Kozłek lekarski – waleriana – właściwości, zastosowanie i skutki uboczne

Kozłek lekarski – właściwości i postacie

Kozłek lekarski jako roślina spotykany jest zarówno na terenach suchych, jak i wilgotnych. Natomiast najczęściej w stanie naturalnym można go zobaczyć na podmokłych łąkach, brzegach zbiorników wodnych, w skrajach lasów, nad strumieniami czy rowami. W lecznictwie znane są głownie dwa elementy tej rośliny – kłącze i korzeń kozłka. Zbiera się je wiosną – przed kwitnieniem oraz jesienią gdy nasiona są dojrzałe. Poddane procesowi suszenia, zachowują swoje właściwości i charakterystyczny skład o silnym oddziaływaniu na ustrój. Znajdują się w nim:

• walepotriaty (waltrat, acetowaltrat, dihydrowaltrat),
• walerozyd,
• olejki eteryczne, w tym kwasy walerianowy i izowalerianowy, monoterpeny (kamfen, limonen, pinen, felandren),
• flawonoidy (np. hesperydyna, linaryna),
• kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy, izoferulowy),
• kminokwasy,
• lignany i alkaloidy.

Elektem współdziałania wymienionych związków są przede wszystkim właściwości sedatywne (uśmierzające), przeciwlękowe, nasenne. Na przykład linaryna cechuje się działaniem uspokajającym, a w połączeniu z kwasem walerianowym, wydłuża długość snu. Z kolei hesperydyna wzmacnia sen, pogłębia go i uspokaja układ nerwowy. Te właściwości wzmacnia natomiast obecność 6-metyloapigeniny – flawonoidu także występującego w walerianie.

Mechanizm działania kozłka lekarskiego wiąże się głównie z hamowaniem wychwytu zwrotnego kwasu gamma-aminomasłowego oraz stymulowaniem uwalniania go z zakończeń nerwowych. Zapobiega on też degradacji tego związku. Takie działanie w konsekwencji doprowadza do zmniejszenia pobudliwości komórek nerwowych (neuronów) i redukcji odpowiedzi układu nerwowego na bodźce.

Kozłek lekarski – wskazania

Wskazania do stosowania kozłka lekarskiego są następujące:

• łagodne stany napięciowe i lękowe, nadmierne pobudzenie,
• problemy ze snem, bezsenność,
• stany napięcia przedmiesiączkowego i bolesne miesiączki, rozdrażnienie, zmienność nastroju,
• życie w stresie i ciągłym biegu,
• zaburzenia rytmu serca,
• migreny,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego – zaparcia, bóle, ucisk, wzdęcia, skurcze żołądka i jelit na tle nerwowym,
• okres przekwitania u kobiet,
• łupież i łojotok – wskazanie do stosowania zewnętrznego.

Krople walerianowe – zastosowanie

Najbardziej popularnym produktem z walerianą jest nalewka z tej rośliny, czyli krople walerianowe. W badaniach potwierdzono, że może ona zmniejszać objawy ADHD. Olejki eteryczne i waleranon zawarte w tej roślinie powodują rozkurczanie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, układu moczowego i obwodowych naczyń krwionośnych.

Nalewki z korzenia kozłka lekarskiego stosuje się jako środek uspokajający w stanach napięcia nerwowego, niepokoju oraz w terapii zaburzeń snu i zaburzeniach funkcjonowania układu pokarmowego przy nerwicach wegetatywnych. Poza działaniem uspokajającym i nasennym, kozłek lekarski może wpływać przeciwdepresyjnie, co potwierdzają liczne badania na zwierzętach.

Walerianę można dostać w aptekach i sklepach zielarskich, cena kozłka lekarskiego to zazwyczaj kilka – kilkanaście złotych za opakowanie. Można dostać na przykład opakowanie 50–100 g suszonego produktu przeznaczonego do zaparzania w formie herbaty. Herbata z kozłka to koszt 6–10 złotych za opakowanie. Z kolei waleriana w tabletkach to wydatek około 15 złotych za 100 sztuk.

Waleriana w ciąży

Ze względu na brak istotnych badań z udziałem kobiet w ciąży przyjmujących korzeń waleriany, nie jest zalecane stosowanie jego preparatów w tym szczególnym okresie oraz podczas karmienia piersią. W ciąży nie powinno stosować się zarówno leków o działaniu uspokajającym, jak i korzystać z fitoterapii w tym celu.

Waleriana – skutki uboczne i przeciwwskazania

Kozłek lekarski działa podobnie, jak pozostałe zioła uspokajające. Z tego też względu należy uważać na łączenie waleriany i liści melisy oraz szyszek chmielu Ze względu na ograniczona liczbę badań, nie zaleca się stosowania kozłka z innymi lekami, a szczególnie z środkami o działaniu sedatywnym. Ponadto preparaty z kozłka lekarskiego należy stosować nie dłużej, niż miesiąc. Mogą one w nadmiarze powodować bóle brzucha i mdłości. Innymi objawami przedawkowania waleriany jest: zmęczenie, bóle i zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, drżenie rąk czy ucisk w klatce piersiowej. Podsumowując, przeciwwskazania do stosowania tego preparatu to:

• ciąża i okres karmienia piersią,
• prowadzenie pojazdów i maszyn mechanicznych,
• wiek poniżej 12. roku życia,
• stosowanie innych środków farmakologicznych lub preparatów fitoterapeutycznych o podobnym działaniu,
• uczulenie na składniki preparatu,
• choroby wątroby,
• padaczka.