Szkorbut, inaczej gnilec, jest rzadką obecnie chorobą, która może się rozwijać, jeśli nie ma wystarczającej ilości witaminy C w diecie. Witamina C, zwana również kwasem askorbinowym, nie jest syntetyzowana przez organizm człowieka, jej ilość zależy wyłącznie od podaży w pokarmie. Szkorbut objawia się głównie zmęczeniem, bólem mięśni i stawów, zmianami skórnymi oraz krwawieniem i obrzękiem dziąseł. Nieleczony gnilec może doprowadzić do śmierci.
Szkorbut (gnilec, cynga) – przyczyny, objawy i leczenie choroby marynarzy
Czym jest szkorbut?
Szkorbut, znany również pod nazwą gnilec, cynga lub choroba marynarzy, należy do chorób wielonarządowych. Szkorbut powstaje w wyniku niedoboru witaminy C. W odróżnieniu od innych rodzajów witamin, człowiek nie jest w stanie wytwarzać kwasu askorbinowego, dlatego witamina C musi być dostarczana z pożywieniem.
Witamina C jest ona niezbędna w wielu procesach zachodzących w organizmie, między inny ułatwia wchłanianie żelaza, głównie jednak wykorzystywana jest jako koenzym do syntezy kolagenu. W wyniku braku witaminy C nie dochodzi do stabilizacji kolagenu, który jest głównym białkiem tkanki łącznej, stanowiącej podstawowy składnik ścięgien. Występuje on także w: tkance podskórnej, chrząstkach stawowych, tkankach budujących błony śluzowe i wnętrza naczyń krwionośnych. Dlatego szkorbut daje objawy ze strony różnych narządów.
To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie
Kogo może dotyczyć szkorbut (cynga)?
Szkorbut był chorobą najczęściej występującą wśród żeglarzy na przełomie XVI i XVII wieku, którzy z powodu długiej żeglugi, nie mieli dostępu do produktów bogatych w witaminę C. Biorąc pod uwagę poprawę jakości diety oraz standardu życia, obecnie szkorbut zdarza się rzadko. Może jednak dalej stanowić problem dla niektórych grup osób, w tym:
- dzieci, karmionych wyłącznie mlekiem butelkowym (ponieważ kwas askorbinowy ulega zniszczeniu podczas obróbki termicznej) przez pierwsze półrocze, u których nie zapewnia się odpowiedniej suplementacji witaminowej;
- kobiet w ciąży, karmiących oraz chorujących na nadczynność tarczycy, które z powodu zwiększonego wykorzystania witaminy C, wymagają jej dostarczenia w większej ilości;
- osób niedożywionych, z powodu uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, podeszłego wieku, nieodpowiedniej diety lub zaburzeń psychicznych (np. anoreksja);
- pacjentów, u których jest zaburzone wchłanianie witaminy C, chorujących na: chorobę Leśniowskiego-Crohna, dyspepsję, chorobę Whipple’a, celiakię, zespół złego wchłaniania.
Jakie są objawy szkorbutu?
Objawy szkorbutu pojawiają się zazwyczaj dopiero po trzech miesiącach niewystarczającej suplementacji kwasu askorbinowego. Rozpoczynają się od: ciągłego odczuwania zmęczenia i osłabienia, rozdrażnienia i apatii oraz bólu kończyn, szczególnie dolnych. Do późniejszych objawów gnilca, w przypadku braku podjęcia leczenia, należą:
- problemy z dziąsłami – stają się one miękkie i opuchnięte, są podatne na krwawienia, nawet przy niewielkim kontakcie. Może dojść do poluźnienia, a nawet wypadania zębów;
- zmiany skórne – charakterystyczne dla szkorbutu są czerwono-niebieskie plamki, podobne do siniaków, otaczające mieszki włosowe;
- silne bóle stawowe – spowodowane są krwawieniem wewnątrz stawów;
- problemy sercowo-płucne – pojawia się tachykardia (przyspieszenie akcji serca), obniżenie ciśnienia tętniczego oraz spłycenie oddechu;
- problemy z oczami – są suche i podrażnione, zdarza się światłowstręt i zniekształcenie obrazu;
- anemia – wynika z zaburzonego metabolizmu (wchłaniania) żelaza oraz utraty krwi do tkanek;
- depresja;
- słabe gojenie się ran.
Jak zapobiegać szkorbutowi (gnilcowi)?
Szkorbutowi można zapobiegać w bardzo łatwy sposób. Najlepszym sposobem jest zdrowa, zbilansowana dieta, która zawiera dużo świeżych owoców i warzyw (witaminy C). Bogate w kwas askorbinowy są:
- owoce: cytrusowe (pomarańcze, cytryny, limonki, grejpfruty), czarna porzeczka, kiwi, papaja, pomidory, truskawki;
- warzywa: brokuły, marchewka, szpinak, szparagi, kapusta, zielona papryka, kiełki, słodkie ziemniaki;
- produkty mięsne: wątróbka, ostrygi.
Należy pamiętać, że witamina C ulega zniszczeniu podczas gotowania, dlatego powinno się spożywać jak najwięcej surowych i świeżych produktów bogatych w jej źródło.
Rozpoznanie i leczenie szkorbutu (choroby marynarzy)
Rozpoznanie szkorbutu opiera się na fizykalnym badaniu i stwierdzeniu objawów wymienionych powyżej. Możliwe jest również, za pomocą testów laboratoryjnych, określenie rzeczywistego poziomu witaminy C w osoczu lub jej zawartości w białych krwinkach.
Nieleczony szkorbut prawie zawsze prowadzi do śmierci, jednak w dzisiejszych czasach jest to sytuacja niezwykle rzadka.
Leczenie szkorbutu polega na regularnym podawaniu preparatów z witaminą C drogą doustną, jak i parenteralną (pozajelitową) oraz wzbogaceniu diety w produkty bogate w tę witaminę, czyli warzywa i owoce. Dodatkowo stosuje się leczenie objawowe.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Endodoncja, Mahmoud Torabinejad, Richard E. Walton. Wyd. 2010 r.
- Choroby błony śluzowej jamy ustnej, radiologia, chirurgia stomatologiczna, Paul Coulthard, Keith Horner. Wyd. 2011 r.
Dawid Gajda
Lekarz
Jest absolwentem Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Obecnie pracuje jako lekarz stażysta w Szpitalu Miejskim w Siemianowicach Śląskich. W czasie studiów uczestnik studenckiego koła naukowego z dziedziny chirurgii dziecięcej oraz chirurgii ogólnej. Zawodowo interesuje się ginekologią i położnictwem, chirurgią ogólną oraz dziecięcą.
Komentarze i opinie (0)