Koagulogram – badanie układu krzepnięcia
Układ krzepnięcia krwi to złożony system czynników krzepnięcia, płytek krwi i ścian naczyń krwionośnych. Zadaniem układu krzepnięcia jest utrzymanie równowagi procesów tworzenia się skrzepów krwi, a odbywa się to na drodze toru zewnątrzpochodnego i wewnątrzpochodnego. W celu oceny funkcjonowania układu krzepnięcia wykonywane jest badanie krwi określane mianem koagulogramu.
W skład koagulologii wchodzą następujące parametry:
- APTT, czyli czas kaolinowo-kefalinowy (czas częściowej tromboplastyny po aktywacji),
- PT, czyli czas protrombinowy,
- czas trombinowy,
- poziom fibrynogenu,
- liczba płytek krwi,
- stężenie D-dimerów,
- poziom poszczególnych czynników krzepnięcia krwi.
Przeczytaj również: Gęsta krew – jakie są przyczyny nadmiernej lepkości krwi?
Wskaźnik INR – co to jest?
Czas protrombinowy pomaga ocenić zewnątrzpochodny tor krzepnięcia krwi i wykorzystywany jest głównie do monitorowania terapii przeciwzakrzepowej antagonistami witaminy K. Tego typu badania wykonywane są seryjnie, jednak wyniki uzyskiwane u jednego pacjenta w różnych laboratoriach mogą się znacznie różnić. Te rozbieżności wynikają z indywidualnego ustalania normy PT w każdym laboratorium. W celu ujednolicenia wyników badań czasu protrombinowego wprowadzono wskaźnik INR (ang. international normalized ratio).
Czas protrombinowy INR obliczany jest ze wzoru:
INR = (protrombina test – protrombina kontrola)ISI
Wykonywane jest zatem badanie PT pacjenta oraz próbki kontrolnej, a następnie uwzględnia się wartość ISI, czyli międzynarodowego preparatu referencyjnego (któremu przyznano współczynnik ISI równy 1).
Przeczytaj: Podwyższone PDW – co oznacza?
Badanie INR – wskazania
Czynnik INR wykonywany jest przede wszystkim u pacjentów stosujących leki przeciwkrzepliwe – antagonistów witaminy K. Bada się zatem INR po warfarynie i acenokumarolu. Leki te hamują aktywność witaminy K, a ich stosowanie wymaga monitorowania funkcji układu krzepnięcia. Wtedy badanie INR wykonywane jest co 2–4 tygodnie.
Współczynnik INR jest też rutynowo oznaczany u pacjentów przed zabiegami operacyjnymi, a także po zabiegach kardiochirurgicznych, czy w przypadku wszczepienia stentów. Monitorowanie układu krzepnięcia na drodze oznaczania PT/INR wskazane jest także u pacjentów zagrożonych rozwojem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, jak również z niewydolnością wątroby.
Kolejnym wskazaniem do wykonania badania na krzepliwość krwi jest występowanie skazy krwotocznej, która objawiać może się częstym powstawaniem siniaków, przedłużonych krwawień miesięcznych, krwotokami z nosa czy występować po ekstrakcji zęba.
Badanie INR – przygotowanie i przebieg
Badanie krwi INR wykonywane jest z próbki krwi żylnej. Czy trzeba być na czczo? Badanie krzepliwości krwi nie musi być przeprowadzane na czczo. Należy poinformować laboratorium i lekarza interpretującego wynik badania INR o stosowanych lekach. Czas oczekiwania na badanie to jeden dzień. Zaletą jest fakt, że niewiele kosztuje – cena badania INR to około 8–10 zł.
Możliwe jest także samodzielne wykonywanie badania INR w domu, z wykorzystaniem aparatu do INR. Taka aparatura pozwala na samokontrolę INR u pacjentów leczonych lekami przeciwkrzepliwymi. Pomiar jest bardzo prosty i przypomina samokontrolę poziomu glukozy przy użyciu glukometru. Wystarczy jedynie nakłuć opuszkę palca i pobrać kroplę krwi włośniczkowej na pasek pomiarowy.
INR – norma
Zakres wartości referencyjnych INR zależy od stanu klinicznego pacjenta. W warunkach prawidłowych przyjmuje się, że w badaniu INR norma to 0,8–1,2. Natomiast zakresy terapeutyczne INR w poszczególnych sytuacjach klinicznych są następujące:
- zapobieganie zakrzepicy żył głębokich po zabiegach operacyjnych – INR w zakresie 2–2,5;
- leczenie zakrzepicy żył głębokich, zatorowości płucnej lub przemijającego niedokrwienia mózgu – INR w zakresie 2–3;
- zawał serca, zator tętnicy płucnej, przeszczepy tętnicze, wszczepienie sztucznej zastawki serca – INR w zakresie 3–4,5;
- przyjmowane leków przeciwkrzepliwych – INR w zakresie 2–3.
Wspomniane normy INR dotyczą zarówno dorosłych, jak i dzieci. Podobna jest norma INR w ciąży.
Wysoki INR – co oznacza i co robić?
Podwyższony współczynnik INR wskazuje na wydłużone krzepnięcie krwi. Taka wysoka wartość wskaźnika protrombinowego towarzyszy m.in.:
- niedoborowi witaminy K,
- stosowaniu leków przeciwkrzepliwych,
- chorobom wątroby,
- stosowaniu leków wydłużających krzepnięcie krwi: statyn, leków na nadkwasotę, niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy niektórych antybiotyków,
- niedoborowi fibrynogenu lub czynników krzepnięcia: II, V, VII lub X,
- zespołowi rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC.
Wydłużony INR może mieć związek z dietą obfitującą w pomarańcze, marchew, jabłka, szparagi, otręby pszenne czy mleko.
INR powyżej 5 powinien skłonić lekarza do modyfikacji dawek środków antykoagulacyjnych. W przeciwnym razie zbyt wysoki INR może prowadzić do m.in. przedłużonych krwawień po operacji, miesiączkowych, z dróg rodnych itp.
Niski INR – wynik poniżej normy
Obniżony wskaźnik INR wskazuje na szybsze krzepnięcie krwi, np. w przebiegu przyjmowania estrogenów, leków przeciwdrgawkowych, penicyliny, a także suplementów diety zawierających witaminę K. Inną przyczyną, która prowadzi do zbyt niskiego INR jest picie naparu z dziurawca, spożywanie suplementów diety zawierających koenzym Q oraz żeń-szeń.
Na zbyt niski INR dieta także ma wpływ. Obniżeniu wartości wskaźnika sprzyja stosowanie diety bogatej w witaminę K, a zatem obfitującej w wątróbkę, warzywa kapustne czy szpinak. INR poniżej normy może towarzyszyć okresowi okołoporodowemu, a także zapaleniu żył czy trombofilii.
INR poniżej normy zawsze powinien zostać skonsultowany z lekarzem, ponieważ grozi to poważnymi w skutkach zaburzeniami w funkcjonowaniu układu krzepnięcia.
INR – badanie monitorujące leczenie przeciwkrzepliwe
W przypadku osób stosujących doustne leki przeciwkrzepliwe badanie krwi INR wykorzystywane jest regularnie. Wynik INR dostarcza informacji na temat tego, w jaki sposób modyfikować dawki leków przeciwkrzepliwych:
- INR < 2 świadczy o zbyt niskiej dawce leku,
- INR w zakresie 2–3 wskazuje na tzw. zakres terapeutyczny, czyli optymalne wydłużenie czasu krzepnięcia przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka krwawienia,
- INR > 4–5 świadczy o przyjmowaniu zbyt dużych dawek leków i wysokim ryzyku groźnych dla zdrowia, a nawet życia krwawień.
