Krokosz barwierski – charakterystyka
Krokosz barwierski, znany również jako krokosz pomarańczowy – ze względu na charakterystyczną barwę jego kwiatów – to zielna roślina z rodziny astrowatych. Należy do najstarszych gatunków uprawianych przez człowieka. Pochodzi z terenów Bliskiego Wschodu i Indii. W Polsce popularność zyskał w połowie ubiegłego wieku. W swej historii znalazł wiele zastosowań. Niegdyś był używany jako surowiec do pozyskiwania barwnika, który zastępował szafran. Jest rośliną niezwykle ozdobną. Jego łodyga może sięgać do wysokości ponad metra. Jest błyszcząca, jasnożółta i porastają ją lancetowate, zielone, ostro zakończone liście. Okres kwitnienia krokosza barwierskiego przypada na miesiące od lipca do września.
Jego rurkowate kwiaty zebrane są w główkowate kwiatostany. Charakteryzują się specyficzną pomarańczowożółtą lub czerwonopomarańczową barwą. Owocami tej rośliny są brązowe niełupki, w których zlokalizowane są małe nasiona. Krokosz barwierski nasiona ma zasobne w tłuszcz (32–40 proc.) oraz białko (11–17 proc.). Roślina ta preferuje stanowiska słoneczne i gleby przewiewne, żyzne, umiarkowanie wilgotne, o obojętnym odczynie. Krokosz barwierski właściwości swe zawdzięcza licznym związkom bioaktywnym zawartym zarówno w kwiatach, jak i nasionach. Fitoterapia wykorzystuje głównie pierwszy z wymienionych surowców. Natomiast olej krokosza zastosowanie znalazł w przemyśle spożywczym i kosmetycznym.
Krokosz barwierski – właściwości i skład
Najważniejszymi surowcami pozyskiwanymi z krokosza barwierskiego są nasiona i kwiaty. Tych pierwsze używa się do wytłaczania oleju, który w swym składzie zawiera:
- kwas linolowy – omega-6,
- kwas linolenowy – omega-3,
- witaminę E,
- witaminę A,
- fitosterole.
Właściwości zdrowotne związków zawartych w kwiatach tej rośliny umożliwiły zastosowanie jej w fitoterapii. Są one zasobne w substancje, takie jak:
- safloryna i kartamina – barwniki,
- glikozydy, kwercetyny i luteoliny,
- alkohole trójterpenowe,
- olejek eteryczny zawierający m.in. alfa-cedren, beta-farnezen, kariofilen, verbenon, kumulen.
Krokosz barwierski działanie swe zawdzięcza wymienionym bioaktywnym związkom, które mogą wykazywać pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, wpływa na regulację rytmu wypróżnień. Bywa uznawany za pożądany składnik w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo wzmaga wydzielanie potu i diurezę. Oddziałuje również na produkcję prostaglandyn, co może mieć wpływ na przebieg menstruacji. Nadaje się do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego.
Olej korkoszowy – zastosowanie
Olej z krokosza tłoczony jest z małych, oleistych nasion tej rośliny. Bogaty w witaminy E i A, fitosterole oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, może wykazywać korzystny wpływ na organizm człowieka. Stosowany jest zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Ze względu na obecność niezbędnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych podkreśla się, że może on być składnikiem diety w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak miażdżyca czy choroba niedokrwienna serca.
Ma także korzystny wpływ na regulację rytmu wypróżnień – zapobiega powstawaniu zaparć. Działa napotnie i lekko moczopędnie. Za sprawą właściwości wykrztuśnych znajduje zastosowanie pomocniczo także w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Ze względu na wpływ na produkcję prostaglandyn bywa niekiedy polecany w celu łagodzenia objawów menopauzy.
Krokoszowy olej stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne skóry i działa zmiękczająco. Poleca się go używać w pielęgnacji cery suchej. W kosmetyce wykorzystuje się jego właściwości antyoksydacyjne, potencjał przeciwstarzeniowy (witamina E) i nawilżający. Olej z krokosza barwierskiego na włosy poleca się w celu poprawy ich kondycji i stanu skóry głowy. Nie wpływa jednak na ich porost, nie jest też użyteczny w zakresie depilacji.
Zastosowanie kwiatu krokosza
Kwiatów krokosza używa się głównie do przygotowywania wyciągów wodnych lub wodno-alkoholowych, które stosuje się m.in. w przypadku skąpych i nieregularnych miesiączek, w celu pobudzenia krwawienia menstruacyjnego. Zawarte w nich substancje wzmagają skurcze macicy. Ekstrakt z krokosza barwierskiego będzie zasobny szczególnie w składniki o działaniu antyoksydacyjnym. Korzystnie wpływają one na ściany naczyń krwionośnych i zwalniają procesy starzenia się organizmu. Obecne w nim bioaktywne związki mogą także działać uspokajająco i tonizująco na układ nerwowy.
Krokosz barwierski – jak stosować i przeciwwskazania
Z właściwości tej rośliny można korzystać przyjmując olej z krokosza barwierskiego do picia. Zaleca się dawkowanie go na poziomie 5–15 ml dwa razy w ciągu dnia. Należy jednak wiedzieć, że może on w większych ilościach działać rozwalniająco. Warto stosować go także zewnętrznie na skórę i błony śluzowe. Z kwiatów krokosza przygotowuje się napary, nalewki oraz wina. Ważnym przeciwwskazaniem do stosowania tej rośliny jest również – poza alergią – ciąża. Krokosz zawiera bowiem substancje, które mogą działać poronnie.
