Czym jest i jak objawia się nullofobia?
Nullofobia to fachowe określenie panicznego lęku przed odrzuceniem, traktowanego jako zaburzenie natury psychicznej. Najprościej mówiąc jest to nic innego, jak nieuzasadniony strach przed odtrąceniem przez inne osoby.
W pewnym stopniu stanowi on naturalny element relacji międzyludzkich. Za problem uważa się go wtedy, kiedy objawy lęku zaburzają nasze codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie, wpływając na szereg naszych zachowań i decyzji oraz odgrywają istotną rolę w budowaniu poczucia własnej wartości. Co ważne, często nie jesteśmy świadomi tego, jak silny jest nasz lęk przed odrzuceniem i jak wielki wpływ ma na nasze codzienne życie.
Jakie są przyczyny lęku przed odrzuceniem?
Przyczyny nullofobii nie zawsze są proste do określenia. Najczęściej jednak większość z nich wynika z naszych doświadczeń z dzieciństwa. Wśród czynników, które mogą prowadzić do wykształcenia silnego lęku przed odrzuceniem, wymienia się zwłaszcza:
traumatyczne przeszłe doświadczenia, takie jak śmierć bliskiego członka rodziny, rozwód rodziców, alkoholizm rodziców czy przemoc ze strony bliskiej osoby,
doświadczenie odtrącenia w dzieciństwie ze strony najbliższych,
deficyt miłości i uwagi ze strony rodziców (to często wpływa również na obniżone poczucie własnej wartości),
nadopiekuńczość ze strony rodziców, ograniczając samodzielność dziecka,
niektóre zaburzenia osobowości i choroby psychiczne (np. depresja),
czynniki genetyczne,
brak wsparcia społecznego w dorosłym życiu.
Lęk przed odrzuceniem a różne typy osobowości – objawy
Jak rozpoznać lęk przed odrzuceniem? Osoby cierpiące na nullofobię doświadczają silnego niepokoju zwłaszcza w sytuacjach, w których są poddawane ocenie, a co za tym idzie – możliwe jest ich ewentualne odrzucenie, zarówno w sferze osobistej, jak i zawodowej. Osoby te przejawiają ponadto inne, typowe dla tego zaburzenia natury psychicznej objawy:
niskie poczucie własnej wartości,
silną potrzebę akceptacji swoich działań i przekonań przez innych, przejawiającą się między innymi nadmierną troską o opinię innych ludzi na ich temat,
powstrzymywanie się od wyrażania własnych opinii (by uniknąć potencjalnego odrzucenia),
unikanie sytuacji konfliktowych,
chętne podporządkowanie się innym, również w sferze emocjonalnej,
unikanie samodzielnego podejmowania decyzji,
niestabilność emocjonalną, w tym poważne zaburzenia nastroju (zwiększona skłonność do depresji),
problemy w nauce,
trudności w budowaniu trwałych relacji międzyludzkich,
skłonność do błędnego interpretowania sygnałów wysyłanych przez inne osoby.
To, jakie symptomy będzie przejawiać osoba cierpiąca na lęk przed odrzuceniem, w dużej mierze zależy od jego przyczyn, a także indywidualnych cech osobowości jednostki. Z tego względu wyróżnia się kilka charakterystycznych dla nullofobii wzorców objawów:
osoby o charakterze histrionicznym– w ich przypadku typowe objawy lęku przed odrzuceniem to płytka uczuciowość. W relacjach partnerskich zaobserwować można ich skłonność do uwodzenia innych osób, co podświadomie ma na celu odrzucenie obecnego partnera;
osoby o charakterze narcystycznym – w ramach mechanizmu obronnego często nadmiernie podkreślają własną wartość, stawiają partnerowi wygórowane wymagania, doszukują się wad w otaczających je osobach i wykazują się brakiem empatii;
osoby o charakterze schizoidalnym– unikają bliskich relacji, okazują chłód emocjonalny względem innych osób, przebywają głównie w samotności;
osoby o charakterze zależnym – podporządkowują się innym, konsultują z nimi większość swoich decyzji, charakteryzują się nieumiejętnością wyrażania własnego zdania. Często rezygnują z własnych potrzeb, wszystko po to, by uniknąć ewentualnego odrzucenia;
osoby o charakterze unikającym– unikają nawiązywania jakichkolwiek bliskich relacji z innymi osobami, pozostają na uboczu, nie dbając o kontakty społeczne;
osoby o charakterze anankastycznym – wymagają perfekcji od samych siebie, jak również osób im bliskim. Gdy wejdą w relację partnerską, często stawiają drugiej stronie wygórowane oczekiwania i wymagają akceptacji partnera przez najbliższe otoczenie, warunkując tym trwałość związku;
osoby o skłonnościach paranoidalnych – w budowaniu bliskich relacji często towarzyszy im wzmożona nieufność, a niepowodzenia i nieporozumienia często są pretekstem do zerwania kontaktu, bez prób wyjaśnień czy naprawy relacji. Tego typu osoby wyjątkowo długo trzymają urazę wobec innych;
osoby w typie borderline – obserwuje się u nich niestabilność emocjonalną i skłonność do podejmowania ważnych decyzji pod wpływem impulsu. Często wykazują one jednocześnie skrajne emocje wobec bliskich osób, płynnie przechodząc „od miłości do nienawiści”.
Jak nullofobia wpływa na nasze życie?
Jak widać, z powodu lęku przed odrzuceniem cierpią przede wszystkim relacje międzyludzkie. W związku osobom z nullofobią trudno jest uwierzyć w bezwarunkową miłość drugiej osoby i zaufać, co stanowi podstawę trwałych relacji partnerskich.
Skupiają się one na negatywnych przeżyciach, kwestionując zasadność istnienia danej relacji. Niejednokrotnie same wystawiają jej trwałość na próbę, dążąc do zniechęcenia drugiej osoby i rozstania, tak by móc zatopić się później w poczuciu osamotnienia. Przejawem takich działań może być między innymi potrzeba nadmiernej kontroli, ciągłe testowanie partnera czy zarzucanie mu zdrady.
Warto jednak wiedzieć, że lęk przed odrzuceniem powoduje ciągłe napięcie nerwowe i wpływa na organizm tak samo niekorzystnie, jak silny, przewlekły stres. Nie tylko więc niekorzystnie wpływa na zdrowie psychiczne, ale również w pewnym stopniu na zdrowie fizyczne.
Nullofobia – jak sobie z nią radzić?
Ze względu na to, jak wielki wpływ na nasze codzienne życie ma lęk przed odrzuceniem, niezwykle ważne jest, by uświadomić sobie istnienie problemu i podjąć działania zmierzające do jego wyeliminowania. Co prawda, trudno jest całkowicie wyeliminować jego występowanie, jednak istnieją skuteczne metody na to, by sobie z nim radzić i kontrolować w codziennym życiu.
Podstawę stanowi oczywiście psychoterapia i pomoc ze strony wykwalifikowanego terapeuty, któremu będziemy w stanie zaufać i otworzyć się przed nim. Celem terapii jest przepracowanie źródeł lęku i jego mechanizmów działania, a następnie zmiana dotychczasowych emocjonalnych wzorców postępowania. Istotne jest także zbudowanie poczucia własnej wartości oraz rozwój odporności emocjonalnej, co przekładać się będzie na lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie.
Indywidualna terapia poznawczo-behawioralna może być w przypadku nullufobii uzupełniana o terapię grupową,techniki relaksacyjne i trening umiejętności społecznych. Pacjent musi uzbroić się w cierpliwość, bowiem w przypadku lęku przed odrzuceniem terapia jest procesem długotrwałym, wymagającym pełnego zaangażowania z jego strony.
W przypadku problemu, jakim jest lęk przed odrzuceniem, farmakoterapia nie jest standardowym sposobem leczenia. Jeżeli jednak u pacjenta występują objawy depresji lub lęk jest na tyle silny, że uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, mogą zostać na pewien czas wdrożone leki, głównie z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, wykazujące działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne.
