Leki na cukrzycę – kiedy insulina, a kiedy tabletki?

Leki na cukrzycę – dlaczego leczenie jest tak ważne?

Nowoczesne leczenie cukrzycy obejmuje kilka aspektów opieki diabetologicznej, których celem nadrzędnym jest osiągnięcie zalecanych parametrów gospodarki węglowodanowej, lipidowej oraz ciśnienia tętniczego krwi. Utrzymywanie normoglikemii (prawidłowego poziomu cukru na czczo oraz po posiłkach) i optymalne wyrównanie metaboliczne eliminują objawy kliniczne hiperglikemii oraz spowalniają przebieg przewlekłych powikłań cukrzycy, głównie sercowo-naczyniowych, będących najczęstszą przyczyną zgonu osób chorych na cukrzycę. Leki na cukrzycę to jeden z elementów kompleksowej terapii – w cukrzycy typu 1 insulina jest niezbędną częścią postępowania leczniczego, natomiast po tabletki na cukrzycę sięga się głównie w cukrzycy typu 2 (chociaż w wielu przypadkach leczenie cukrzycy typu 2 jest połączeniem leczenia doustnego i insulinoterapii).

Leczenie cukrzycy wymaga zastosowania kilku uzupełniających się metod.

• Leczenie farmakologiczne: insulina oraz leki nieinsulinowe, w tym leki na cukrzycę typu 2 nowej generacji.
• Leczenie dietetyczne spełniające kryteria tzw. „zdrowego żywienia”, czyli z dużą zawartością warzyw, produktów zawierających węglowodany złożone, białko oraz ze zbilansowaną ilością tłuszczy (głównie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych). W diecie cukrzycowej należy znacznie ograniczyć węglowodany proste oraz produkty z wysokim indeksem glikemicznym – słodycze, białe pieczywo, makaron, słodkie owoce. Jednostką miary stworzoną specjalnie dla diabetyków stosujących insulinę jest wymiennik węglowodanowy (WW) – 1 WW to 10 g przyswajalnych węglowodanów zawartych w posiłku.
• Wysiłek fizyczny – dostosowany do spożywanych posiłków i dawki insuliny (wysiłek fizyczny po zbyt dużej dawce insuliny może spowodować hipoglikemię). O ile w cukrzycy typu 1 regularna aktywność fizyczna jest elementem wspomagającym leczenie, o tyle w cukrzycy typu 2, której często towarzyszy nadwaga i jej inne skutki metaboliczne, systematyczny wysiłek fizyczny uważa się za jedną z podstawowych metod leczenia (niekiedy pozwala on znacząco zmniejszyć dawkę lub ilość stosowanych leków).
• Zwalczanie dodatkowych czynników ryzyka przewlekłych powikłań cukrzycy – nadciśnienia tętniczego, hiperlipidemii (nadmiaru cholesterolu i trójglicerydów).

Przeczytaj też: Jak działa Metformax?

Cukrzyca – leki

Jedynym sposobem leczenia farmakologicznego cukrzycy typu 1 jest insulina, co wynika z patogenezy choroby. W terapii stosowane są różne rodzaje insuliny w formie wielokrotnych podskórnych wstrzyknięć lub ciągłego podskórnego wlewu za pomocą osobistej pompy insulinowej. Jak wyżej wspomniano, leczenie cukrzycy typu 2 składa się ze zmiany stylu życia połączonej z farmakoterapią. Skuteczne leki na cukrzycę typu 2 wpływają na gospodarkę węglowodanową zwiększając wydzielanie endogennej (trzustkowej) insuliny, zwiększając wrażliwość tkanek na jej działanie (jak np. metformina), spowalniając trawienie węglowodanów bądź zwiększając nerkowe wydalanie nadmiaru glukozy. Monoterapia cukrzycy typu 2 polega na przyjmowaniu wyłącznie jednego rodzaju leku, natomiast terapia skojarzona na kombinacji kilku preparatów, w tym na dołączeniu insuliny.

Cukrzyca typu 2 – leczenie

Wszyscy pacjenci z cukrzycą typu 2 powinni być edukowani w zakresie ogólnych zasad prawidłowego żywienia o obniżonej kaloryczności, aktywności fizycznej (co najmniej 2–3 razy w tygodniu) i kontroli masy ciała. Spadek masy ciała o minimum 5 proc. skutkuje poprawą kontroli glikemii (poziomu cukru), jednak optymalna redukcja masy ciała u osób z cukrzycą typu 2 powinna wynosić co najmniej 7 proc. Zmiana stylu życia – dieta i wysiłek fizyczny – jest zatem zalecana na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2, bez względu na stosowane środki farmakologiczne. Najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego podkreślają również, że u chorych na cukrzycę, oprócz kontroli glikemii i masy ciała, uwagę należy zwrócić na występowanie objawów lękowych, depresyjnych i nerwicowych. Dowiedziono, że depresja często współwystępuje z cukrzycą i w istotny sposób zwiększa ryzyko jej powikłań.

Zobacz też: Ultradźwiękowa terapia cukrzycy – przyszłość w leczeniu cukrzycy?

Leki na cukrzycę typu 2 – cukrzyca i tabletki

Farmakologiczne sposoby obniżania poziomu glukozy we krwi w cukrzycy typu 2 wprowadza się w momencie, gdy zalecenia dotyczące żywienia i stylu życia, w tym palenia papierosów i picia alkoholu nie przynoszą oczekiwanych efektów. Zupełnie inaczej niż w cukrzycy typu 1, w której już w momencie diagnozy wprowadza się intensywną insulinoterapię, w cukrzycy typu 2 leki nieinsulinowe (najczęściej tabletki doustne) uznaje się za leki pierwszego rzutu. Najnowsze leki na cukrzycę typu 2 cechują się wysoką skutecznością oraz bezpieczeństwem i całkowicie zmieniają podejście do terapii. W farmakoterapii cukrzycy typu 2 zastosowanie znajdują:

• pochodne biguanidu – metformina, czyli najpopularniejsze tabletki na cukrzycę typu 2, zmniejszające produkcję glukozy w wątrobie i poprawiające wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę;
• pochodne sulfynylomocznika – gliklazyd, glikwidon, glimepiryd, glipizyd – zwiększające wydzielanie insuliny niezależnie od poziomu glikemii; ich najczęstszym działaniem niepożądanym jest hipoglikemia oraz przyrost masy ciała;
• inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego (SGLT-2) – tzw. gliflozyny, których działanie polega na indukcji glukozurii, czyli wydalania nadmiaru glukozy wraz z moczem;
• agoniści receptora peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1) – eksenatyd, liraglutyd, zwiększający wydzielanie insuliny przez trzustkę oraz zmniejszający łaknienie; leki te, podobnie jak insulina, wymagają podawania we wstrzyknięciu podskórnym;
• inhibitory peptydazy dipeptydylowej 4 (DPP-4) – tzw. gliptyny zwiększające wydzielanie insuliny w zależności od nasilenia glikemii (nie wywołują zatem hipoglikemii polekowej);
• pochodne tizaolidynodionu – pioglitazon – zwiększające wrażliwość tkanek na działanie insuliny;
• inhibitory α-glukozydazy – akarboza – spowalniające trawienie cukrów w jelicie i opóźniające ich wchłanianie do krwi.

Insulinoterapia w cukrzycy typu 2 – kiedy insulina, a kiedy tabletki?

Kiedy leczenie cukrzycy typu 2 za pomocą zmiany stylu życia i jednego leku doustnego (zwykle metforminy) staje się nieskuteczne, zaleca się tzw. terapię skojarzoną. Terapia skojarzona polega na stosowaniu dwóch, a nawet trzech leków doustnych bądź leków doustnych w połączeniu z podawanym podskórnie analogiem GLP-1 lub z insuliną. W leczeniu cukrzycy typu 2 korzystne jest skojarzenie leków doustnych z insuliną podawaną w jednym wstrzyknięciu – tzw. insulinoterapia prosta. Jeśli poziom cukru na czczo i po posiłku oraz wartości hemoglobiny glikowanej pozostają zbyt wysokie, wprowadza się jej dodatkowe wstrzyknięcia. W sytuacji bardzo dużej hiperglikemii u chorych ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2 leczenie można rozpocząć od insulinoterapii, a po wyrównaniu hiperglikemii przejść na leczenie doustne.

Leki na cukrzycę nowej generacji ­– cena i rodzaje

Leki przeciwcukrzycowe nowej generacji znajdują zastosowanie gdy metformina i inne „starsze” tabletki na cukrzycę nie przynoszą efektów klinicznych bądź istnieją przeciwwskazania do ich przyjmowania. Należą do nich leki inkretynowe, czyli agoniści receptora GLP-1 i inhibitory DPP-4 oraz gliflozyny. Leki inkretynowe zwiększają zależne od hiperglikemii wydzielanie insuliny przez trzustkę oraz hamują opróżnianie żołądka z treści pokarmowej. Do ich działań niepożądanych należą nudności, wymioty, brak apetytu, pokrzywka. Gliflozyny to grupa leków zwiększających wydalanie glukozy z moczem. Mogą być stosowane na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2, także w skojarzeniu z insuliną. Oprócz obniżania glikemii przyczyniają się do spadku masy ciała i wartości ciśnienia tętniczego krwi. Niestety mocz po zastosowaniu gliflozyn cechuje się bardzo dużą zawartością cukru, co w oczywisty sposób predysponuje do rozwoju infekcji bakteryjnych i grzybiczych układu moczowo-płciowego.

Niestety leki na cukrzycę typu 2 nowej generacji są nierefundowane, a koszt miesięcznej terapii wynosi około 200–300 złotych. Należy również pamiętać, że każdy nowy lek na cukrzycę typu 2 niesie za sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, które należy wziąć pod uwagę ustalając sposób terapii.

Leki dla cukrzyków bez recepty

Tabletki na cukrzycę bez recepty dostępne w aptekach są połączeniem różnych ekstraktów roślinnych, minerałów oraz witamin. Chociaż uznawane przez wielu pacjentów za leki na cukrzycę bez recepty, tak naprawdę są suplementami wspomagającymi gospodarkę węglowodanową organizmu. W ich składzie najczęściej występują substancje takie jak berberyna, chrom, ekstrakt z liści morwy białej, inulina, kwas α-liponowy, witaminy z grupy B czy spirulina. Najlepsze rezultaty przynoszą one w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną, jednak w przypadku utrzymującej się hiperglikemii nie mogą zastępować właściwego leczenia nadzorowanego przez diabetologa.