Wskaźnik protrombinowy – normy, za wysoki, obniżony – co to znaczy?

Wskaźnik protrombinowy – co to za badanie?

Współczynnik protrombinowy, określany także jako wskaźnik Quicka, to badanie krwi umożliwiające ocenę przebiegu procesów krzepnięcia. Jest to jedna z postaci wyrażania czasu protrombinowego. Jakiekolwiek odstępstwa od normy mogą wskazywać na zaburzenia krzepnięcia krwi.

Czas protrombinowy jest jednym z badań określających funkcje układu krzepnięcia. Badanie PT szacuje czas potrzebny do powstania skrzepu w próbce krwi, do której dodano tromboplastynę i chlorek wapnia. Prowadzi to do aktywacji protrombiny w zewnątrzpochodnym, a następnie przekształcenia fibrynogenu w fibrynę. Wynik pomiaru to współczynnika protrombinowego, który zależy od stężenia w osoczu czynników krwi: II (protrombiny), V, VII oraz X, a także fibrynogenu.

Czas protrombinowy PT w procentach określany jest jako wskaźnik protrombinowy. Jest to stosunek czasu PT prawidłowego osocza kontrolnego do czasu PT badanego osocza pacjenta. Współczynnik protrombinowy jest wtedy obliczany ze wzoru:

Współczynnik PT = (PT kontrolny/ PT pacjenta) x 100%

Inną formą wyrażania wyniku jest współczynnik INR, czyli znormalizowany współczynnik międzynarodowy.

Kiedy bada się wskaźnik protrombinowy?

Badanie współczynnika protrombinowego wykonywane jest przy podejrzeniu zaburzeń krzepnięcia krwi oraz monitowania leczenia tych zaburzeń. Badanie PT (INR) wykonywane jest zatem przy wystąpieniu objawów mogących sugerować wystąpienie skazy krwotocznej.

Mowa o zwiększonej tendencji do powstawania siniaków i krwiaków, krwawień z dziąseł czy nosa, nasilonych krwawień miesięcznych bądź po ekstrakcji zęba. Innym wskazaniem do badania wskaźnika protrombinowego (INR) jest podejrzenie DIC, czyli zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego u pacjentów z sepsą czy nowotworami.

Inne wskazania do badania wskaźnika Quicka to:

• występowanie masywnych żylaków kończyn dolnych,
• stosowanie leków zawierających estrogeny (hormonalna terapia zastępcza HTZ, doustna antykoncepcja hormonalna),
• okres okołoporodowy,
• złamania kości nóg lub miednicy.

Wskaźnik protrombiny oznaczany jest rutynowo u pacjentów przed zabiegami operacyjnymi czy inwazyjnymi procedurami diagnostycznymi, a także u pacjentów po operacjach kardiochirurgicznych i wszczepieniu stentów naczyniowych. Ponadto badanie INR wykonywane jest u pacjentów stosujących leki przeciwkrzepliwe z grupy antagonistów witaminy K. Badanie wykonywane jest w celu monitorowania leczenia i modyfikowania dawek leków.

Jak wygląda badanie wskaźnika protrombinowego?

Oznaczanie wskaźnika protrombinowego polega na pobraniu próbki krwi żylnej. Pacjent nie musi się specjalnie przygotowywać do badania, nie jest konieczne przebywanie na czczo. Warto jedynie pamiętać, że pacjenci stosujące leki przeciwkrzepliwe (warfaryna, acenokumarol) powinny wykonać badanie wskaźnika protrombiny przed przyjęciem kolejnej dawki leków. Na wynik wskaźnika oczekuje się 1 dzień, a cena badania to około 8 zł.

Niekiedy oznaczenie wskaźnika protrombinowego wykonuje się w ramach szerszego panelu badań, określanego mianem koagulogramu. Wtedy poza badaniem PT wykonywane jest oznaczenie APTT, fibrynogenu, liczny płytek krwi, a niekiedy także D-dimerów czy poszczególnych czynników krzepnięcia.

Wskaźnik protrombinowy – norma

Prawidłowy wynik wskaźnika protrombinowego w procentach to 70–100 %. Jeśli wynik wyrażany jest jako wskaźnik INR, wtedy zakres normy to 0,8–1,2. Natomiast czas protrombinowy wyrażany w sekundach powinien przyjmować wartość od 12 do 18 sekund.

Wartości prawidłowe wskaźnika protrombinowego nie wykluczają zaburzeń krzepnięcia krwi, mogą bowiem towarzyszyć chorobie von Willebrandta, koagulantowi toczniowemu bądź niedoborowi czynników krzepnięcia VIII, IX lub X. Wtedy wskaźnikowi protrombinowemu w normie towarzyszy przedłużony czas APTT.

Wskaźnik protrombinowy za wysoki

Wydłużenie czasu protrombinowego, a zatem wysoki wskaźnik protrombinowy wskazują na wydłużenie czasu potrzebnego na krzepnięcie krwi. Najczęściej za wysoki wskaźnik protrombinowy stwierdzany jest u pacjentów stosujących leki przeciwkrzepliwe będące antagonistami witaminy K; dla takich pacjentów określony jest nieco inny zakres wartości wskaźnika INR.

Podwyższony wskaźnik protrombinowy towarzyszy ponadto niedoborom czynników krzepnięcia: II, V, VII lub X. Kolejną przyczyną jest niewydolność wątroby, DIC, niedobór witaminy K. Także stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy niektórych antybiotyków może prowadzić do wystąpienia współczynnika PT powyżej normy. Współczynnik protrombinowy zwiększony jest ponadto w białaczkach i mocznicy.

Niski wskaźnik protrombinowy w badaniu krwi

Kiedy wskaźnik protrombinowy jest za niski, zazwyczaj nie ma to większego znaczenia klinicznego. O czym świadczy obniżony wskaźnik protrombinowy? Najczęściej jest efektem stosowania suplementów z witaminą K lub diety dostarczającej dużych ilości tej witaminy.

Charakterystyczny jest także zbyt niski wskaźnik protrombinowy przy zakrzepicy; fizjologicznie występuje obniżenie wskaźnika PT w okresie okołoporodowym.

• z niedoborami witaminy K,
• leczonych antykoagulantami,
• z przewlekłymi chorobami miąższu wątroby,
• z niedoborami fibrynogenu,
• z wrodzonymi niedoborami czynników krzepnięcia – II, V, VII, X,
• cierpiących na rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC),
• z toczniem układowym, u których we krwi krążą przeciwciała pełniące rolę antykoagulantów,
• ze znacznym niedoborem fibrynogenu,
• poddanych leczeniu inhibitorami krzepnięcia np. heparyną,
• cierpiących na białaczkę, chorobę Addisona-Biermera.