Dieta FODMAP – dieta w zespole jelita drażliwego
Dietę FODMAP stworzono, aby wspomóc i poprawić jakość życia osób zmagających się z nieprzyjemnymi dolegliwościami trawiennymi oraz chorymi na zespół jelita drażliwego. Nazwa diety FODMAP kryje w sobie główne założenie tego sposobu żywienia. Oznacza bowiem mono-, oligo- i disacharydy, a także alkohole polihydroksylowe, których spożycie powoduje nadmierną fermentację w jelicie z uwagi na ich niski stopień przyswajalności.
Dieta FODMAP polega na ograniczeniu lub całkowitym wykluczeniu produktów dostarczających fruktozy, fruktanów, laktozy, sztucznych substancji słodzących i alkoholi polihydroksylowych. Związki te bowiem fermentują w układzie pokarmowym na skutek obecnych w nim bakterii, co z kolei przyczynia się do nadprodukcji metanu oraz dwutlenku węgla, czego objawem są bóle brzucha, biegunki i wzdęcia.
Dla kogo dieta FODMAP? Dieta FODMAP zalecana jest przede wszystkim osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego (IBS), ale także z innymi schorzeniami przewodu pokarmowego dającymi wcześniej wymienione objawy. Ten sposób odżywiania polecany jest z uwagi na to, iż produkty, które wyklucza dieta FODMAP na ogół nasilają objawy IBS. Z badań przeprowadzanych przez naukowców wynika, że postępowanie zgodnie z zasadami FODMAP znacząco polepsza życie i normalne funkcjonowanie osób z jelitem drażliwym, gdyż pomaga złagodzić najczęstsze objawym, jakie towarzyszą temu schorzeniu.
Etapy diety FODMAP – na czym polega dieta FODMAP?
Dieta FODMAP składa się z 2 etapów:
- I etap – powinien trwać od 6–8 tygodni. W tej fazie diety konieczne jest ograniczanie lub całkowita eliminacja produktów obfitujących w FODMAP. Etap I polega więc na wykluczeniu z codziennego jadłospisu żywności dostarczającej dużej ilości węglowodanów szybko fermentujących w jelicie. Menu w czasie tych 6–8 tygodni powinno opierać się głównie na produktach o niskiej zawartości FODMAP. Taki sposób odżywiania pozwala na poprawę samopoczucia, ze względu na znaczne złagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego.
- II etap – trwa o wiele dłużej niż etap I, aczkolwiek czas jego stosowania uzależniony jest od indywidualnych potrzeb danej osoby i reakcji organizmu na ten model żywienia. Podczas tej fazy należy powoli wprowadzać i rozszerzać dietę o nowe produkty. Zawsze jednak konieczne jest obserwowanie, jak będzie na nie reagował organizm, gdyż u każdej osoby poziom tolerancji może być inny. Zauważenie jakichkolwiek objawów po zjedzeniu danego produktu wymaga bowiem zaprzestania jego spożywania.
Istotne jest także, aby pamiętać, iż dieta FODMAP nie jest dietą na całe życie. Dieta FODMAP wyklucza dość duże grupy produktów spożywczych, dlatego jej długotrwałe stosowanie (np. przez kilka lat) może doprowadzić do niedoborów wielu składników odżywczych, m.in. witamin czy składników mineralnych. Powrót do diety FODMAP jest jak najbardziej możliwy, zwłaszcza gdy nieprzyjemne dolegliwości znowu zaczną się pojawiać. Jednak nie wolno stosować się jej długotrwale, nieustannie przez wiele lat.
Dlaczego produkty obfitujące w FODMAP wzmagają objawy IBS?
Produkty bogate w FODMAP trafiają do jelita w formie niezmienionej, a ze względu na działanie osmotyczne, jakie wykazują, prowadzą do gromadzenia się w nim płynów. Skutkiem tego jest przyspieszona praca jelit. Następnie w jelicie grubym bardzo silnie fermentują za sprawą obecnych tam bakterii. Produktem ubocznym tego procesu jest duża ilość wodoru oraz dwutlenku węgla. W kolejnych etapach przemian powstaje metan i siarkowodór. Przebieg wszystkich tego rodzaju procesów może dawać nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak: ból i dyskomfort w jamie brzusznej, uczucie przelewania, wzdęcia, nadmierne gazy czy biegunki (lub naprzemienne biegunki i zaparcia). Jelito drażliwe jako schorzenie charakteryzuje się wymienionymi objawami.
Jeśli osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego będą spożywać pokarmy o wysokiej zawartości FODMAP to symptomy dodatkowo zostaną nasilone. Dlatego tak istotne jest początkowe wykluczenie produktów obfitujących w FODMAP, a następnie ich stopniowe wprowadzanie do diety. Ma to wspomóc pracę jelit oraz poprawić komfort życia i normalne funkcjonowanie, na które jelito drażliwe wielu osobom nie pozwala.
Produkty wysokiego FODMAP – czego nie jeść?
Dieta w zespole jelita drażliwego wymaga wykluczenia produktów o wysokiej zawartości FODMAP. Do żywności tego typu zalicza się produkty zbożowe z pszenicy, jęczmienia i żyta, a więc pieczywo, makarony, mąka, kasze, płatki, otręby, ciasta, ciastka, krakersy, wyroby cukiernicze, sucharki, a także owoce, takie jak: jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie, nektarynki, morele, figi, mango, arbuz, jeżyny oraz owoce suszone i w puszkach.
Zgodnie z zasadami diety FPDMAP jadłospis powinien wykluczać następujące warzywa: cebula, czosnek, karczochy, szparagi, topinambur, burak, kalafior, kapusta, brukselka i wszystkie warzywa strączkowe oraz konserwowe. Z menu należy wykluczyć słodycze oraz środki słodzące: miód, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy, ksylitol, sorbitol, maltitol, mannitol, izomalt. Objawy zespołu jelita drażliwego nasilaja także produkty mleczne: mleko krowie oraz kozie, sery twarogowe, jogurty, maślanka, śmietana.
Szkodliwe są ponadto wysokoprzetworzone produkty mięsne, wędzone, np. niskogatunkowe wędliny, wyroby podrobowe, kiełbasy. Odradza się spożywanie wszelkiego rodzaju napojów słodzonych oraz alkoholi, a także produktów zawierajacych inulinę, fruktooligosacharydy i oligofruktozę. Z jadłospisu dety FODMAP usunąć trzeba także ostre przyprawy, takie jak: chilli, ocet, musztarda, pieprz.
Dieta FODMAP – produkty zalecane – produkty o niskiej zawartości FODMAP
Produkty tzw. niskiego FODMAP, które powinny stanowić podstawę diety w zespole jelita drażliwego to:
- produkty ze zbóż bezglutenowych (np. gryka, quinoa, amarantus), pieczywo bezglutenowe, makarony bezglutenowe, ryż, płatki ze zbóż bezglutenowych,
- owoce takie jak: banany, borówki, jagody, cytrusy, truskawki,
- warzywa: marchew, ogórek, bakłażan, sałata, dynia, ziemniaki, szpinak, cukinia, pomidory oraz kiełki,
- słodycze oraz środki słodzące: cukier, syrop klonowy, stewia, aspartam,
- produkty mleczne o niskiej zawartości laktozy: ser mozzarella, cheddar, parmezan, szwajcarski, sery pleśniowe, mleko ryżowe i migdałowe, masło,
- mięso, drób, ryby oraz jaja,
- orzechy, nasiona i pestki w małych dawkach (1 garść dziennie), np. orzechy włoskie, ziemne, pekan, migdały, sezam, nasiona słonecznika, pestki dyni.
W diecie FODMAP można pić niesłodzoną kawę i herbatę, w niewielkich ilościach soki owocowe oraz warzywne, składające się z dozwolonych składników. Dozwolone są także zioła i łagodne przyprawy.
