Reaktywność to siła procesu pobudzenia, będącego wypadkową wrażliwości sensorycznej i emocjonalnej oraz wydolności, czyli wytrzymałości na działanie silnej stymulacji. Osoby wysokoreaktywne charakteryzują się według tego modelu dużą wrażliwością i małą wytrzymałością, natomiast osoby niskoreaktywne – niską wrażliwością i dużą wytrzymałością. Sama reaktywność emocjonalna jest jednak tyko składnikiem temperamentu, który z kolei jest budulcem naszej osobowości i podstawą charakteru.
Reaktywność emocjonalna – cechy osobowości niskoreaktywnej i wysokoreaktywnej
Spis treści
Czym jest temperament?
Termin używany był już w starożytności przez Hipokratesa, oznaczając czwórpodział różnic między jednostkami na: sangwiników, choleryków, flegmatyków i melancholików. Źródeł tych różnic upatrywano w układzie hormonalnym (wtedy nazywanym „sokami dominującymi”).
Temperament według bardziej aktualnych źródeł to względnie stałe cechy osobowości, odnoszące się przede wszystkim do reakcji i zachowań analizowanych pod kątem energetycznym (określającym, jak wiele i jak długo jesteśmy w stanie przyjmować bodźce zewnętrzne) i czasowym (mówiącym o tym, jaka jest nasza skłonność do zmiany w postępowaniu).
Temperament ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie i pierwotnie uwarunkowany jest wrodzonymi mechanizmami neuro-biochemicznymi. Ulega nieznacznym zmianom w trakcie życia w społeczeństwie i pozostaje niezwykle odporny na oddziaływanie środowiska zarówno naturalnego, jak i społecznego.
Struktura temperamentu jest 6-składnikowa, a do określania poziomu cech temperamentu służy Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu [1].
Przeczytaj też: Osobowość typu A i B – jak je rozpoznać?
Poziom cech temperamentu
Aktywność
To skłonność (lub jej brak) do podejmowania wielu różnych czynności, zadań, a także potrzeba uczestnictwa. Osoby charakteryzujące się wysoką aktywnością ciężko znoszą bezruch, a najlepiej odpoczywają uprawiając sport czy wykonując lekkie prace fizyczne.
Wytrzymałość
To zdolność adaptacyjna polegająca na adekwatnym dostosowaniu stylu działania do długotrwałego stresu psychicznego bądź fizycznego. Osoby wytrzymałe są zdolne do długotrwałego wysiłku, niełatwo poddają się też w codziennym życiu.
Reaktywność emocjonalna
Reaktywność emocjonalną rozpoznaje się wyraźnie już u niemowląt. To skłonność do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, w dorosłym życiu dotyczy głównie lęku i samooceny. Osoby charakteryzujące się wysoką reaktywnością emocjonalną mogą mieć problemy z efektywnym wykonywaniem zadań w sytuacji stresowej.
Zobacz też: Introwertyk – cechy osobowości
Wrażliwość sensoryczna
Opisywana jest jako zdolność do reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej. Wrażliwość sensoryczna miałaby więc determinować różnice indywidualne w „ostrości” smaku, węchu, wrażliwości na dotyk czy hałas.
Żwawość
Żwawość obejmuje takie cechy, jak szybkość, tempo i ruchliwość. Jest tendencją do szybkiego reagowania i łatwej adaptacji zachowania w zmiennych warunkach oraz utrzymywania wysokiego tempa aktywności.
Perseweratywność
Oznacza tendencję do powtarzania zachowań i działań nawet wtedy, gdy powód ich wykonywania przestał istnieć. Prowadzi to do pewnej sztywności w zachowaniu.
Sprawdź również: Wysoko wrażliwa osobowość u dorosłego i dziecka
Skłonność do intensywnego reagowania na bodźce – rodzaje
Amerykański badacz osobowości Avshalom Caspi wyróżnił cechy temperamentu, które ujawniają się jako pierwsze, już w niemowlęctwie. Pierwsza z nich, reaktywność emocjonalna, jest tendencją do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje i odpowiada dużej wrażliwości oraz niskiej odporności emocjonalnej. Aktywność zaś to tendencja do podejmowania zachowań regulujących poziom dostarczanej stymulacji. Kolejne cechy, jak wytrzymałość, czyli zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności oraz w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej – pojawiają się w trakcie dojrzewania organizmu.
W większości badań zrealizowanych w trakcie rozwoju Regulacyjnej Teorii Temperamentu stwierdzono, że niska reaktywność wiąże się z wysoką aktywnością i odwrotnie, wysoka reaktywność związana jest z wycofaniem i biernością.
To, jaki typ reaktywności czy wrażliwość sensoryczną reprezentujemy, ma w efekcie ogromny wpływ na styl życia, który wybieramy oraz może stać się problemem, gdy wyboru tego jesteśmy pozbawieni.
Zobacz też: Czym są zniekształcenia poznawcze?
Osoby wysokoreaktywne
Osiągają optymalny poziom aktywacji przy niewielkiej stymulacji zewnętrznej, unikają bodźców i silnie stymulujących form aktywności.
Osoby niskoreaktywne
Wymagają wyższego poziomu stymulacji dla zapewnienia optymalnego poziomu aktywacji, ponieważ mechanizmy fizjologiczne i biochemiczne, którymi dysponują, tłumią bodźce zewnętrzne.
Jakie wyróżniamy reakcje w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej?
Wszyscy znamy zarówno ludzi, którzy do pracy wymagają ciszy i spokoju, a także takich, którzy najlepiej czują się w jarmarcznych przestrzeniach coworkingowych. Warunki zewnętrzne mogą stanowić ograniczenie dla efektywności pracy, choć nie muszą.
Wybór stylu działania adekwatnego do poziomu własnej reaktywności pozwala tu na zachowanie produktywności bez strat na poziomie psychofizjologicznym.
Osoby wysokoreaktywne, wykonując wiele czynności pomocniczych (styl wspomagający), obniżać będą napięcie wywołane nagromadzeniem bodźców. Natomiast osoby niskoreaktywne wybiorą styl działania zmierzający prosto do zamierzonego celu.
Przeczytaj również: Jak podnieść samoocenę?
Jak działają osoby o niskiej odporności emocjonalnej?
Pozbawione wyboru preferowanego, adaptacyjnego stylu działania polegającego na redukcji napięcia związanego z nadmiernym obciążeniem sensorycznym, mogą ponosić nadmierne koszty psychofizyczne związane z zadaniem, co w ostateczności może okazać się traumatyczne dla jednostki.
W warunkach bardzo niskiej stymulacji koszty działania mogą być wyższe u osób niskoreaktywnych. Prawidłowość tę zaobserwowano dla wielu różnych rodzajów aktywności i sytuacji zarówno w warunkach naturalnych, jak i laboratoryjnych.
Badany jest też wpływ czynników temperamentalnych (w tym reaktywności) na satysfakcję ze związków partnerskich czy rozwój zaburzeń psychicznych. Ustalono np., że na męską satysfakcję ze związku w negatywny sposób wpływa kobieca ekstrawersja, a w dodatni – kobieca wytrzymałość jako cecha temperamentu, oraz że reaktywność emocjonalna partnerów pozytywnie wpływa na wysoki poziom satysfakcji doświadczanej przez kobiety. [2]
Według innych badań reaktywność emocjonalna oraz interakcja między reaktywnością emocjonalną i aktywnością wyjaśnia nasilenie objawów hipomanii, związanych z aktywnością lub wzmożonym nastrojem. Objawy hipomanii związane z drażliwością lub wzmożonym nastrojem miały tu bezpośredni związek z reaktywnością emocjonalną w chorobie afektywnej dwubiegunowej. [3]
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- J. Strelau (2007); Psychologia. Podręcznik akademicki. Część 2 - Psychologia ogólna; Gdańsk: GWP
- Kulesza-Jaworska, A. (2008); Cechy temperamentu partnerów a poznawcza ocena jakości życia małżeńskiego. W: W. Ciarkowska, W. Oniszczenko (red.), Szkice z psychologii różnic indywidualnych
- Małgorzata Hanć (2019); Reaktywność emocjonalna i aktywność w ujęciu regulacyjnej teorii temperamentu i regulacja pozytywnego nastroju w chorobie afektywnej dwubiegunowej; Neuropsychiatria i neuropsychologia vol. 3-4
Opublikowano: 29.06.2022;
Oceń:
0.0
Joanna Obuchowicz-Beckwith
Psycholog
Pomysłodawczyni i prezeska Fundacji Potrzebni od Zaraz, zajmującej się łączeniem wykwalifikowanych opiekunów/asystentów z poszukującymi podopiecznymi. Z wykształcenia psycholożka, od kilkunastu lat praktykująca jako opiekun medyczny/asystent osób z niepełnosprawnościami. Doświadczenie zbierała zarówno w Polsce, jak i w Irlandii, UK i USA. Pracowała w systemie opieki domowej (UK, PL) oraz w dużych placówkach opiekuńczych (IRL, USA).
5
Komentarze i opinie (0)