Kręcz szyi – rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby

Kręcz szyi – przyczyny i rodzaje

W zależności od charakteru dolegliwości, kręcz szyi dzieli się na dwie główne grupy: wrodzony (może być kręczem szyi pochodzenia mięśniowego, może to też być kręcz pochodzenia kostnego) i kręcz szyi nabyty (kręcz szyi spastyczny i kręcz szyi reumatyczny). Typ wrodzony diagnozuje się krótko po urodzeniu. Zwykle wynika z nieprawidłowego ułożenia płodu w macicy, rzadziej z urazów okołoporodowych.

Niezwykle ważne jest wczesne podjęcie interwencji, ponieważ kręcz szyi zaburza rozwój ruchowy dziecka (o czym szerzej w dalszej części artykułu).

W późniejszych okresach życia diagnozowany jest nabyty kręcz szyi. Jakie są przyczyny kręczu szyi tego rodzaju? Do najczęstszych należą:

• urazy mechaniczne i przeciążenia w obrębie mięśni i stawów szyjnych;
• stany zapalne związane z infekcjami węzłów chłonnych czy górnych dróg oddechowych;
• zaburzenia neurologiczne, m.in. dystonia szyjna (kręcz karku);
• niedowład szyi;
• choroby reumatyczne, m.in. reumatoidalne zapalenie stawów;
• dyskopatia kręgosłupa w odcinku szyjnym.

Uważa się również, że wzmożone napięcie mięśni i kręcz szyi mogą mieć podłoże psychiczne, takie jak: silny stres, przeżyta trauma czy zaburzenia lękowe.

Kręcz szyi – jak się objawia?

Głównym objawem kręczu szyi jest nieprawidłowe ustawienie głowy w pozycji przechylonej w kierunku barku. Jak rozpoznać kręcz szyi poza tym? Dolegliwościami towarzyszącymi są:

• ból szyi, karku i ramion;
• wzmożone napięcie mięśni (czasem też obrzęk mięśni szyi);
• bóle głowy;
• ograniczona ruchomość szyi.

U dzieci z wrodzonym kręczem szyi może dojść do deformacji twarzoczaszki, czego objawem są wady zgryzu czy nieprawidłowe, asymetryczne ułożenie oczu i uszu.

Kręcz szyi – badania diagnostyczne

Co robić przy kręczu szyi? W przypadku wystąpienia dolegliwości, należy udać się na wizytę do fizjoterapeuty, a także do lekarza pierwszego kontaktu. Podstawą diagnostyki jest badanie fizykalne i zebranie wywiadu medycznego. W badaniu ocenia się ustawienie głowy, napięcie mięśniowe oraz zakres ruchomości. W dalszej kolejności konieczne może być wykonanie:

• Badań obrazowych: RTG kręgosłupa szyjnego (pozwala ocenić stan kręgów), rezonansu magnetycznego (umożliwia rozpoznanie patologicznych zmian w obrębie tkanek miękkich i nerwów) oraz USG mięśni szyi (zwłaszcza w diagnostyce wrodzonego kręczu szyi).
• Badań neurologicznych: w przypadku podejrzenia kręczu szyi związanego z chorobami układu nerwowego.
• Badań laboratoryjnych: przy podejrzeniu infekcji czy stanu zapalnego przydatne w diagnostyce może być oznaczenie poziomu białka CRP czy OB.
• Konsultacji specjalistycznej z ortopedą lub neurologiem.

Leczenie kręczu szyi – metody tradycyjne i domowe sposoby

Tradycyjne leczenie kręczu szyi obejmuje dwa kierunki: leczenie farmakologiczne oraz fizjoterapię. Ulgę w bólu i napięciu mięśni przynieść jednak mogą również domowe sposoby.

Leczenie kręczu szyi – metody tradycyjne

W farmakoterapii stosuje się:

• leki przeciwbólowe (paracetamol) i niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen);
• leki rozluźniające mięśnie szkieletowe (baklofen);
• toksynę botulinową.

Warto jednak pamiętać, że maści rozgrzewających nie należy stosować w przypadku stanu zapalnego (czynna infekcja, świeży uraz) – ciepło może nasilać dolegliwości.

Fizjoterapia przynosi ulgę nadmiernie napiętym mięśniom, a tym samym znosi ból i zwiększa zakres ruchów. Wykorzystuje się różne techniki: masaż, terapię manualną, zabiegi fizykoterapeutyczne (naświetlania lampą sollux, laseroterapia). Aby utrzymać efekty pracy fizjoterapeuty, pacjent powinien regularnie wykonywać zalecone przez niego ćwiczenia rozluźniające i rozciągające.

W rzadkich wypadkach (wynikających głównie z zaniedbania wcześniejszych zaleceń terapeutycznych) konieczna bywa interwencja chirurgiczna lub noszenie kołnierza ortopedycznego.

Leczenie kręczu szyi – metody domowe

Równolegle z leczeniem zaleconym przez specjalistę, warto pamiętać o sprawdzonych domowych sposobach, które zwiększają skuteczność terapii.

Przede wszystkim – należy zadbać o zdrowie mięśni i kręgosłupa: prawidłowa postawa ciała, prawidłowe ustawienie głowy, częste przerwy od pracy przy biurku i odpowiednio dobrany materac zmniejszają ryzyko przeciążenia mięśni szyi. Ulgę w bólu związanym z napięciem mięśni przyniosą również łagodne ćwiczenia rozciągające mięśnie i rozluźniające

Jeśli kręcz szyi wynika z czynników psychologicznych, warto wdrożyć techniki relaksacyjne: medytację, ćwiczenia oddechowe czy jogę. Niekiedy niezbędna może okazać się pomoc psychologa bądź psychoterapeuty.

Kręcz szyi będący wynikiem nadmiernego przeciążenia mięśni zwykle ustępuje samoistnie po kilku dniach odpoczynku i zastosowaniu metod łagodzących wzmożone napięcie. W poważniejszych przypadkach (kręcz wrodzony, kręcz spastyczny czy związany z dyskopatią) konieczna jest interwencja specjalisty.

Wrodzony mięśniowy kręcz szyi u niemowlaka

Przyczyną wrodzonego kręczu szyi jest – jak już wcześniej wspomniano – skrócenie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego wskutek jego częściowego zbliznowacenia i zwłóknienia. Badacze nadal nie są zgodni co do przyczyn powstawania tych zmian bliznowatych.

Część z nich przypuszcza, że wynikają one z niedorozwoju naczyń krwionośnych i niedokrwienia mięśnia we wczesnym okresie rozwojowym. Według innych są one następstwem niedokrwienia mięśnia z powodu jego długotrwałego niefizjologicznego ułożenia.

Kręcz szyi u niemowlaka łatwo rozpoznać ze względu na bardzo charakterystyczny sposób trzymania głowy przez chore dziecko – w pozycji stojącej, siedzącej, jak i leżącej.

Nie jest to jednak jedyny objaw kręczu karku u dziecka. Zniekształcenie nie ogranicza się bowiem wyłącznie do szyi, zmianom podlega też twarz, która po stronie skróconego mięśnia rośnie wolniej i słabiej się rozwija, przez co jest mniejsza, skrócona w kierunku czoło–broda, a poszerzona w kierunku nos–ucho.

Strona zdrowa odwrotnie – wykazuje wydłużenie i zwężenie. Deformacjom ulega też układ szkieletowy. Powstają odkształcenia czaszki i nieprawidłowy zgryz. Kręgi szyjne po pewnym czasie –dostosowując się do wygięcia – ulegają sklinowaceniu, a w kręgosłupie piersiowym dochodzi do utrwalenia skrzywienia bocznego.

Leczenie kręczu szyi u niemowlaka należy rozpocząć tak wcześnie, jak to tylko możliwe, z uwagi na ryzyko wystąpienia opisanych powyżej poważnych konsekwencji. Rehabilitacja przy kręczu szyjnym stanowi podstawę leczenia bezoperacyjnego, należy rozpocząć je już od pierwszych dni po urodzeniu.

Największe znaczenie mają ćwiczenia bierne, które służą rozciągnięciu skróconego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Polegają one na tym, że jedna osoba ustala rękoma barki dziecka, podczas gdy druga odchyla głowę ku zdrowej stronie, starając się zbliżyć ucho zdrowej strony do okolicy stawu barkowo-obojczykowego, aby w ten sposób stopniowo rozciągnąć skrócony mięsień.

W niektórych przypadkach konieczne jest operacyjne leczenie kręczu szyi – u dzieci wykonywane jest ono przed ukończeniem 1. roku życia. Operacja polega na przecięciu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego w miejscu jego trzech przyczepów.

Po zabiegu pozycję głowy ustala się i utrwala gipsowym opatrunkiem przez ok. 6 tygodni, po czym stosuje się kołnierz i ćwiczenia korekcyjne. Aby zapobiec nawrotom zniekształcenia, należy przez wiele miesięcy stosować czynne i bierne ćwiczenia korekcyjne oraz kołnierz ortopedyczny zakładany na noc przez ok. jeden rok.

współpraca: fizjoterapeuta Michał Krawczyk