Zapalenie gardła i migdałków – przyczyny, objawy, leczenie

Jak można się zarazić?

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych jest wywoływane zakażeniem. U dorosłych powodem jest najczęściej infekcja wirusowa (90–95% przypadków), natomiast u dzieci bakteryjna (w większości przypadków wywoływana przez paciorkowca beta-hemolizującego grupy A – czyli angina). Najczęściej, zarówno bakteryjnym, jak i wirusowym zapaleniem gardła można się zarazić od osoby chorej – drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni. Rzadziej zarażać mogą osoby nie mające objawów choroby.

W przypadku zakażeń wirusowych układu oddechowego – okres wylęgania, czyli okres od zakażenia do rozwinięcia się objawów ostrego zapalenia gardła i migdałków wynosi od 1 do 6 dni, a zakaźności 1–2 dni przed pojawieniem się objawów i nawet do 3 tygodni po chorobie.

Jeśli chodzi o bakteryjne zapalenie gardła, objawy pojawiają się od 12 godzin do 4 dni. Chory może zakażać inne osoby do doby od rozpoczęcia antybiotykoterapii lub nawet 7 dni, gdy nie stosuje leczenia. Najwięcej osób choruje późną jesienią, zimą oraz wczesną wiosną.

Objawy zapalenia gardła

Objawy ostrego zapalenia gardła zależą od etiologii choroby. W przypadku zapalenia wirusowego najczęstszym objawem jest ból gardła – kłujący, piekący, drapiący, powodujący problemy z przełykaniem. Gardło jest zaczerwienione. Mogą wystąpić także inne objawy, takie jak:

• bóle mięśni i stawów,
• bóle głowy,
• zapalenie spojówek,
• nieżyt nosa,
• kaszel,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• temperatura ciała może być nieznacznie podwyższona lub w normie.

W przypadku bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków charakterystyczny jest nagły początek choroby (silny ból gardła i ból podczas przełykania) oraz gorączka, zwykle wysoka. Występuje ból głowy, bóle mięśni, nudności i wymioty (zwykle u dzieci), powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych szyjnych przednich. Gardło jest zaczerwienione, błona śluzowa obrzęknięta. Widoczne są naloty na podniebieniu i migdałkach. Język jest zwykle charakterystycznie malinowy. Kaszel i nieżyt nosa nie występują – objawy te są charakterystyczne dla infekcji wirusowych.

Jak rozpoznać zapalenie gardła i migdałków?

W kontekście późniejszego leczenia bardzo ważne jest rozróżnienie ostrego zapalenia gardła i chorych migdałków o etiologii wirusowej od anginy. W tym celu oprócz wywiadu i badania przedmiotowego można wykonać posiew wymazu z gardła i migdałków (na którego wyniki jednak długo się czeka) lub specjalne szybkie testy na obecność antygenu paciorkowca beta-hemolizującego z grupy A (PBHA).

Gdy wynik takiego testu jest dodatni, zakażenie bakteryjne jest potwierdzone. Ujemny wynik u dorosłego wyklucza zakażenie, natomiast u dziecka należy jeszcze dla pewności wykonać posiew. Dla lekarza w celu postawienia ostatecznej diagnozy nadal najważniejsze pozostaje dokładne zbadanie pacjenta i wywiad przeprowadzony z chorym.

Leczenie zapalenie gardła i migdałków

Większość zapaleń gardła i migdałków ustępuje samoistnie po kilku dniach, bez względu na leczenie. Leczenie, jak już wcześniej wspomniano, zależy od czynnika etiologicznego.

W przypadku zakażeń wirusowych leczenie jest zwykle objawowe – stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz preparaty o miejscowym działaniu, zmniejszające ból gardła. Ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu i odpoczynek.

Aby skutecznie zwalczyć i wyeliminować wirusa oraz zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji wirusowej w przyszłości, stosuje się leki przeciwwirusowe. Skutecznym lekiem na grypę i przeziębienie jest inozyna. Preparat dostępny jest bez recepty i może być stosowany przez dzieci, które ukończyły pierwszy rok życia. Inozyna działa immunostymulująco – poprzez zwiększenie odporności.

W przypadku anginy bakteryjnej stosuje się dodatkowo antybiotykoterapię. Antybiotyk powinno się stosować długo, nawet 10 dni, mimo że objawy mijają zwykle wcześniej (już po około 4 dniach). Leczenie należy monitorować i w przypadku nieskuteczności zmienić stosowany antybiotyk na inny.

Powikłania zapalenia gardła i migdałków

Jest ważne, by nie dopuścić do powikłań zapalenia gardła i migdałków. W zapaleniu paciorkowcowym mogą wystąpić powikłania ropne – ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych, ucha środkowego, zatok przynosowych. Dodatkowo antygeny bakterii są bardzo podobne do antygenów w organizmie człowieka i może dojść (rzadko u dorosłych, raczej u dzieci) do reakcji autoimmunologicznej, gdy przeciwciała wytworzone przeciwko antygenom bakteryjnym zaczną atakować własne tkanki.

Może rozwinąć się wtedy gorączka reumatyczna lub zapalenie kłębuszków nerkowych. Objawy gorączki reumatycznej pojawiają się zwykle około 3 tygodni od zapalenia gardła. Mogą wystąpić zmiany zapalne w obrębie dużych stawów, zapalenie serca mogące doprowadzić do wad zastawkowych (zazwyczaj zastawki mitralnej), guzki podskórne, rumień brzeżny, tzw. pląsawice Sydenhama (mimowolne ruchy mięśni twarzy i kończyn, labilność emocjonalna, osłabienie) oraz inne objawy.

Nawracające paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków może prowadzić do przerostu migdałków. Ze względu na te powikłania bardzo ważne jest prawidłowe i odpowiednio długo trwające leczenie zapalenia gardła, zwłaszcza u dzieci.