Pozytywne działanie elektrolitów

Czym są elektrolity i co zawierają?

Elektrolitami nazywamy substancje obecne w płynach ustrojowych organizmu (osoczu krwi, moczu, pocie) w postaci jonów, czyli atomów z dodatnim lub ujemnym ładunkiem elektrycznym. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu – odgrywają kluczową rolę w wielu procesach biochemicznych, m.in. w:

• przewodzeniu impulsów nerwowych,
• skurczu mięśni,
• zachowaniu równowagi wodno-elektrolitowej,
• utrzymaniu prawidłowego pH.

Najważniejsze elektrolity i ich funkcje przedstawiono w tabeli poniżej.

Jak działają elektrolity?

Elektrolity mogą pełnić swoje funkcje dzięki zdolności do dysocjacji na jony. Co to oznacza? Że po spożyciu z pokarmami i płynami w środowisku wodnym organizmu rozpadają się na jony: dodatnio naładowane kationy i ujemnie naładowane aniony.

Dzięki ładunkowi elektrycznemu jony mogą brać udział w następujących procesach:

• Regulacji równowagi wodno-elektrolitowej na drodze osmozy (ich stężenie w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej kontroluje przepływ wody z i do komórek).
• Przewodzeniu impulsów nerwowych (jony sodu, wapnia i potasu przemieszczają się przez błonę komórkową neuronów; uczestniczą w generowaniu potencjałów i w uwalnianiu neuroprzekaźników).
• Skurczu mięśni (umożliwiają przesuwanie się białek odpowiedzialnych za skurcz mięśnia, tj. aktyny i miozyny oraz rozluźnienie mięśnia po skurczu).
• Regulacji pH (działają jak bufor – utrzymują prawidłowe pH organizmu, w tym krwi, co jest kluczowe dla prawidłowego zachodzenia wielu procesów metabolicznych).

Poziom elektrolitów w organizmie kontrolowany jest głównie przez dwa mechanizmy:

• regulację hormonalną (np. aldosteron reguluje stężenie potasu i sodu, a parathormon i kalcytonina – wapnia);
• wydalanie – nerki, reagując na podwyższony poziom np. sodu, zwiększają jego wydalanie z moczem.

Po czym poznać niedobór elektrolitów?

Elektrolity są niezbędne do prawidłowego zachodzenia wielu procesów biochemicznych. Dlatego ich niedobór prowadzi do zaburzeń funkcjonowania organizmu i daje zróżnicowane objawy, dotyczące wielu narządów i układów, jak:

• silne pragnienie,
• bóle głowy i zawroty głowy,
• suchość błon śluzowych (którą łatwo rozpoznać po spierzchniętych wargach),
• utratę jędrności i elastyczności skóry,
• zaburzenia oddawania moczu (małe ilości moczu, mocz o ciemnym zabarwieniu),
• spadek ciśnienia tętniczego krwi,
• zaburzenia rytmu serca (przyspieszona praca serca),
• drżenie i skurcze mięśni,
• zaburzenia koncentracji, dezorientacja,
• uczucie zmęczenia,
• pogorszenie samopoczucia,
• utrata przytomności.

Kiedy wskazane jest picie elektrolitów?

Kiedy uzupełniać poziom elektrolitów? Uzupełnianie elektrolitów wskazane jest w sytuacjach ich wzmożonej utraty. Niewyrównanie deficytu może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Elektrolity warto pić w przypadku:

• Intensywnej aktywności fizycznej – wzmożony wysiłek fizyczny prowadzi do zwiększonego wydalania elektrolitów z potem; wyrównanie ich poziomu podczas aktywności przekłada się na lepszą wydolność i zapobiega bolesnym skurczom mięśni.
• Niektórych chorób – przebiegających z wysoką gorączką (infekcje), a także wymiotami i biegunką (zatrucia pokarmowe, grypa żołądkowa).
• Ekstremalnych warunków środowiskowych – upały, zwłaszcza w przypadku bezpośredniej ekspozycji na ostre słońce, sprzyjają odwodnieniu.
• Spożycia nadmiernej ilości alkoholu – wypicie zbyt dużej ilości alkoholu prowadzi do nadmiernej utraty elektrolitów wraz z moczem, co jest jedną z przyczyn tzw. kaca.
• Kobiet w okresie menopauzy – niedobór elektrolitów może powodować u nich nasilenie objawów „przekwitania”. Występujący w tym czasie spadek estrogenów wywołuje zmniejszenie stężenia wapnia w organizmie, co powoduje przykre skutki (osteoporozę, zaburzenie pracy układu krwionośnego).
• Seniorów, którzy nie są w stanie wypijać zalecanej ilości płynów – osoby starsze często mają problem z przyjmowaniem wymaganej ilości płynów, dlatego włączenie do diety elektrolitów jest metodą zapobiegania objawom odwodnienia.

O tym, czy mamy odpowiednie stężenie elektrolitów w organizmie, możemy się przekonać pobierając do badania próbkę krwi.

Domowe elektrolity – jak przygotować?

W sytuacjach zdrowotnych wymagających sięgnięcia po elektrolit, zwykle wybieramy produkty apteczne. Nie jest to jednak konieczne! Napój izotoniczny szybko i skutecznie nawadniający organizm z łatwością przyrządzimy w domu, wykorzystując do tego ogólnodostępne składniki.

Potrzebne nam będą:

• pół litra przegotowanej wody;
• słodziwo: łyżka miodu lub syropu klonowego (uwaga: glukoza ułatwia wchłanianie sodu i potasu; erytrytol czy inne zamienniku cukru nadadzą napojowi słodki smak, ale nie będą oddziaływać tak samo jak glukoza);
• sok z połowy cytryny lub pomarańczy;
• ok. ¼ łyżeczki soli.

Warto postawić na domowe elektrolity, ponieważ w porównaniu do tych gotowych mają mniej cukru, a także pozbawione są konserwantów, barwników i innych substancji, które mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie.

Warto włączyć do diety także inne produkty bogate w elektrolity: owoce (szczególnie banany), zielone warzywa liściaste, sok pomidorowy (jest bogatym źródłem potasu), rosół, orzechy i migdały, kakao, mleko i jego przetwory (kefiry, jogurty, maślanki), a także mleko kokosowe.