Amylaza w moczu podwyższona – norma, wyniki i cena badania alfa-amylazy trzustkowej w moczu?

Co to jest amylaza?

Amylaza jest jednym z najważniejszych enzymów wyspecjalizowanych do rozkładania wielocukrów w mechanizmie hydrolizy, przynależy więc do enzymów hydrolitycznych. Odgrywa znaczącą rolę w procesie trawienia węglowodanów – rozbija cząsteczki polisacharydów (dokładnie wiązania α-1,4-glikozydydowe), w wyniku czego powstają cząsteczki maltozy. Odbywa się to w jamie ustnej, dwunastnicy i jelicie cienkim. W surowicy krwi można wyróżnić aż 8 izoenzymów. Amylazę prócz trzustki produkują także:

• gruczoły ślinowe (dawna nazwa amylazy ślinowej – ptialina),
• błona śluzowa jelita cienkiego,
• gruczoły mleczne,
• jądra i jajniki.

W jamie ustnej amylaza syntetyzowana jest przez ślinianki, a bodźcem do jej wydzielania jest przyjęcie pokarmu. Pod wpływem amylazy śliniankowej dochodzi do rozkładu skrobi do maltozy i dekstryny. Po takim wstępnym trawieniu pokarm jest połykany i trafia do żołądka. Wtedy ma miejsce wydzielanie amylazy trzustkowej, która warunkuje ostateczne trawienie węglowodanów do cukrów prostych.

W celach diagnostycznych oznacza się całkowitą aktywność amylazy lub aktywność jej izoenzymu trzustkowego. Amylaza z krwi wydalana jest z moczem, dzięki czemu pomiaru stężenia można dokonać, badając jej stężenie zarówno we krwi, jaki i moczu.

Oznaczenie poziomu amylazy może być przeprowadzone na podstawie próbki pobranej jednorazowo a także po 24-godzinnej zbiórce moczu.

Amylaza w moczu – kiedy badać?

Alfa amylaza może być oznaczana we krwi i w moczu. Często wykonuje się te badania jednocześnie – wynika to z faktu, iż okres półtrwania amylazy w surowicy jest dość krótki – mogłoby to utrudniać diagnozowanie ostrego zapalenia trzustki. Wskazanie do oznaczania amylazy w moczu i w surowicy to przede wszystkim podejrzenie ostrego zapalenia trzustki, które nasuwać może wystąpienie następujących objawów:

• ból w nadbrzuszu opasający, promieniujący do okolicy lędźwiowej, z towarzyszącą gorączką, nudnościami i wymiotami, utrzymujący się przez wiele godzin,
• gorączka,
• nudności i wymioty,
• przyspieszona akcja serca,
• bolesne i napięte powłoki brzuszne,
• żółtaczka.

Wykonanie tego badania zalecane jest również w: ostrym zapaleniu trzustki i przewlekłym zapaleniu trzustki.

Przy zapaleniu trzustki pojawia się ból w nadbrzuszu o umiarkowanym nasileniu, który może pojawiać się po spożyciu alkoholu czy spożyciu ciężkostrawnych potraw, a także zaburzenia trawienne. W dłuższej perspektywie może dojść do biegunek tłuszczowych i niedoboru witamin A, D, E i K rozpuszczalnych w tłuszczach. Wynika to z upośledzonej funkcji trzustki i obniżonej sekrecji przez trzustkę enzymu lipazy, odpowiedzialnego za trawienie tłuszczów. A zaburzenia syntezy insuliny mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy.

Inne wskazania do badania amylazy w moczu to podejrzenie perforacji ścian jelita, owrzodzeń lub zmian niedokrwiennych jelit. Amylaza oznaczana może być także w przypadku diagnostyki nowotworów ślinianek.

Jak wygląda badanie, jak się przygotować, jaka jest cena?

Badanie amylazy w moczu wykonuje się na podstawie uzyskanej od pacjenta próbki. Mocz należy oddać do sterylnego pojemnika (można go kupić w aptece lub otrzymać w poradni), po porannej toalecie miejsca intymnego. Do celów przeprowadzenia badania do pojemnika należy oddać mocz ze środkowego strumienia. Otrzymaną próbkę trzeba jak najszybciej dostarczyć do analizy.

Przed oddaniem moczu należy podmyć okolice płciowe, oddać pierwszą objętość moczu do toalety, a mocz z tzw. środkowego strumienia powinien być oddany do toalety. Niekiedy wymagana jest dobowa zbiórka moczu – ma to miejsce, gdy oprócz amylazy w moczu oznaczany jest klirens kreatyniny. Ma to zastosowanie u pacjentów z niewydolnością nerek, u których poziom amylazy w moczu może być fałszywie zaniżony.

Szczególne przygotowanie do badania amylazy w moczu nie jest wymagane, należy pamiętać jedynie, aby nie spożywać alkoholu przed badaniem, jak i odstawić niektóre leki, które mogłyby zafałszować wynik. Można to zrobić wyłącznie po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

W celu wykonania dobowej zbiórki moczu należy oddać poranną próbkę moczu do toalety, a następnie przez całą dobę oddawać mocz do większego pojemnika. Ostatnią pobraną próbką powinna być próbka poranna w dniu następnym. Następnie należy oszacować całkowitą objętość pobranego moczu i dostarczyć do laboratorium próbkę o standardowej objętości.

Jeśli dodatkowo oznaczona ma być amylaza we krwi – na pobranie próbki krwi należy zgłosić się na czczo. Cena oznaczania amylazy w moczu to około 7–10 zł. Koszt nie jest więc wysoki.

Amylaza w moczu norma u dzieci i dorosłych

Prawidłowy poziom amylazy w moczu to 10–490 IU. Z kolei norma amylazy we krwi to 40–140 IU/ l, zaś u osób w podeszłym wieku górna granica normy to 160 IU/ l. Normy amylazy w moczu u dzieci są podobne. Wartości referencyjne ustalane są dla każdego laboratorium i to w oparciu o te normy należy interpretować wyniki badań.

Podwyższona amylaza w moczu – jak odczytać wyniki?

Podwyższona amylaza w moczu najczęściej występuje wraz z wysoką amylazą we krwi. Amylaza w moczu lekko i umiarkowanie podwyższona (500, 600, 650) może wskazywać na przewlekłe zapalenie trzustki. Niekiedy wskazuje także na choroby w obrębie ślinianek – świnkę czy kamicę przewodów ślinowych. Wysoki poziom amylazy wskazuje najczęściej na ostre zapalenie trzustki (wtedy wartości amylazy mogą przekraczać 1000 IU)

Wysoka amylaza w moczu może wskazywać także na takie stany jak

• nadużywanie alkoholu,
• niewydolność nerek,
• chorób ślinianek lub zakażenia gruczołów ślinowych (np. świnka),
• choroby wątroby,
• zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• nowotwór trzustki,
• niedrożność jelit,
• perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy,
• rak jajnika,
• rak płuc i inne nowotwory złośliwe – rak oskrzela, tarczycy, wątroby, jelita grubego, jajnika, gruczołu krokowego,
• kamica żółciowa.

Podwyższona amylaza w moczu w ciąży może świadczyć o ciąży pozamacicznej .

U dzieci wysoka amylaza najczęściej wynika z urazu trzustki (tzw. rowerowy uraz brzucha), wad wrodzonych trzustki, a także kamicy lub zapalenia ślinianek.

Co to jest makroamylazemia?

Wspomnianym schorzeniom towarzyszy wysoka amylaza w moczu i we krwi. Jeśli jednak wysokiej amylazie we krwi towarzyszy prawidłowa amylaza w moczu – może to wskazywać na makroamylazemia. Nie jest to żadna choroba, a jedynie specyfika danej osoby, polegająca na obecności we krwi specyficznych przeciwciał. Łączą się one z amylazą zwiększając jej rozmiar cząsteczkowy, przez co nie może być ona przefiltrowana przez nerki i usunięta z moczem. Wtedy amylaza powyżej normy we krwi nie daje żadnych objawów, zaś jej poziom w moczu jest prawidłowy.

Niska amylaza – o czym świadczy?

Amylaza poniżej normy może świadczyć o masywnym, rozległym uszkodzeniu trzustki i bardzo ograniczonej syntezie amylazy – np. w przebiegu mukowiscydozy, ostrego piorunującego zapalenia trzustki, zaawansowanego przewlekłego zapaleniu trzustki, muskowiscydozie.

Inne przyczyny niskiego poziomu amylazy to niewydolność nerek, choroby wątroby (zapalenie) oraz zawał serca, tyreotoksykoza. Taki wynik towarzyszy też ciężkim oparzeniom. Za niski poziom amylazy towarzyszy ponadto stosowaniu leków wiążących wapń (cytrynianów i szczawianów).

Złe wyniki w ciąży mogą świadczyć o zatruciu ciążowym.

Czytaj również: Podwyższona kreatynina – co może oznaczać?

Bibliografia

https://gastrologia.mp.pl/choroby/trzustka/51047,ostre-zapalenie-trzustki

https://gastrologia.mp.pl/lista/79159,przewlekle-zapalenie-trzustki-objawy-postepowanie-rokowania

Diagnostyka laboratoryjna. B. Solnica. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014