Na jaki narząd wskazuje gwałtowny, pulsujący ból w lędźwiach?
Wszyscy znamy uczucie bolących pleców. To nie musi być tylko zmęczenie
Nerki oraz pęcherz moczowy to, obok moczowodów i cewki moczowej, elementy układu wydalniczego, który w organizmie ludzkim pełni ważne funkcje. Każda z dwóch nerek połączona jest moczowodem z pęcherzem, zakończonym cewką moczową. Nerki filtrują doprowadzaną do nich krew, zatrzymują przydatne substancje, a wraz z moczem wydalają z organizmu zbędne lub szkodliwe produkty przemiany materii. Mocz przedostaje się dwoma moczowodami do pęcherza, z którego przez cewkę moczową jest odprowadzany na zewnątrz.
Nerki umieszczone są symetrycznie – po obu stronach kręgosłupa, w tylnej części tułowia, poniżej żeber, za żołądkiem i pod wątrobą, przy czym prawa nerka znajduje się nieco niżej niż lewa nerka (co wynika z niesymetrycznego rozkładu innych narządów).
Mają one charakterystyczny kształt fasolki. Każda nerka ma mniej więcej 10–12 centymetrów długości, kilka centymetrów grubości i waży średnio 120–150 gramów. Organ ten składa się z ponad miliona nefronów, które filtrują krew (kłębuszki nerkowe) i zagęszczają mocz (cewki nerkowe), ostatecznie spływający do miedniczki nerkowej, skąd moczowodem odprowadzany jest do pęcherza. Budowa nerki sprawia, że działa ona jak wydajna „oczyszczalnia ścieków”, przez którą w każdej minucie przepływa około litra krwi.
Pęcherz moczowy usytuowany jest w dole brzucha – w miednicy mniejszej, za spojeniem łonowym. Jest on dość elastycznym zbiornikiem na mocz (w kształcie stożka) o pojemności nawet do 0,5–1 litra. W swojej dolnej części łączy się on z cewką moczową, w górnej z moczowodami.
Najważniejsze funkcje nerek to: wydalanie zbędnych substancji z organizmu oraz produkcja i wydzielanie niezbędnych hormonów i witamin, dzięki czemu możliwe są czynności regulacyjne, za które odpowiadają nerki. To dzięki nerkom organizm pozbywa się niepotrzebnych, końcowych produktów przemiany materii, takich jak mocznik, kwas moczowy czy fosforany. Nerki wytwarzają i uwalniają m.in.: reninę (podnosi ona ciśnienie krwi), erytropoetynę (pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek) czy kalcytriol (kontrolujący gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu). Właściwa praca nerek zapewnia prawidłowy skład płynów ustrojowych, regulację zawartości wody i soli w organizmie, wpływa bezpośrednio także na układ krążenia.
Zadaniem pęcherza jest gromadzenie moczu. Wypełnienie go powoduje, że odczuwa się potrzebę wydalenia moczu, do czego dochodzi dzięki kurczliwości pęcherza. Mocz odpływa z niego na zewnątrz przez cewkę moczową.
Kilka milionów Polaków cierpi na schorzenia nerek, nawet o tym nie wiedząc. Choroby te często rozwijają się bezobjawowo, dlatego też kilkadziesiąt tysięcy pacjentów rocznie umiera z powodu zbyt późno wykrytego problemu prowadzącego do uszkodzenia i niewydolności nerek. Najczęstszymi chorobami układu moczowego są zakażenia, do których dochodzi drogą wstępującą – przez cewkę moczową do pęcherza i dalej moczowodami do miedniczek nerkowych.
Zapalenie pęcherza moczowego jest częstą infekcją dotykającą szczególnie kobiety. Główne objawy to: silne i częste parcie na mocz, pieczenie (szczypanie) odczuwane podczas jego wydalania, a także kłucie w okolicy cewki i pęcherza, obecność krwi w moczu oraz ostry jego zapach. Leczenie trwa kilka dni i wiąże się z przyjmowaniem antybiotyku. Nieleczone zapalenie pęcherza może w konsekwencji doprowadzić do ostrego i/lub przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Chory pęcherz leczy się przy pomocy furaginy dostępnej bez recepty.
Zapalenie miedniczek nerkowych objawia się nagłymi dreszczami, gorączką, nudnościami, wymiotami, utrudnionym oddawaniem moczu (o mętnym zabarwieniu i/lub z krwią) oraz silnym bólem w okolicy lędźwi. Choroba wywoływana jest najczęściej przez bakterie, dlatego leczy się ją antybiotykami. Nieleczona może doprowadzić do posocznicy – uogólnionego zakażenia organizmu na skutek przedostania się bakterii uropatogennych do krwi, a to wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Odmiedniczkowe zapalenie nerek może mieć (na skutek nawrotów infekcji, w tym ostrego zapalenia nerek) postać przewlekłą – śródmiąższowe zapalenie nerek, które grozi nieodwracalnym uszkodzeniem nerek, dlatego z tą chorobą należy udać się do nefrologa, który poza antybiotykoterapią może wdrożyć także leczenie uzupełniające i – przede wszystkim – znaleźć i usunąć przyczynę przewlekłości. Symptomy choroby to: ogólne osłabienie, uczucie rozbicia, znużenie, męczliwość, duszność i częste oddawanie moczu, szczególnie w nocy. Brak leczenia powoduje wzrost poziomu kreatyniny i mocznika we krwi oraz podniesienie ciśnienia, dając dalsze objawy: swędzenie skóry i zmianę jej barwy na ciemniejszą, nieprzyjemny smak w ustach, brak apetytu, wymioty. W ostatnim stadium choroby (mocznica) nerki są niewydolne, nie pełnią swojej funkcji filtrującej, oddawany mocz składa się głównie z wody, a szkodliwe produkty przemiany materii pozostają w organizmie. Niezbędna jest filtracja pozaustrojowa. Rozwojowi przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek sprzyja obecność kamieni nerkowych.
Kamica nerkowa (kamica moczowa) może przebiegać bezobjawowo, skąpoobjawowo lub bardzo dokuczać choremu. Wszystko zależy od wielkości i umiejscowienia kamieni oraz od tego, czy się one przemieszczają. Kamienie tkwiące nieruchomo w nerkach (za duże, aby przedostać się do moczowodów) nie dają symptomów lub objawiają się niewielkim bólem nerek. Te mniejsze, które mogą się przemieszczać (z nerki do moczowodu), powodują nagłe, ostre, tępe bóle w dole pleców, które promieniują niżej. To kolka nerkowa. Razem z nią mogą wystąpić przy kamicy nerkowej także nudności i krwiomocz lub krwinkomocz. Łagodną kamicę leczy się farmakologicznie oraz przez stosowanie odpowiedniej diety. Gdy stan jest poważniejszy, kamienie rozbija się ultradźwiękami lub usuwa operacyjnie.
Innego rodzaju chorobą jest nerka wędrująca (ruchoma nerka). To schorzenie wynikające z opadnięcia nerki do miednicy mniejszej. Dzieje się tak na skutek wiotczenia tkanki tłuszczowej, która podtrzymuje te organy. Taka wędrująca nerka może zaburzać prawidłowe działanie moczowodów (powodując ich niedrożność poprzez ucisk) i uniemożliwiać tym samym odprowadzanie moczu. Choroba może przebiegać bez dokuczliwych objawów (wtedy nie wymaga leczenia) lub powodować ból w nadbrzuszu i krzyżu, który nasila się przy wysiłku i w pozycji stojącej, a ustępuje, gdy chory leży. Symptomy wskazujące na zaburzenia przepływu moczu kwalifikują do operacyjnego podwieszenia nerki. Przy zablokowaniu odpływu moczu rozwija się z kolei wodonercze, które może być również skutkiem wielu innych chorób, w tym nowotworowych.
Rak nerki i/lub pęcherza, guzy nerki o różnych właściwościach, nowotwory łagodne i złośliwe pojawiające się w układzie moczowym mogą rozwijać się w ukryciu, długo nie dając objawów, dlatego są tak niebezpieczne. Jednym z pierwszych symptomów tego typu chorób jest zazwyczaj krew w moczu. W przypadku raka nerki podejmuje się próbę operacyjnego wycięcia go. W przypadku raka pęcherza stosuje się farmakoterapię, naświetlanie i leczenie operacyjne (w skrajnych przypadkach całkowite usunięcie pęcherza). Niepodejmowanie leczenia skutkuje rozrostem nowotworu, potencjalnymi przerzutami i zmniejsza szanse na wyzdrowienie.
Podstawowe badania pozwalające kontrolować układ moczowy i diagnozować choroby nerek oraz pęcherza to:
146
