Nyktofobia – przyczyny, objawy i leczenie lęku przed ciemnością

Czym jest nyktofobia?

Nyktofobia, której nazwa wywodzi się z połączenia dwóch greckich słów – nyktos, czyli noc i phobos – czyli lęk, to specyficzna fobia, przejawiająca się panicznym lękiem przed ciemnością. Jak w przypadku każdej fobii, również nyktofobia ma swoje podłoże w ludzkiej psychice. Strach sam w sobie nie jest irracjonalny, gdyż odczucie to towarzyszy ludziom od zarania dziejów. W wielu przypadkach, dzięki reakcjom naszego ciała, pozwala szybko reagować na grożące niebezpieczeństwo, co – zwłaszcza w przeszłości – ułatwiało przeżycie. Strach przed ciemnością jest również czymś całkowicie naturalnym dla dzieci – około 90 proc. maluchów poniżej 2. roku życia przejawia lęk przed ciemnością i jest to naturalny elementem ich rozwoju. Jeżeli jednak strach ten nie mija wraz z wiekiem, a dodatkowo utrudnia codzienne funkcjonowanie, zaliczany jest do zaburzeń psychicznych. W tej sytuacji konieczne jest określenie ich źródła i podjęcie skutecznego leczenia, tak, by umożliwić powrót do normalnego funkcjonowania.

Zobacz też: Skąd się biorą fobie?

Przyczyny nyktofobii

Nyktofobia ma swoje korzenie w dalekiej przeszłości, kiedy obawa przed ciemnością była uznawana za instynktowną. W dawnych dziejach ciemność niejednokrotnie wiązała się z ryzykiem ataku ze strony innych ludzi lub zwierząt. We współczesnych czasach, kiedy mamy dostęp do światła, ciemność nie jest kojarzona jedynie z niebezpieczeństwem, a pojawiające się objawy lękowe ciężko dalej wiązać z instynktownym zachowaniem naszego organizmu. Skąd więc bierze się u niektórych osób tak silny strach przed ciemnością, że utrudnia im codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie? Paniczny lęk przed ciemnością może być związany z:

• wypadkiem lub napaścią mającą miejsce w ciemności,
• traumatycznym przeżyciem z dzieciństwa, mającym związek z ciemnością, jak np. zastraszanie czy zamykanie malucha w ciemnym pomieszczeniu,
• nieprzepracowanie lub nieprawidłowe reagowanie na naturalny lęk i obawy dziecka przed ciemnością, wynikające z jego naturalnego rozwoju,
• kradzież, do której doszło w nocy,
• predyspozycje genetyczne (np. występowanie u innych członków rodziny przypadków fobii specyficznych).

Zobacz też: Hipnoza ze wskazań medycznych

Nyktofobia – jak się objawia?

Zaburzenia lękowe takie jak nyktofobia należą do schorzeń o charakterze antycypacyjnym. Co to oznacza? W przypadku nyktofobii wystarczy sama myśl o przebywaniu w ciemności i braku dostępu do światła, by wywołać u pacjenta niepokój.

Jak już zostało wspomniane, większość dzieci do pewnego wieku regularnie odczuwa strach przed ciemnością, jednak związane jest to z ich naturalnym rozwojem i nie jest to lęk antycypacyjny. Jakie są więc typowe objawy nyktofobii? Pod względem somatycznym to strach przed ciemnością będący irracjonalnym odczuciem, pojawiający się zarówno w nocy jak i w trakcie przebywania w zaciemnionych pomieszczeniach, któremu towarzyszą:

• przytłaczające uczucie niepokoju,
• silna potliwość,
• uderzenia gorąca,
• duszności,
• dreszcze,
• uczucie oderwania od rzeczywistości,
• zawroty głowy,
• przyspieszona praca serca,
• uczucie suchości w ustach.

Sprawdź też: Nerw błędny – jakie pełni funkcje?

Oprócz tego objawy nyktofobii mogą przyjmować formę pewnych zachowań, takich jak:

• lęk przed wyjściem z domu w ciemności,
• pilnowanie, by w każdym pomieszczeniu było zapalone światło,
• strach przed przebywaniem samemu w sytuacji, gdy robi się ciemno,
• nadwrażliwość na dźwięki,
• chęć ucieczki w sytuacjach lękowych.

W skrajnych przypadkach nyktofobii mogą pojawić się również omamy wzrokowe. Co ważne, nyktofobia może być zdiagnozowana nawet w sytuacji, gdy u danej osoby pojawiają się jedynie niektóre z powyższych objawów. Najważniejsze jednak, by były one połączone z lękiem przed ciemnością.

To też może Cię zainteresować: Terapia śmiechem – na czym polega?

Jak rozpoznać nyktofobię? Samodzielny test

Gdy myślisz o ciemności, opanowuje Cię przytłaczające uczucie niepokoju i irracjonalny lęk, który utrudnia codzienne życie? Zanim udasz się do specjalisty, warto wykonać samodzielnie test, który podpowie, czy odczuwane przez Ciebie dolegliwości mogą świadczyć o schorzeniu, jakim jest nyktofobia. Sprawdź, czy twierdząco odpowiesz na któreś z poniższych pytań:

• Czy ciemność wywołuje u Ciebie paniczny lęk?
• Czy masz problemy ze snem?
• Czy śpisz zbyt krótko?
• Czy zasypianie sprawia Ci trudność?
• Czy jesteś w stanie w nocy przejść z jednego pomieszczenia do drugiego?
• Czy ciemne pomieszczenia uznajesz za realne zagrożenie?
• Czy przemieszczanie się na zewnątrz po zmroku wywołuje u Ciebie lęk?
• Czy jesteś w stanie z tego powodu zrezygnować z wieczornych spotkań ze znajomymi, jeżeli nikt nie może Ci towarzyszyć?

Przeczytaj też: Jakie funkcje pełni ciało migdałowate?

Jeżeli na któreś z powyższych pytań odpowiedziałeś TAK, a w dodatku obserwujesz u siebie wspomniane wcześniej objawy somatyczne, konieczne jest zasięgnięcie porady lekarskiej. Tylko specjalista z zakresu psychiatrii lub ewentualnie psychologii jest w stanie trafnie zdiagnozować nyktofobię. Ważne, by ta specyficzna fobia psychiczna była leczona, w przeciwnym razie może doprowadzić do niekorzystnych skutków, jak np. depresja.

Sprawdź również: Syndrom Marii Antoniny – co to jest?

Nyktofobia – jak wygląda leczenie?

O nyktofobii wymagającej leczenia mówimy wtedy, kiedy lęk przed ciemnością staje się elementem utrudniającym nasze codzienne funkcjonowanie. Najczęściej pojawienie się takich nieprzyjemnych dolegliwości, jak zaburzenia snu i bezsenność, skutkują izolacją od bliskich, a także obniżeniem poczucia własnej wartości. Co więcej, często sprawiają, że stajemy się rozdrażnieni, mamy problemy ze skupieniem się i łatwo wpadamy w złość.

Jak zatem powinno wyglądać leczenie nyktofobii? W pierwszej kolejności konieczne jest rozpoznanie przyczyny zaburzenia i określenie źródła lęku, które będzie stanowiło punkt wyjściowy dla zaleconej terapii. W dużej mierze opiera się ona na pracy z psychoterapeutą lub psychiatrą, który w zależności od przyczyny, może wybrać różne schematy leczenia. Najpopularniejsze metody to:

• terapia ekspozycyjna, polegająca na gwałtownym i regularnym stykaniu się osoby chorej z ciemnością, oczywiście w warunkach kontrolowanych nieustannie przez specjalistę;
• terapia desensytyzacyjna, polegająca na powolnym przyzwyczajaniu do ciemności i redukującym uczucie paraliżującego lęku;
• terapia poznawczo-behawioralna , skupiająca się na wyeliminowaniu przyczyny.

Zobacz też: Gaslighting, czy psychologiczna manipulacja

Dodatkowo, osoby cierpiące na wyjątkowo silną postać nyktofobii mogą korzystać z leczenia farmakologicznego, z zastosowaniem antydepresantów oraz leków przeciwlękowych. Zastosowanie znalazły tu przede wszystkim inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), a także doraźnie stosowane środki o działaniu przeciwlękowym.