Kopułki występujące w Polsce
Grzyb kopułka śnieżna (Cuphophyllus virgineus (Wulfen) Kovalenko) jest przedstawicielem rodziny Cuphophyllus, czyli „kopułka” (nazwa rekomendowana przez Komisję ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów). Do rodziny Cuphophyllus – oprócz kopułki śnieżnej – wśród okazów występujących w Polce zalicza się takie grzyby jak:
- Kopułek lakmusowy (Cuphophyllus lacmus (Schumach.) Bon) – bardzo rzadki grzyb o szarofioletowym kapeluszu. Rośnie wśród traw na łąkach i pastwiskach od października do listopada. Uwaga: według aktualnego podziału polska nazwa jest niezgodna z nazwą naukową.
- Kopułka łąkowa (Cuphophyllus pratensis (Pers.) Bon) – nazywana również kopułkiem łąkowym lub wilgotnicą łąkową (obie nazwy polskie są obecnie niespójne z nazwą naukową). Grzyb jadalny o kapeluszu w kolorach od żółtego do pomarańczowego (odmiana C. pratensis var. pallida wyróznia się białawym lub jasnokremowym kapeluszem).
- Kopułka sklepiona (Cuphophyllus fornicatus (Fr.) Lodge, Padamsee & Vizzini) – objęty częściową ochroną; o bladoochrowej lub szarooliwkowej barwie kapelusza.
- Kopułek juchtowaty (Cuphophyllus russocoriaceus (Berk. & T.K. Mill.) Bon) – występujący też pod nazwą wilgotnica juchtowa. Grzyb umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski jako potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych (typ R). Uwaga: zgodnie z łacińską nazwą naukową prawidłowa nazwa polska powinna brzmieć: kopułka juchtowa.
W polskim nazewnictwie – szczególnie w odmianie – mogą pojawiać się pomyłki w związku z podobieństwem polskich nazw dwóch rodzin z rodzaju wodnichowatych (Hygrophoraceae):
- kopułka – Cuphophyllus (Donk) Bon;
- kopułek – Camarophyllus.
Kopułka śnieżna czyli wilgotnica
Grzyb kopułka śnieżna (Cuphophyllus virgineus (Wulfen) Kovalenko) występuje lub występował w literaturze polskiej pod nazwami: bedłka panieńska lub bedłka śnieżna, kopułek śnieżny, kopułek okazały, kopułek promienisty, wilgotnica śnieżna oraz wodnicha śnieżysta. Obecnie nazwy te są niezgodne z nazwą naukową i zaliczeniem kopułki śnieżnej do rodzaju kopułka – Cuphophyllus.
Nazwę polską po raz pierwszy zastosował polski botanik oraz pionier badań nad florą Tatr – Feliks Berdau. Natomiast sam takson został opisany przez austriackiego biologa, jezuitę Franza Xavera von Wulfen, który nadał mu nazwę Agaricus virgineus.
Obecna nazwa naukowa została nadana dopiero w 1989 roku przez rosyjskiego mykologa Alexandra E. Kovalenkę. Natomiast sam rodzaj Cuphophyllus został opisany 4 lata wcześniej przez francuskiego mykologa Marcela Bona.
Kopułka śnieżna (Cuphophyllus virgineus (Wulfen) Kovalenko) ma kilkadziesiąt synonimów naukowych, w tym:
- Agaricus gleditschii Humb.,
- Camarophyllus fuscescens (Bres.) M.M. Moser,
- Hygrocybe virginea (Wulfen) P.D. Orton & Watling,
- Hygrophorus fuscescens (Bres.) Kühner & Romagn.,
- Omphalia virginea (Wulfen) Gray.
Kopułka śnieżna – grzyb mały i biały
Kopułka śnieżna (Cuphophyllus virgineus (Wulfen) Kovalenko) jest powszechnie występującym w Polsce grzybem pojawiającym się w okresie od (nawet) połowy listopada. Spotkać ją można rosnącą na różnego rodzaju: wilgotnych glebach, pastwiskach, łąkach oraz porośniętych trawą leśnych drogach.
Kopułki śnieżne zalicza się do grupy grzybów saprofitycznych, czyli pozyskujących pokarm z materii organicznej zawartej albo w martwych organizmach (roślinach, zwierzętach), albo ich resztkach. Dzieje się tak, ponieważ nie są zdolne do wykorzystywania energii słonecznej w celu wytwarzania związków organicznych niezbędnych ro rozwoju.
Kopułka śnieżna jest niewielkim grzybem, którego wielkość kapelusza nie przekracza 4,5 cm, a wysokość trzonu waha się od 1,5 do 4,5 cm oraz maksymalnie ma 5 mm średnicy. To właśnie z powodu tak małych rozmiarów kopułki śnieżne – choć jadalne – są rzadko pozyskiwane w celach gastronomicznych ze względu na duży nakład pracy.
Kapelusz kopułki śnieżnej u młodych egzemplarzy jest wypukły i półkulisty. Z czasem staje się płaski, a u dojrzałych grzybów – nieco zapadnięty w środku.
W suchym środowisku jest barwy śnieżnobiałej, natomiast w warunkach wilgotnych przybiera barwę od wodnistobiałej do bladożółtej i staje się nieco lepki.
Rzadkie spodnie blaszki o wodnistożółtawej (lub wodnistobiałej) barwie z żółtawymi przebarwieniami są szerokie u podstawy, cienkie w obrzeżach oraz daleko zachodzące na trzon. Sam trzon – biały, niekiedy z wyraźnym różowym nalotem (nie jest to wada!) – jest spłaszczony i zwężony u podstawy, gdzie jest początkowo pełny, a w stronę kapelusza – pusty w środku.
Kopułka śnieżna w kuchni
Kopułka uważana jest za grzyb jadalny, a ponieważ występuje powszechnie, może stać się ciekawym urozmaiceniem w każdej kuchni. Miąższ kopułek jest wodnistobiały i łagodny, lekko grzybowy w smaku. Aromat u młodych egzemplarzy jest niewyczuwalny, u starszych – lekko słodkawy i przyjemny.
Jak już wcześniej wspomniano, ze względu na bardzo małe rozmiary kopułka śnieżna jest rzadko pozyskiwana przez grzybiarzy, bowiem uzyskanie większej liczby tych grzybów jest zajęciem niezwykle pracochłonnym.
W związku z małymi rozmiarami trudno jest niestety pozyskać tyle kopułki śnieżnej, by móc wykorzystać do samodzielnego przygotowywania jednorodnych potraw. Natomiast grzyb ten doskonale się sprawdzi jako dodatek do: zup, sosów, pierogów lub gołąbków.
Oczywiście każdorazowo można wykonać dany przepis na samych kopułkach, jeśli tylko uda się pozyskać ich odpowiednią ilość.
Kopułka śnieżna – przepis na zupę grzybową
Kopułkę śnieżną – razem z innymi grzybami – można wykorzystać do przygotowania aromatycznej i wyjątkowej w smaku zupy grzybowej.
Składniki:
- bulion drobiowy – 1 l;
- grzyby (najlepiej w równych proporcjach): kopułki, podgrzybki, kurki, maślaki – 500 g;
- średnia cebula – 1 sztuka;
- masło – 1 płaska łyżka;
- tymianek lub rozmaryn – 1–2 świeże gałązki (ewentualnie 1 płaska łyżeczka suszonego surowca);
- słodka śmietana 18 lub 30% (według uznania) – 4 łyżki;
- sól, pieprz lub inne przyprawy – według uznania, dla smaku i aromatu.
Przygotowanie:
Grzyby należy dokładnie oczyścić, przy czym kurki najlepiej wypłukać w misce, by pozbyć się piasku. Większe grzyby warto pokroić na kawałki, a mniejsze (w tym kopułki) – pozostawić w całości. W szerokim garnku albo rondlu rozpuścić masło, dodać pokrojoną w kostkę cebulę i smażyć do zarumienienia, dodając pod koniec tymianek lub oregano. Dodać grzyby i smażyć na małym ogniu przez ok. 5 min.
Zalać usmażone grzyby gorącym bulionem drobiowym i gotować przez 10 min. Po czym doprawić do smaku. Niewielką ilość powstałej zupy przelać do miseczki, dodać śmietanę i przelać do reszty zupy, po czym zagotować. Zupę najlepiej podawać z drobnym makaronem.
Kopułka śnieżna – przepis na sos grzybowy
Kopułka śnieżna (razem z innymi grzybami) może też stanowić podstawę sosu grzybowego, który doskonale komponuje się z: kaszą, makaronem, warzywami oraz mięsem.
Składniki:
- 300 g mieszanych grzybów (świeże: kurki, kopułki, maślaki czy podgrzybki);
- 2 łyżki stołowe masła;
- szklanka (ok. 200 ml) słodkiej śmietany;
- sól, pieprz (może być biały lub kolorowy) oraz inne wybrane przyprawy do smaku.
Przygotowanie:
Grzyby oczyścić (większe egzemplarze pokroić w bardzo drobne kawałki), poddusić na maśle przez ok. 5 min, posolić i podlać śmietaną. Dusić na małym ok. 3 min i doprawić według uznania.
