Trawa cytrynowa kojarzona jest w Polsce przeważnie z olejkiem eterycznym i jego cytrynowym aromatem. Choć znają ją również doskonale miłośnicy kuchni azjatyckiej, której stanowi ważny składnik. Czy trawa cytrynowa jest zdrowa? Jak przygotować herbatę z trawy cytrynowej i inne dania? Czy trawa cytrynowa zimuje w gruncie? I czy w Polsce da się uprawiać trawę cytrynową?
Trawa cytrynowa – właściwości, gdzie kupić, jak samemu hodować
Spis treści
Trawa cytrynowa, czyli palczatka
Trawa cytrynowa to obiegowa i powszechnie używana nazwa palczatki cytrynowej (Cymbopogon citratus). Niekiedy odnosi się również do innych odmian traw charakteryzujących się cytrynowym zapachem – jak palczatka pogięta (Cymbopogon flexuosus) i palczatka szczetna (Cymbopogon nardus).
Palczatka cytrynowa – należąca do rodziny wielichowatych – jest trawą z rodzaju palczatka (Cymbopogon K. P. J. Spreng.), do której zalicza się również (m.in.):
- palczatkę imbirową (Cymbopogon martini (Roxb.) W. Watson), z której wytwarza się olejek palmarozowy stosowany jako repelent;
- palczatkę wełnistą (Cymbopogon schoenanthus (L.) Spreng.), z której olejki eteryczne stosowane są m.in. przy bólach głowy oraz zaburzeniach trawiennych.
Pierwszy człon łacińskiej nazwy trawy cytrynowej Cymbopogon citratus wywodzi się od greckich wyrazów kymbe co znaczy „pływać” oraz pogon, czyli „broda” i odnosi się charakterystycznego wyglądu kwiatostanów.
A to dlatego, że zebrane w kłosy wiechy trawy cytrynowej kojarzą się z falującą (pływającą) brodą. Natomiast człon drugi citratus jest odniesieniem do cytrynowego zapachu wydzielanego przez liście rośliny.
Trawa cytrynowa – jak uprawiać?
Trawa cytrynowa w klimacie tropikalnym oraz subtropikalnym jest rośliną wieloletnią. W Polsce próby jej uprawy są ograniczone z powodu wrażliwości trawy cytrynowej na niską temperaturę, co sprawia, że należy ją traktować w naszych warunkach jako roślinę jednoroczną. Próby upraw wykazały, że lepsze plonowanie (i większa zawartość olejku eterycznego) są wprost proporcjonalne do opóźnienia terminu sadzenia oraz stosowania w pierwszej fazie uprawy okryw ochronnych.
To właśnie brak odporności na niskie temperatury (roślina obumiera – jej liście usychają – w temperaturach poniżej 5 stopni Celsjusza) sprawia, że specjaliści uznają trawę cytrynową za gatunek o znikomym ryzyku dominacji nad roślinami krajowymi.
Nie oznacza to jednak, że nie możemy cieszyć się trawą cytrynową z własnych upraw.
Da się ją bowiem bez problemu uprawiać w doniczce wystawionej w ciepłe i słoneczne miejsce latem, pamiętając jedynie, by jesienią przenieść ją do domu.
Trawa cytrynowa – bogactwo składników aktywnych
Trwa cytrynowa wywodzi się prawdopodobnie z obszaru indomalajskiego, a obecnie jest uprawiana m.in. na Birmie, Madagaskarze, w Chinach oraz w rejonie śródziemnomorskim i w południowych rejonach Stanów Zjednoczonych.
Wykorzystuje się przede wszystkim naziemną część rośliny, czyli świeże oraz suszone liście (w formie rozdrobnionej lub zmielonej), choć stosuje się również dolne (bulwiaste) części.
Trawa cytrynowa zawdzięcza swoje właściwości licznym składnikom aktywnym, do których zalicza się:
- olejek eteryczny;
- fenole, takie jak: kwas chlorogenowy i kawowy oraz hydrochinon;
- flawonoidy (luteoina, kwercetyna, apigenina);
- alkaloidy, saponiny i taniny;
- wiązki mineralne: cynk, fosfor, magnez, potas, wapń i żelazo;
- witaminy: A, C, E oraz z grupy B.
Trawa cytrynowa – olejek eteryczny
Trawa cytrynowa zaliczana jest do surowców olejkowych i to właśnie pozyskiwanie (destylacja) olejku eterycznego – znanego szerzej pod nazwą „olejek lemongrasowy” – jest jedną z przyczyn jej uprawy na szeroką skalę.
Olejek lemongrasowy – którego głównym składnikiem jest cytral (występujący również w werbenie czy melisie) – uważa się za składnik decydujący o jakości surowca.
Należy przy tym podkreślić, że chemiczny skład olejku jest mocno zróżnicowany – duże znaczenie ma tu kraj pochodzenia surowca.
Badania wykazały, że olejek lemongrasowy wykazuje aktywność antybakteryjną m.in. wobec Staphylococus aureus i Escherichia coli oraz hamuje wzrost grzybów takich jak Trichophyton mentagrophytes czy Microsporum gypseum.
Olejek lemongrasowy znalazł również zastosowanie w kosmetyce jako dodatek do: mydeł, perfum, kremów (do cery trądzikowej), antyperspirantów czy soli do kąpieli. Natomiast w warunkach domowych można dodawać go bezpośrednio do kąpieli lub stosować do nacierania skóry w celu zwiększenia jej elastyczności (2–3 krople olejku na płaską łyżkę oleju z pestek winogron lub słodkich migdałów).
Stosowanie trawy cytrynowej
Trawa cytrynowa jest surowcem od lat używanym w terapiach:
- wzmacniania odporności oraz grypy i przeziębienia;
- chorób układu oddechowego, np. zapalenia płuc;
- schorzeń reumatycznych;
- poprawiających pracę układu pokarmowego (działanie trawienne, zniesienie bólów żołądka i kurczów jelit);
- przeciwzapalnych – w tym do płukania jamy ustnej i gardła;
- nerwic oraz migren (również nawracające bóle głowy o pochodzeniu niemigrenowym).
Trawa cytrynowa (a właściwie jej ekstrakty) obniżała – w badaniach na zwierzętach – poziom cukru oraz cholesterolu we krwi. Ponadto wykazała aktywność przeciwpasożytniczą. Dodatkowo zarówno napary, odwary, jak i nalewki z trawy cytrynowej wykazują aktywność przeciwutleniającą.
Trawa cytrynowa w kuchni
Trawa cytrynowa jest dodatkiem kojarzonym przede wszystkim z kuchnią azjatycką (to ważny składnik m.in. kuchni tajskiej), choć jest stosowana również w kuchni afrykańskiej i południowoamerykańskiej. Wykorzystywanym surowcem są liście (zarówno świeże, jak i suszone) oraz dolne, charakterystycznie bulwiaste i aromatyczne części (przypominające trochę pory), z której liście wyrastają.
Trawa cytrynowa ma specyficzny cytrynowy aromat i smak z ostrawą nutą imbiru. Stanowi dodatek do: sałatek i deserów, dań mięsnych z drobiu i wieprzowiny oraz warzyw i owoców morza.
Ponadto łodygi stosuje się do aromatyzacji marynat (nadają im przyjemny cytrynowy posmak). Podobnie jest w przypadku aromatyzacji potraw z rusztu – w tym celu można wykorzystać suszone i sproszkowane liście trawy cytrynowej, którymi posypuje się żar z węgla drzewnego.
Trawa cytrynowa suszona to również doskonały dodatek. Cytrynowy smak trawy dobrze komponuje się w herbatach pitych tak na gorąco, jak i na zimno. Sprawdzą się tutaj yerba mate (ostrokrzew paragwajski) oraz herbata zielona i czarna.
Można jej również używać jako dodatku do ziołowych mieszanek o działaniu wyciszającym, oczyszczającym oraz wspomagających utratę wagi.
Doskonale smakuje w połączeniu z pokrzywą, miętą czy melisą oraz doprawiona miodem lub cukrem trzcinowym.
Trawa cytrynowa dostępna jest w sklepach ze zdrową żywnością oraz sklepach zielarskich (stacjonarnych i internetowych) w postaci: świeżej, mrożonej, marynowanej i suszonej (rozdrobnionej oraz sproszkowanej).
Trawa cytrynowa – przepisy
Roślinę tę można stosować jako przyprawę do dań z: drobiu, owoców morza, ryb, zup, makaronów, ryżu. Sprawdzi się także jako element wzbogacający smak wyrobów cukierniczych. Oto przykładowe przepisy z trawą cytrynową.
Tajska sałatka z wołowiną
Składniki:
- 300 g polędwicy wołowej,
- świeże papryczki chili bez pestek,
- czerwona cebula,
- garść pomidorków koktajlowych,
- szczypiorek,
- trawa cytrynowa świeża,
- sok z limonki – 2 łyżki,
- sos rybny – 1 łyżka,
- świeża kolendra – 2 łyżki posiekanej,
- garść świeżych liści mięty.
Przygotowanie:
Mięso umyj i pokrój w cienkie plasterki, następnie ugotuj. Zostaw szklankę ugotowanego wywaru. Cebulę potnij w piórka, papryczkę w plasterki, a trawę cytrynową posiekaj. Pomidorki podziel na ćwiartki. Wszystkie składniki wymieszaj z pozostałą szklanką wywaru.
Lemoniada z trawy cytrynowej i imbiru
Składniki:
- trawa cytrynowa,
- mały kawałek imbiru,
- sok z połowy cytryny,
- kilka kostek lodu,
- miód do smaku.
Przygotowanie:
Trawę cytrynową posiekaj, imbir zetrzyj na tarce. Zalej je ½ szklanki wrzątku i parz ok. 5 min. Następnie powstały napar odcedź i przelej do większego naczynia. Dolej zimną wodę, sok z cytryny i wymieszaj z kostkami lodu oraz miodem.
Warto pamiętać, że olejek lemongrasowy ma mocny aromat. Nieprawidłowo używany będzie dominował smak potraw.
Trawa cytrynowa – przeciwwskazania
Trawa cytrynowa uznawana jest za surowiec bezpieczny, ponieważ od wieków stanowi element kuchni w krajach azjatyckich – zarówno pod postacią świeżych liści, jak i suszu (np. jako składnik curry). Ponadto trawa cytrynowa suszona jest popularnym dodatkiem do różnego rodzaju herbat.
Choć brak jest informacji o toksyczności trawy cytrynowej, to zaleca się, by sięgały po nią ostrożnie osoby zmagające się z zaburzeniami krzepnięcia krwi, a także chorobami nerek oraz wątroby Ze względu na brak badań odradza się również jej stosowanie przez kobiety w ciąży i karmiące.
Olejek używany miejscowo – bez rozcieńczenia – może spowodować podrażnienie skóry.
Należy zwrócić uwagę na skład: pod nazwą olejku lemongrasowego można kupić produkty wytworzone z innych odmian palczatki o cytrynowym aromacie.
Inną kwestią jest dodawanie trawy cytrynowej do innych herbat. Przykładowo w przypadku mieszanki z yerba mate (zawierającej mateinę, czyli kofeinę) – ostrożność powinny zachować osoby mające problemy z ciśnieniem.
współpraca: dietetyk Marzena Rojek
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- britannica.com
- Dudai N. et al., Citral is a new inducer of caspase-3 in tumor cell lines, w: Planta Med, 71(5); 2005.
- Kaczmarczyk - Sedlak I., Skotnicki Z., Leksykon naturalnych surowców leczniczych, Kraków, Wydawnictwo Zielone, 2018.
- Kiełtyka-Dadasiewicz A., Optymalizacja agrotechniki palczatki cytrynowej (Cymbopogon citratus (DC) Stapf.) w warunkach klimatycznych Polski, w: „Rozprawy Naukowe UP” w Lublinie 401, 2023.
- Kiełtyka-Dadasiewicz A. (red.), Rośliny w nowoczesnej kosmetologii, Lublin: Wydawnictwo Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej im. Wincentego Pola, 2016.
- npgsweb.ars-grin.gov
- Pisulewska E. i wsp., 500 przypraw i ziół leczniczych, Warszawa, Wydawnictwo SBM, 2015.
- rozanski.li
- Sarwa A., Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa, Książka i Wiedza, 2001.
- Shah G., et al., Scientific basis for the therapeutic use of Cymbopogon citratus, stapf (Lemon grass), w: J Adv Pharm Technol Res., Jan-Mar, 2(1); 2011.
- theplantlist.org
Opublikowano: 09.10.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
78
Komentarze i opinie (0)