Badania enzymów wątrobowych
Wątroba to jeden z najważniejszych narządów ludzkiego organizmu. W diagnostyce zaburzeń czynności wątroby ważną rolę odgrywa ocena aktywności enzymów wątrobowych, takich jak:
- aminotransferaza asparaginianowa (AspAT),
- aminotransferaza alaninowa (AlAT),
- gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP).
Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT)
Aminotransferaza asparaginianowa to enzym wątrobowy biorący udział w przemianie białek (enzym przenoszący grupy aminowe z aminokwasów na ketokwasy). Normy aktywności AspAT we krwi to 5–40 U/l. Nieznaczne podwyższenie aktywności AspAT nie ma znaczenia istotnego klinicznie. W poważnych zaburzeniach czynności wątroby lub w innych chorobach objawiających się wzrostem AspAT obserwuje się aktywności osiągające kilkaset, a nawet kilka tysięcy U/l.
Badanie aktywności aminotransferazy asparaginianowej należy do tzw. prób wątrobowych wykorzystywanych w diagnostyce chorób przebiegających z martwicą komórek wątrobowych (hepatocytów), jednak należy pamiętać, że podwyższone stężenie AspAT nie jest objawem charakterystycznym wyłącznie dla schorzeń wątroby, może też świadczyć m.in. o uszkodzeniu mięśni, w tym mięśnia sercowego.
Wśród przyczyn podwyższenia aktywności aminotransferazy asparaginianowej powyżej górnej granicy normy znajdują się:
- choroby wątroby – wirusowe zapalenia wątroby (ostre i przewlekłe), hemochromatoza, toksyczne uszkodzenia wątroby (np. przez alkohol, leki metabolizowane przez wątrobę), marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, choroby dróg żółciowych;
- choroby mięśnia sercowego (np. zawał serca – szczyt aktywności AspAT ma miejsce w 4–6 godzinie od zawału, zapalenie mięśnia sercowego) oraz stan po operacjach kardiochirurgicznych, interwencjach wewnątrznaczyniowych przeprowadzanych na naczyniach wieńcowych, masażu serca;
- uszkodzenie mięśni szkieletowych (np. wskutek urazów, zmiażdżenia, zatruć, dystrofii mięśniowych, chorób nerwowo-mięśniowych), intensywny wysiłek fizyczny;
- choroby infekcyjne (np. mononukleoza zakaźna);
- choroby trzustki (np. ostre zapalenie trzustki, przewlekłe zapalenie trzustki);
- stosowanie niektórych leków (np. leków psychotropowych, statyn);
- choroby tarczycy (nadczynność tarczycy);
- celiakia.
Obniżone stężenie aminotransferazy asparaginianowej nie ma znaczenia istotnego klinicznie.
Aminotransferaza alaninowa (AlAT)
Aminotransferaza alaninowa, podobnie jak aminotransferaza asparaginianowa, należy do enzymów wątrobowych uczestniczących w przemianach białek. Normy aktywności AlAT dla człowieka dorosłego to 23–50 U/l. Podwyższenie aktywności AlAT ma miejsce w chorobach wątroby i dróg żółciowych (np. w zapaleniach wątroby, toksycznym uszkodzeniu wątroby), jednak może być również objawem:
- zawału mięśnia sercowego,
- uszkodzenia lub przetrenowania mięśni szkieletowych,
- stosowania niektórych leków (np. leków psychotropowych, statyn),
- nadczynności tarczycy,
- celiakii.
Obniżone stężenie aminotransferazy alaninowej nie ma znaczenia istotnego klinicznie.
Podwyższony AspAT i AlAT oraz wskaźnik de Ritisa
Wzrost aktywności zarówno AspAT, jak i AlAT jest objawem nieswoistym i rozpatrywany w pojedynkę (bez znajomości obrazu klinicznego i przeprowadzenia innych badań) nie ma istotnego znaczenia klinicznego. Dodatkowe informacje wnosi obliczenie tzw. wskaźnika de Ritisa (stosunku aktywności AspAT do aktywności AlAT).
Wskaźnik de Ritisa < 1 (większe odchylenia w zakresie aktywności AlAT niż AspAT) wskazuje na choroby wątroby:
- ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby,
- uszkodzenia toksyczne wątroby,
- hemochromatozę,
- stłuszczenie wątroby,
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Wskaźnik de Ritisa > 1 może świadczyć o pozawątrobowej przyczynie podwyższenia aktywności aminotransferaz (takiej jak np. zawał mięśnia sercowego), ale często obserwuje się go w dokonanej marskości wątroby oraz w toksycznym uszkodzeniu wątroby.
Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP)
Normy aktywności GGTP u osoby dorosłej mieszczą się w granicach 6–18 U/l. Wzrost aktywności GGTP najczęściej świadczy o niedrożności dróg żółciowych (wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowych), nie jest jednak objawem swoistym, może pojawić się także w przebiegu:
- innych schorzeń wątroby (np. alkoholowego uszkodzenia wątroby),
- chorób infekcyjnych (np. mononukleozy zakaźnej),
- uszkodzenia mięśni (np. po urazach, w przebiegu dystrofii mięśniowych),
- chorób tarczycy (nadczynność tarczycy).
Obniżenie stężenia GGTP poniżej dolnej granicy normy nie ma znaczenia istotnego klinicznie.
