pół godziny. Po jej zakończeniu można powrócić do zwyczajnych czynności. Warto mieć na uwadze, że przebieg badania może w niewielkim stopniu różnić się od opisanego powyżej, zależnie od okoliczności. Należy zawsze stosować się do instrukcji personelu.

Tomografia komputerowej kręgosłupa - przeciwwskazania

Z uwagi na szkodliwość promieni jonizujących, badanie metodą tomografii komputerowej kręgosłupa jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, chyba że jest ono niezbędne do leczenia. Jest ono również przeciwwskazane u pacjentów, którzy nie mogą pozostać w pozycji leżącej, bez ruchu przez czas badania. Badanie z użyciem podanego dożylnie jodowego środka kontrastowego jest wykluczone u pacjentów z wolem toksycznym tarczycy i krwotokiem do mózgu. Jest ono także przeciwwskazane u pacjentów, u których w przeszłości wystąpiły powikłania po podaniu jodowego środka kontrastowego, w przypadku istnienia uczulenia na podobne środki, astmy, szpiczaka, niewydolności krążenia i niewydolności oddechowej, niewydolności nerek oraz przyjmowania metforminy (lek stosowany w cukrzycy).

Szczególną ostrożność należy zachować przy tomografii komputerowej kręgosłupa osób powyżej 65. roku życia i poniżej 10. roku życia (zwłaszcza noworodków, niemowląt i małych dzieci). Zaleca się unikać karmienia piersią przez 24 godziny po badaniu z użyciem jodowego środka kontrastowego. Szczegółowe informacje na temat przeciwwskazań do tomografii komputerowej kręgosłupa przekazuje lekarz.