OB (odczyn Biernackiego) jest znany od lat 90. XIX wieku i obecnie pozostaje jednym z rutynowych parametrów podczas badania krwi. Odczyn Biernackiego to odczyn opadania erytrocytów – czerwonych komórek krwi. Badanie polega na pomiarze szybkości, z jaką opadają erytrocyty. Czym dokładnie jest odczyn Biernackiego i czy jego pomiar rzeczywiście jest ważny?
Badanie OB – co to jest, kiedy wykonać i jak interpretować wyniki?
Spis treści
Czym właściwie jest odczyn Biernackiego?
Zjawisko sedymentacji, czyli opadania cząstek o większej gęstości na dno roztworu, było znane już w starożytnej Grecji. Po raz pierwszy jednak szybkość opadania krwinek czerwonych została opisana przez Edmunda Biernackiego w 1894 roku. Lekarz zauważył, że tempo, z jakim erytrocyty opadają na dno probówki, jest uzależnione od wielu czynników, w tym od płci osoby badanej, jej wieku, a przede wszystkim stanu zdrowia. Co ciekawe, u mężczyzn odczyn Biernackiego ma wartość stałą i wynosi od 2 do 6 mm na godzinę, u kobiet zaś zależy od fazy cyklu miesiączkowego. U kobiet ciężarnych potrafi być przekroczony nawet o 300%! Dlatego w tej grupie pacjentek nie wykonuje się badania OB, ponieważ jego wynik nie będzie miarodajny.
Badanie OB definiuje się jako nieswoiste, wykrywające i monitorujące przewlekłe stany zapalne i polega ono na pomiarze szybkości opadania erytrocytów w ujęciu czasowym (dokładniej: w ciągu godziny).
Przyspieszone opadanie krwinek czerwonych może oznaczać, że w organizmie pacjenta rozwija się stan zapalny. Obecnie uważa się jednak, że OB jest parametrem na tyle niespecyficznym, że nie pozwala na jednoznaczną ocenę stanu zdrowia pacjenta, więc w praktyce i tak trzeba uzupełnić diagnostykę o inne badania.
Badanie OB zwykle jest zaliczane do pakietu podstawowych badań każdego pacjenta, podobnie jak lipidogram czy poziom glukozy we krwi. Profilaktycznie powinno się wykonać je raz do roku, a także w przypadku podejrzenia występowania choroby przewlekłej.
Dlaczego erytrocyty opadają na dno probówki?
Odczyn Biernackiego bazuje na zjawisku sedymentacji. Polega ono na tym, że na dno naczynia opadają substancje o wyższej gęstości względem gęstości roztworu. Prawidłowo rozwinięty erytrocyt ma gęstość 1,095 kg/l, podczas gdy gęstość osocza to 1,027 kg/l. Rozwój w organizmie stanu zapalnego powoduje, że wartości te zmieniają się, więc parametr OB może wzrosnąć lub zmaleć. Wynika to ze zmiany proporcji białek znajdujących się w surowicy, ale także budowy i kształtu samych erytrocytów. Spośród białek obecnych we krwi na odczyn OB największy wpływ mają: fibrynogen, alfa-, beta- i gamma-globuliny oraz albuminy.
Jakie są normy OB?
Normy Odczynu Biernackiego są uzależnione od płci i wieku:
- do 15. roku życia są jednakowe u kobiet i mężczyzn i wynoszą 10 mm/h;
- u mężczyzn między 15. a 50. rokiem życia wynoszą mniej niż 15 mm/h, u starszych zaś mniej niż 20 mm/h;
- u kobiet między 15. a 50. rokiem życia wynoszą mniej niż 20 mm/h, u starszych pacjentek mniej niż 30 mm/h.
U najmłodszych pacjentów w zależności od wieku norma OB może wahać się od 0 do 2 mm/h u noworodków, do nawet 13 mm/h u dzieci od 6. miesiąca życia do zakończenia okresu dojrzewania.
Delikatnie podwyższone OB nie powinno stanowić żadnego powodu do niepokoju, w szczególności zaś nie świadczy o rozwijającym się nowotworze. Sygnalizuje jednak występowanie choroby. Uznaje się, że diagnostykę onkologiczną należy wdrożyć, jeżeli wartość parametru przekroczy 80-100 mm/h. Prawidłowa wartość OB nie jest jednak równoznaczna ze zdrowiem pacjenta.
O czym świadczy wysokie OB?
Przyczyny wysokiego OB dzielą się na dwie grupy. W pierwszym przypadku wynika to z produkcji tzw. białek ostrej fazy towarzyszących różnego rodzaju stanom chorobowym, jak chociażby:
- ostre i przewlekłe stany zapalne,
- zawał mięśnia sercowego,
- choroby autoimmunologiczne,
- występowanie chorób nowotworowych,
- stan po operacji chirurgicznej,
- choroby reumatyczne,
- przypadki zatrucia związkami chemicznymi.
Wysoki poziom OB może być też objawem w chorobach nerek, marskości wątroby oraz niedokrwistości.
Kiedy OB może być niskie?
Z kolei niskie OB, czyli wolne tempo opadania erytrocytów, może być przesłanką do stwierdzenia nadkrwistości, a także zmian kształtu erytrocytów lub zaburzeń w układzie krzepnięcia.
Fałszywie dodanie i fałszywie ujemne wyniki OB. Kiedy można się ich spodziewać?
Niekiedy podwyższone lub obniżone OB może pojawić się mimo braku stanu chorobowego. Przekroczenie norm występuje m.in. podczas menstruacji i w ciąży, a także przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Z kolei spadek poniżej normy pojawia się przy stosowaniu leków przeciwzapalnych. Właśnie dlatego interpretacja wyników badań krwi zawsze powinna być dokonywana przez lekarza z doświadczeniem. Nigdy nie należy robić tego na własną rękę.
Jak wygląda badanie OB?
Badanie OB przeprowadza się na zlecenie lekarza w próbce krwi żylnej pacjenta. Zazwyczaj pobiera się ją z żyły zlokalizowanej w dole łokciowym. Wykorzystuje się do tego zwykłą strzykawkę albo wstępnie przygotowane probówki próżniowe lub aspiracyjno-próżniowe, zawierające antykoagulant w pożądanej ilości.
Pobranie próbki nie wymaga specjalnego przygotowanie się pacjenta, w szczególności nie musi on przychodzić na badanie na czczo. Zaleca się, aby przed oddaniem krwi do badań szczególnie zadbać o nawodnienie. Dzięki temu pobranie będzie łatwiejsze.
Badanie OB wykonuje się najczęściej tzw. metodą Westerngrena lub z wykorzystaniem różnego rodzaju metod manualnych. Metoda Westerngrena polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi i wpuszczeniu jej do próbówki zawierającej 0,5 ml antykoagulantu, którym jest cytrynian trzysodowy dwuwodny w odpowiednim stężeniu. Relacja objętości krwi do antykoagulantu powinna wynosić dokładnie 4:1. Po wymieszaniu wprowadza się krew do specjalnej rurki do poziomu oznaczonego jako „0”, a następnie odczekuje godzinę. Po tym czasie należy odczytać wartość między poziomem „0”, a granicą erytrocytów. Dlatego też wynik podaje się w milimetrach na godzinę.
Obecnie coraz częściej korzysta się z analizatorów automatycznych, np. Sedisystem. Nadal jednak urządzenia bazują na tej samej metodzie, co pomiary manualne, choć oczywiście odpowiednio zmodyfikowanej.
OB a CRP. To samo czy co innego? Czym różnią się te markery stanu zapalnego
Choć zarówno parametr OB, jak i CRP (białko C-reaktywne) służą do wykrywania stanu zapalnego, istnieją między nimi istotne różnice. Przyjmuje się, że OB lepiej sprawdza się przy diagnostyce chorób przewlekłych, podczas gdy CRP pozwala na trafniejsze wykrywanie schorzeń o przebiegu ostrym.
Co istotne, białko CRP znacznie szybciej reaguje na zmiany zachodzące w organizmie. Jego poziom zmienia się już w pierwszej dobie po wystąpieniu infekcji i równie szybko spada, jeżeli pacjent jest leczony.
Należy pamiętać, że obecnie parametr OB nie jest już traktowany jako miarodajny wyznacznik choroby. Jeżeli jego wartość znajduje się poniżej lub powyżej zakresu referencyjnego, oznacza to jedynie, że pacjent wymaga dalszej diagnostyki pod kątem infekcji.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Lis K.; Odczyn Biernackiego wczoraj i dziś; Diagnostyka Laboratoryjna 2012; 48 (2).
- Dumnicka P.; Problemy racjonalnego wykorzystania badań laboratoryjnych; Badanie i diagnoza: nowości diagnostyki laboratoryjnej”. 12 (1), s. 1-4, styczeń 2006.
- Polińska B. i in.; Rola odczynu opadania krwinek czerwonych w diagnostyce różnych stanów klinicznych; Diagnostyka Laboratoryjna; Tom: 51, Nr: 4, 2015.
Opublikowano: 13.08.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Wieczorek-Szukała
dr nauk medycznych
Doktor nauk medycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, absolwentka biotechnologii medycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Obecnie pracuje jako asystent w Katedrze Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego. Autorka licznych publikacji naukowych i uczestniczka międzynarodowych projektów badawczych. Wolny czas przeznacza najchętniej na podróże, fitness i ceramikę artystyczną.
209
Komentarze i opinie (0)