Hipnoza – wykorzystanie w medycynie. W jakich chorobach może pomóc hipnoterapia?

Na czym polega zjawisko hipnozy?

Termin „hipnoza” wywodzi się z greckiego słowa hypnos, oznaczającego „sen”. Pomiędzy stanem snu a czuwania wyróżnia się kilka pośrednich stanów świadomości – trans lekki, trans średni i trans głęboki – i to właśnie na tym obszarze działa indukcja hipnotyczna.

Hipnotyzer może używać różnych technik hipnotycznych, takich jak wywoływanie halucynacji czy regresji. Halucynacje to odczuwanie zjawisk, które w rzeczywistości nie istnieją lub odwrotnie – nieodbieranie rzeczywistych bodźców. Regresja hipnotyczna to cofnięcie się do dawnych wspomnień w celu np. zidentyfikowania przyczyny lęku.

Wykorzystanie hipnozy w medycynie

Stan hipnozy polega na komunikacji z podświadomością ludzkiego umysłu i wprowadzaniu w czasie transu sugestii, mogących modyfikować zachowanie i sposób postrzegania świata. Sugestie te mogą być podawane w przypadku hipnozy przez hipnotyzera lub – w przypadku autohipnozy – przez samego zainteresowanego. Osoba w stanie transu hipnotycznego potrafi podświadomie kontrolować swoje ciało w taki sposób, że jest w stanie wpłynąć w pewnym stopniu na poprawę stanu zdrowia, szczególnie w przypadkach zaburzeń o podłożu psychosomatycznym – u osób zmagających się z lękami, fobiami, zaburzeniami zachowania.

Jak przebiega sesja hipnotyczna?

Niezależnie od tego, w jakim celu przeprowadzana jest hipnoza, zwykle jej przebieg ma określony schemat. Najpierw terapeuta delikatnie kieruje uwagę pacjenta w pożądanym kierunku, np. za pomocą krótkiej historii na określony temat. Dalej następuje skupienie uwagi na jednym obszarze oraz pogłębienie transu hipnotycznego – pacjent zostaje wprowadzony w szczególny stan relaksacji. Na tak przygotowanym umyśle w stanie odprężenia odbywa się właściwa praca terapeutyczna. Hipnotyzer umiejętnie wprowadza do podświadomości pacjenta w stanie hipnozy pożądane idee, a następnie stopniowo przywraca go do stanu czuwania. Aby terapia miała długoterminowy skutek, ważne jest stworzenie w umyśle pewnego rodzaju pomostu między doświadczeniami zaznanymi podczas transu a rzeczywistością.

Podczas terapii indywidualnej ważny jest dobry kontakt terapeuty z pacjentem, ponieważ każda osoba przeżywa hipnotyczny trans inaczej, prezentując różne reakcje ciała na stan transu. Są to: różnego rodzaju ruchy kończyn i gałek ocznych, mimika, zmiany w przełykaniu, zmiany szybkości i głębokości oddychania, przyspieszenie lub osłabienie tętna lub napięcia mięśniowego. Po tych objawach terapeuta rozpoznaje, w jakiej fazie świadomości znajduje się pacjent i może bezpiecznie kontrolować przebieg sesji hipnozy oraz w razie potrzeby wyprowadzić pacjenta ze stanu hipnotycznego.

Zastosowanie hipnozy – kiedy jest przydatne?

Hipnoza znajduje zastosowanie z mniejszym lub lepszym skutkiem w wielu obszarach leczenia, zarówno w psychiatrii, jak i medycynie. Hipnoza jako oddziaływanie na umysł wydaje się być łatwo akceptowalną metodą leczenia różnego rodzaju zaburzeń psychiki, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, a nawet bezsenność, uzależnienia i zaburzenia odżywiania.

Hipnoza pozwala wyeliminować u dzieci takie zaburzenia, jak: jąkanie, ssanie kciuka, moczenie mimowolne, obgryzanie paznokci, zaburzenia hiperkinetyczne. Stosowanie hipnozy u dzieci jest jednak ryzykowne, gdyż trudno przewidzieć, jak ingerencja w podświadomość wpłynie na rozwijający się dopiero umysł.

Poza tym zastosowanie hipnozy sprawdza się w takich dziedzinach jak:

• leczenie bólu: zarówno ostrego (bóle porodowe, znieczulenia stomatologiczne i przygotowanie do zabiegów chirurgicznych, migreny), jak i przewlekłego (np. łagodzenie bólu w chorobach nowotworowych);
• onkologia (łagodzenie bólu oraz dolegliwości związanych z chemioterapią);
• rehabilitacja (przyspiesza okres rekonwalescencji);
• alergologia (astma, katar sienny);
• gastrologia (zespół jelita drażliwego);
• laryngologia (szumy uszne);
• dermatologia (łuszczyca, brodawki).

Skuteczność hipnoterapii

Skuteczność hipnoterapii cały czas pozostaje kwestią nie do końca rozstrzygniętą ze względu na to, że prowadzone badania nie zawsze spełniają wymagane naukowo kryteria badawcze. Niemniej jednak wykazano efektywność zastosowania stanu hipnozy w wielu przypadkach.

Największą skutecznością terapeutyczną wykazuje się hipnoterapia w leczeniu bólu – zarówno chronicznego, jak i ostrego. W warunkach klinicznych w wielu przypadkach znieczulenie za pomocą hipnozy dawało lepszy efekt w łagodzeniu ostrego bólu niż inne dostępne metody. W przypadku bólu przewlekłego często hipnoza jest równie skuteczna jak konwencjonalne metody. Należy zaznaczyć, że hipnoza w leczeniu bólu przewlekłego ma na celu nie tylko złagodzenie samego bólu, ale działa uspokajająco i pozwala poprawiać jakość snu i samopoczucie, co również wpływa na ogólny stan zdrowia.

Hipnoza stosowana przez zabiegami chirurgicznymi, stomatologicznymi oraz przy porodzie pozwala zredukować stres i ból w znacznym stopniu, tak, że możliwe jest użycie mniejszej dawki leków przeciwbólowych oraz przyspiesza gojenie ran i skraca okres rekonwalescencji. Szczególne znaczenie może mieć to przy przeprowadzaniu zabiegów chirurgicznych wykonywanych bez usypiania pacjenta.

W leczeniu uzależnień i zaburzeń odżywiania hipnoza daje efekty tylko w połączeniu z dobrą wolą samego zainteresowanego, który po okresie terapii nadal chce przestrzegać zalecanych ograniczeń. Wykazano, że w porównaniu z osobami leczonymi tylko farmaceutycznie lub tylko za pomocą terapii behawioralnej, pacjenci po hipnozie utrzymywali dłuższy okres abstynencji alkoholowej. Podobny efekt terapeutyczny zaobserwowano u osób walczących z nadwagą.

Skuteczność hipnozy jest największa, kiedy stosuje się ją jako terapię pomocniczą, razem z tradycyjną terapią behawioralno-poznawczą lub konwencjonalnymi procedurami medycznymi.

Hipnoterapia – czy dla każdego?

Czy każdy może poddać się hipnozie ze względów terapeutycznych? Przede wszystkim należy upewnić się, że nie ma do tego przeciwwskazań zdrowotnych, takich jak padaczka czy silne zaburzenia osobowości lub silna wrażliwość emocjonalna.

Poza tym pewien odsetek społeczeństwa (ok. 20 proc.) to osoby oporne na hipnozę. Można je co najwyżej wprowadzić w stan lekkiego transu, działający odprężająco, ale nie będzie to wystarczające do przeprowadzenia terapii.

Czy stosowanie hipnozy jest bezpieczne?

Hipnoza nie wymaga podawania leków i innych substancji chemicznych ani nie stosuje inwazyjnych procedur, a więc nie ma ryzyka skutków ubocznych ani powikłań. Nie jesteśmy jednak w stanie przewidzieć efektów ubocznych, jakie mogą pojawić się w umyśle osoby poddawanej hipnozie.

Niezwykle ważne jest, aby sesję hipnotyczną przeprowadzała wykwalifikowana osoba z wykształceniem medycznym. Najlepszym wyborem będzie specjalista psychoterapii lub lekarz medycyny po certyfikowanym kursie hipnozy.

Niezależnie od rodzaju problemu, decydując się na terapię hipnozą, należy pamiętać, że ludzki umysł nie jest do końca poznany i zawsze istnieje ryzyko nieprzewidzianych efektów ingerencji w podświadomość. Jeśli tradycyjna medycyna zawodzi, można spróbować innych sposobów, ale zawsze po konsultacji z lekarzem i wybierając wykwalifikowanego terapeutę.

Nawet jeśli zastosowanie hipnozy nie pomoże wyleczyć ciała, to chociaż chwilowo pozwoli zredukować stres, który niestety towarzyszy nam bardzo często, nie tylko podczas choroby.

Przyszłość hipnoterapii

Postępy w rozwoju nauk neuronalnych dają nadzieję na lepsze poznanie mechanizmów tego, jak działa hipnoza terapeutyczna. Potrzebne są jeszcze liczne badania, aby zrozumieć ludzki umysł i móc w pełni wykorzystać jego możliwości.