Stabilizacja kręgosłupa lędźwiowego, piersiowego – operacja, powikłania

Czym jest stabilizacja kręgosłupa?

Stabilizacja kręgosłupa jest zabiegiem chirurgicznym prowadzącym do usztywnienia kręgosłupa. W trakcie operacji stabilizuje się kręgosłup drutami, śrubami lub specjalnie dedykowanymi płytkami i śrubami do kręgosłupa. W wyniku takiego usztywnienia dochodzi do wytworzenia spondylodezy, czyli zrośnięcia dwóch lub większej ilości sąsiadujących ze sobą kręgów (wytworzenie bloku kostnego). Operacja stabilizacji kręgosłupa może być przeprowadzana w okolicach odcinka szyjnego, piersiowego lub lędźwiowego. Warto wspomnieć, że jest też dynamiczna stabilizacja kręgosłupa DIAM z użyciem silikonowych implantów zamiast śrub. Planując zabieg operacyjny związany ze stabilizacją kręgosłupa, operator musi zaplanować odpowiednie dojście operacyjne dla konkretnego pacjenta.

Odbywający się ruch w stawach kręgowych u osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa powoduje nadmierne drażnienie zniszczonych krążków międzykręgowych oraz stawów międzykręgowych. Taki stan prowadzi do rozwoju silnych dolegliwości bólowych w okolicy kręgosłupa. Zabieg operacyjny usztywnienia kręgosłupa, blokuje ruch w stawach międzykręgowych dając ulgę w cierpieniu. Dzięki temu zabiegowi ból ustępuje, ale należy pamiętać, że kosztem tego działania dochodzi do usztywnienia kręgosłupa, czyli ograniczenia jego ruchomości.

Spondylodeza jest nie tylko efektem leczenia chirurgicznego kręgosłupa. Istnieją przypadki spondylodezy pierwotnej. W wyniku patologii występujących w kręgosłupie dochodzi do zrośnięcia sąsiadujących kręgów prowadzącego do powstania bloków kostnych.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Wskazania do wykonania stabilizacji

Zabieg stabilizacji kręgosłupa u pacjentów nie urazowych przeprowadza się w przypadku, kiedy leczenie zachowawcze, trwające przynajmniej 6 miesięcy nie przynosi rezultatów. Ważne jest, aby stabilizacja kręgosłupa była wykonywana na kręgosłupie w pełni ukształtowanym. Nie powinno się przeprowadzać tego zabiegu u osób młodych.

Wskazania do stabilizacji kręgosłupa:

• choroba zwyrodnieniowa dysków, dyskopatia przebiegająca z silnymi bólami kręgosłupa,
• kręgozmyki,
• deformacje kręgosłupa – skolioza, kifoza kręgosłupa
• złamanie i niestabilność kręgosłupa,
• nowotwory,
• stenoza,
• brak zrostu po przednich zabiegach w obrębie kręgosłupa, powstanie stawów rzekomych.

Przeczytaj jakie są przyczyny bólu w dolnym odcinku kręgosłupa.

Stabilizacja odcinka szyjnego kręgosłupa

W chwili obecnej coraz większa ilość pacjentów skarży się na bóle odcinka szyjnego kręgosłupa. Najczęściej pacjenci zapominają o odpowiedniej higienie pracy i odpoczynku. Przebywanie w wymuszonej pozycji podczas pracy, w domu – dłuższe siedzenie, korzystanie z komputera, telefonu. Błędy ruchowe nakładają się prowadząc do przykrych dolegliwości bólowych kręgosłupa szyjnego. Patologie odcinka szyjnego mogą prowadzić do silnych dolegliwości bólowych głowy oraz kończyn górnych. Pacjenci, którzy zgłoszą się do gabinetu lekarskiego odpowiednio wcześniej, mają szansę na odpowiednią rehabilitacją. Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa, złamania w obrębie odcinka szyjnego, dolegliwości bólowe, które nie są łagodzone przez rehabilitację są kwalifikowane do wykonania stabilizacji odcinka szyjnego.

Pacjenci poddani zabiegowi operacyjnemu stabilizacji kręgosłupa szyjnego mają usuwany dysk z dostępu przedniego, a następnie wykonaną stabilizację międzytrzonową sztucznym implantem dysku. Sztuczny dysk wykonany jest z trwałego materiału, o wyborze odpowiedniego implantu decyduje operator biorąc przy tym pod uwagę zaawansowanie choroby. Najczęściej wykonuje sztywną stabilizację kręgosłupa szyjnego z zastosowaniem klatek węglowych lub polimerowych, które dają podporę kręgosłupa i stanowią rusztowanie dla zrostu kostnego. Po tego typu zabiegach dochodzi do usztywnienia kręgosłupa szyjnego. Alternatywą sztywnej stabilizacji międzytrzonowej kręgosłupa szyjnego jest zastosowanie artroplastyki. W miejsce usuniętego dysku wszczepia się protezę dysku, która spełnia funkcję podporową kręgosłupa oraz zachowuje ruch w kręgosłupie szyjnym.

Stabilizacja tylno-boczna polega na dotarciu do powierzchni tylno-bocznej kręgosłupa oraz obłożeniu jej przeszczepami kostnymi (wióry kostne). Niekiedy stosuje się wkręty metolowe dzięki którym uzyskuje się spondylodezę kręgosłupa. Badania wskazują, że stabilizacja tylno-boczna jest mniej skuteczna od stabilizacji międzytrzonowej.

Stabilizacja odcinka lędźwiowego i piersiowego kręgosłupa

Podobnie jak w przypadku kręgosłupa szyjnego, odcinek piersiowy i lędźwiowo - krzyżowy może dawać silne dolegliwości bólowe wywołane nieprawidłową postawą, przeciążeniem, chorobą zwyrodnieniową. Tak samo jak w przypadku kręgosłupa szyjnego wykonuje się stabilizację kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego metodą stabilizacji międzytrzonowej lub tylno-bocznej. Rozwój techniki pozwala na wykonanie niewielkich nacięć pozwalających na wprowadzenie implantu. Zaletą małych cięć jest uchronienie mięśni przykręgosłupowych od dodatkowych uszkodzeń. W przypadku złamań urazowych lub patologicznych np. w wyniku osteoporozy można zastosować metodę przezskórną stabilizacji kręgosłupa. Pod kontrolą toru wizyjnego wprowadza się śruby stabilizujące oderwane fragmenty.

Operacja – techniki i rodzaje

W odcinku lędźwiowym kręgosłupa stabilizację kręgosłupa wykonuje się stosując jedną z poniższych technik. Dobór techniki zależy od konkretnego pacjenta, a ściślej od wyników badań obrazowych, uszkodzeń i oczekiwanych korzyści po zabiegu. Stabilizacja międzytrzonowa kręgosłupa lędźwiowego obejmuje techniki opisane poniżej.

PLIF (ang. posterior lumbar interbody fusion) – do odcinka lędźwiowego kręgosłupa dociera się od tyłu. Usuwa się dysk (discektomia lub mikrodiscektomia) i wprowadza się odpowiedni implant prowadząc do spondylodezy kręgosłupa lędźwiowego. Podczas tego zabiegu operacyjnego korzenie nerwowe są odprowadzane na bok.

Dowiedz się czym jest discektomia.

TLIF (ang. transforaminal lumbar interbody fusion) – dojście do kręgosłupa wykonuje się od strony bocznej. W przebiegu tej techniki nie ma potrzeby odsuwania korzeni nerwowych.

ALIF (ang. anterior lumbar interbody fusion) – zabieg operacyjny przeprowadzony jest przez jamę brzuszną. Jest to przednia stabilizacja kręgosłupa.

XLIF (ang. extreme lateral lumbar interbody fusion) – dojście do kręgosłupa wykonuje się z boku poprzez mięsień lędźwiowy, który przylega bezpośrednio do kręgosłupa. Jest to ekstremalna boczna lędźwiowa stabilizacja międzytrzonowa.

Jakie są rokowania po stabilizacji kręgosłupa?

Gojenie pooperacyjnie trwa około 4-6 tygodni. Natomiast uzyskanie pełnej spondylodezy kręgosłupa uzyskuje się w okresie od 3 do 9 miesięcy. Powstanie zrostu kostnego sąsiednich kręgów uwarunkowany jest kondycją pacjenta oraz towarzyszącymi chorobami przewlekłymi. Chorobami przewlekłymi, które utrudniają powstanie spondylodezy są np. nikotynizm, cukrzyca, osteoporoza. W okresie uzyskiwania zrostu kostnego po operacjach na otwarto można zastosować pas usztywniający odcinek lędźwiowy. W okresie gojenia należy unikać przeciążeń kręgosłupa, ruchów skrętnych tułowia, a nawet skłonów.

Proces gojenia zależy od rozległości wykonanego zabiegu oraz rodzaju uszkodzeń w kontekście złamań w obrębie kręgosłupa. Przezskórna stabilizacja kręgosłupa daje możliwość ograniczenia obszaru operacji. Operacja z reguły nie trwa długo. Po samym zabiegu można w miarę szybko wykonać pionizację i rozpocząć rehabilitację. Po zabiegu przezskórnej stabilizacji nie ma potrzeby stosowania gorsetu ortopedycznego (stabilizacja transpedikularna).

Powikłania po stabilizacji

Stabilizacja kręgosłupa przynosi pacjentom ulgę w bólu i pozwala im na dalsze funkcjonowanie. Jednakże jak każda operacja wiąże się z ewentualnymi powikłaniami. Już w trakcie operacji może dojść do uszkodzenia korzeni nerwowych. Przy technice PLIF i TLIF uszkodzenie nerwów może prowadzić do upośledzenia czucia, a nawet porażenia mięśni kończyn dolnych. W przypadku techniki ALIF może dojść do uszkodzenia dużych naczyń znajdujących się w pobliżu kręgosłupa. Podczas operacji może dojść do uszkodzenia opon rdzeniowych, wycieku płynu mózgowo –rdzeniowego.

Późniejsze powikłania stabilizacji kręgosłupa to:

• poluzowanie lub przemieszczenie się implantu,
• uszkodzenie sztucznego implantu,
• infekcja,
• zakrzepicę żył głębokich,
• utrata ruchomości w stawach kręgosłupa – ograniczenie zakresu ruchomości tułowia,
• stan zapalny sąsiadujących kręgów, dysków, opon rdzeniowych,
• powstanie blizn w miejscu operacji, które w późniejszym czasie może powodować zaburzenia neurologiczne, często objawiające się bólem,
• ucisk sztucznego implantu na okoliczne tkanki i narządy,
• złamanie kości kręgu w obrębie wszczepionego implantu.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Ćwiczenia i rehabilitacja

Priorytetem po operacji staje się jak najszybsze uruchomienie pacjenta. Ważnym elementem dochodzenia do zdrowia jest rehabilitacja. Uruchamianie po zabiegu powinno odbywać się pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Lekarz prowadzący może dodatkowo zdecydować o konieczności wykonania zabiegów. W przeważającej ilości przypadków jest to pole magnetyczne, ultradźwięki i tzw. prądy.

W procesie leczenia i zapobiegania kolejnym epizodom bólowym jest stałe wzmacnianie gorsetu mięśniowego (ćwiczenia stabilizacyjne kręgosłupa). W przypadku odcinka lędźwiowego są to mięśnie podłużne grzbietu i mięśnie brzucha. Ćwiczenia te w początkowej fazie rehabilitacji powinny być wykonywane w pozycji leżącej, na macie treningowej. W czasie ich wykonywania należy zapewnić bezpieczne podparcie dla odcinka lędźwiowego. Autorskie zestawy ćwiczeń wykonywane są na zajęciach określanych jako szkoła pleców. duża część pomysłów czerpią one z kogi i pilatesu. Dla osób, które ćwiczą regularnie nie będzie obce pojęcie treningu CORE.

Konieczne jest zaakceptowanie ograniczeń takich jak: rezygnacja z dźwigania, gwałtownego schylania się na wyprostowanych nogach, nagłej rotacji, uprawiania niektórych dyscyplin sportowych w określonym odstępie czasu od operacji.

W procesie zdrowienia w przypadku schorzeń kręgosłupa i po operacjach układu ruchu ważne jest utrzymywanie prawidłowej postawy ciała i odpowiednie jego ułożenie podczas wypoczynku. Znaczenie ma wybór odpowiedniego materaca, poduszki do spania. Uwagę należy zwracać na sposób podnoszenia się, ciało należy obracać jako całość, kończyny, oś kręgosłupa i miednica powinny podążać w jednym kierunku.