Torbiel rzekoma i prawdziwa trzustki

Torbiel prawdziwa trzustki

Torbiele trzustki można zasadniczo podzielić, uwzględniając dwa kryteria. Pierwszym z nich, zarazem najczęściej stosowanym podziałem jest ten, wynikający z budowy histologicznej ściany otaczającej zawartość torbieli. I tak, jeśli ściana zbudowana jest z nabłonka, torbiel nazywamy prawdziwą. Torbiel prawdziwa trzustki najczęściej powstaje na skutek utrudnionego odpływu soku trzustkowego z przewodu trzustkowego do dwunastnicy, czego konsekwencją jest nadmierne poszerzenie tego przewodu.

Ze względu na mechanizm powstawania takich torbieli inną stosowaną nazwą są torbiele trzustki retencyjne. Rzadszym rodzajem torbieli prawdziwych trzustki są torbiele pasożytnicze i torbiele nowotworowe.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Torbiel trzustki a rak trzustki

Nowotwory trzustki występujące pod postacią torbieli są dość rzadkie, stanowią mniej niż 10% wszystkich rodzajów nowotworów tego narządu. Zasadniczo wśród nich wyróżniamy trzy postaci histologiczne, które występują najczęściej. Są to nowotwory śluzowe, surowicze oraz wewnątrzprzewodowe brodawkowo-śluzowe. Największym potencjałem złośliwości charakteryzuje się typ śluzowy. Kolejne dwa typy zwykle rozwijają się powoli, a szansa na zezłośliwienie jest zdecydowanie mniejsza.

Torbiel rzekoma trzustki

Drugim rodzajem torbieli, zarazem najczęściej występujących jest torbiel rzekoma trzustki. Torbiel taka otoczona jest tkanką łączną. Mechanizm ich powstawania jest najczęściej ściśle powiązany z wcześniej przebytym urazem trzustki. Przyczyną powstawania torbieli rzekomych trzustki jest także zapalnie trzustki. Na skutek uszkodzenia miąższu trzustki dochodzi do uwolnienia enzymów trzustkowych oraz uruchomienia reakcji zapalnej w obrębie narządu lub jego bliskiego sąsiedztwa. To doprowadza do tworzenia się łącznotkankowej blizny wokół tego miejsca, aby jak najbardziej ograniczyć toczący się proces zapalny i zahamować dalsze jego rozprzestrzenianie.

Ostra torbiel rzekoma trzustki jest powikłaniem przebytego ostrego zapalenia trzustki. Najczęściej pojawia się 4–6 tygodni od wyleczenia. Jej cechą charakterystyczną jest tendencja do znacznego powiększania i osiągania czasami bardzo dużych rozmiarów. Natomiast przewlekłe torbiele rzekome trzustki są najczęściej konsekwencją schorzenia, jakim jest przewlekłe zapalenie trzustki. Torbiele te narastają powoli. Ze względu na długotrwały proces zapalny i rozległe procesy bliznowacenia, torbiele te mogą mieć nierówne, pozaciągane obrysy lub przybierać formę torbieli wielokomorowych.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Torbiele wrodzone i nabyte

Drugim kryterium podziału torbieli (zdecydowanie rzadziej używanym) jest ich pochodzenie. Torbiele mogą bowiem mieć charakter wrodzony, czyli być konsekwencją anomalii rozwojowych czy defektów genetycznych. Tak dzieje się np. w mukowiscydozie czy wrodzonej torbielowatości wielonarządowej, gdzie oprócz torbieli w trzustce możemy je obserwować także w nerkach czy wątrobie.

Natomiast torbiele trzustki nabyte to wszystkie te, które powstają w trakcie życia człowieka na skutek wcześniej wymienionego urazu, procesu zapalnego czy utrudnionego odpływu soku trzustkowego w wyniku mechanicznej przeszkody.

Torbiel trzustki – objawy

Występowanie objawów klinicznych torbieli uzależnione jest przede wszystkim od wielkości istniejącej torbieli. Małe torbiele trzustki najczęściej przebiegają bezobjawowo i są wykrywane przypadkowo, podczas wykonywanego z innego powodu badania USG jamy brzusznej.

Torbiele większych rozmiarów (w szczególności będące konsekwencją urazu lub przebytego zapalenia trzustki) mogą dawać szereg objawów. Najczęściej są to:

• osłabienie,
• uczucie stałego dyskomfortu w śródbrzuszu,
• ból (często promieniujący do pleców czy lewego podżebrza),
• nudności,
• wymioty,
• utrata łaknienia,
• chudnięcie.

Dodatkowo, jeśli torbiel zlokalizuje się w obszarze głowy trzustki, może pojawić się zażółcenie śluzówek oraz powłok skórnych. W przypadku wystąpienia gorączki należy podejrzewać, iż zawartość torbieli uległa zakażeniu.

Podczas badania przez lekarza najczęściej wyczuwalny jest bolesny opór w okolicy śródbrzusza. Masa ta jest w stałym położeniu i nie zmienia lokalizacji w czasie oddychania (jest nieruchoma oddechowo).

Torbiele trzustki – diagnostyka i badania

Rozpoznanie torbieli trzustki jedynie na podstawie objawów klinicznych jest trudne. Przybliżyć do tego może uzyskanie informacji od pacjenta o przebytym w niedawnym czasie urazie jamy brzusznej lub zapaleniu trzustki.

Najprostszą metodą uwidocznienia torbieli w obrębie trzustki jest wykonanie badania USG jamy brzusznej. Badanie to pozwoli określić wielkość, kształt, budowę, nie da jednak jednoznacznej odpowiedzi na temat dokładnej lokalizacji w stosunku do innych narządów. Informacja ta jest niezwykle ważna dla lekarza w celu podjęcia właściwej decyzji co do sposobu leczenia. Dlatego też najdokładniejszym badaniem dającym odpowiedź na te pytania jest tomografia komputerowa.

Oprócz badań obrazowych wykonywane jest również laboratoryjne oznaczanie aktywności enzymów trzustkowych we krwi. Przy podejrzeniu nowotworowego charakteru torbieli konieczne może być oznaczenie markerów nowotworowych, takich jak Ca 19-9 czy CEA. Czasami, gdy istnieją wątpliwości diagnostyczne, wykonywane jest diagnostyczne nakłucie torbieli trzustki.

Torbiele trzustki – leczenie

Małe torbiele trzustki będące powikłaniem ostrego zapalenia trzustki mogą wchłonąć się samoistnie. Dlatego też lekarz, stwierdzając u pacjenta torbiel o małych rozmiarach, która nie jest podejrzana o nowotworowy charakter, może zdecydować się jedynie na obserwację zmiany.

Zwykle jednak torbiele te osiągają na tyle duże rozmiary lub są powikłaniem przewlekłego zapalenia trzustki, że wchłonięcie jest niemożliwe. W takim przypadku stosowany jest drenaż zawartości torbieli. Są dwa sposoby wykonania drenażu. Pierwszy z nich to metoda przezskórna – dren zakładany do wnętrza torbieli odbiera stale przez okres około 2 tygodni zawartość, aż do całkowitej eliminacji torbieli.

Drugi sposób to drenowanie torbieli metodą endoskopową, czyli założenie od strony światła przewodu pokarmowego drenu łączącego światło torbieli ze światłem żołądka czy dwunastnicy. Pozwala to na jej odbarczenie, aż do całkowitego zniknięcia.

Leczenie torbieli trzustki może wymagać zastosowania bardziej inwazyjnych metod. Operacja torbieli trzustki znajduje zastosowanie, gdy niemożliwe jest wykonanie zabiegu endoskopowego oraz w każdym przypadku, gdy podejrzewa się nowotworowe pochodzenie torbieli.