Niewydolność wątroby – przyczyny, objawy, leczenie

Funkcje wątroby w organizmie człowieka

Wątroba jest narządem wchodzącym w skład układu pokarmowego. Jednak funkcje wątroby wykraczają daleko poza rolę związaną jedynie z trawieniem. To właśnie wątroba sprawia, że:

• krew po zadrapaniu prawidłowo krzepnie,
• utrzymywane jest prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi,
• poziom glukozy we krwi dostosowany jest do potrzeb organizmu,
• organizm ma w zapasie niektóre witaminy,
• organizm oczyszczany jest z toksyn,
• wiele składników dostarczanych z pokarmem jest przekształcanych w te niezbędne do istnienia, a zbędne eliminowane z organizmu.

Wątroba jest narządem bardzo wytrzymałym na czynniki szkodliwe, regeneracja wątroby zachodzi bardzo sprawnie, ale niestety – do czasu. Czynniki, które w sposób powolny prowadzą do uszkodzenia wątroby, z czasem doprowadzają do przewlekłej niewydolności wątroby, zwanej marskością wątroby. Objawy wówczas narastają przez wiele miesięcy, a nawet przez lata. Istnieje jednak wiele czynników, które potrafią uszkadzać wątrobę w sposób piorunujący, nawet w ciągu kilku godzin.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny niewydolności wątroby?

Jak wspomniano, u pacjentów diagnozowana jest ostra lub przewlekła niewydolność wątroby. Przyczyny obydwu stanów są nieco odmienne.

O ostrej niewydolności wątroby mówi się, gdy pogorszenie jej funkcji aż do wystąpienia bardzo ciężkich objawów następuje w czasie krótszym niż 26 tygodni. Czynnikami, które mogą spowodować uszkodzenie wątroby przebiegające w sposób nagły są:

• zakażenie wirusami wywołującymi wirusowe zapalenie wątroby (głównie typu B, D, A oraz E);
• niektóre leki, takie jak paracetamol, a także leki ziołowe (może wystąpić polekowe powiększenie wątroby);
• toksyny – zwłaszcza te znajdujące się w muchomorze sromotnikowym;
• nagłe niedokrwienie komórek wątroby (hepatocytów), zespoły autoimmunologiczne, zaburzenia wątroby wywołane ciążą (tzw. zespół HELLP).

Przewlekła niewydolność wątroby wynika z działania czynników uszkadzających miąższ narządu w sposób długofalowy. Częstą przyczyną problemów z wątrobą jest nadużywanie alkoholu, a także zakażenie patogenami wywołującymi wirusowe zapalenie wątroby, zwłaszcza typu A i C. Choroba może być również konsekwencją schorzeń autoimmunologicznych (autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotna żółciowa marskość wątroby). Czynnikiem sprawczym są także choroby dróg żółciowych (np. zapalenie dróg żółciowych) oraz leki przyjmowane przewlekle (np. metotreksat, metyldopa, amiodaron).

Niektóre czynniki są możliwe do uniknięcia czy ograniczenia (np. alkohol) w przypadku części chorób możliwe jest stosowanie leczenia ograniczającego naturalny rozwój niewydolności wątroby. W wielu sytuacjach choroba postępuje wolno, lecz w sposób nieunikniony prowadzi do niewydolności pod postacią marskości wątroby.

Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?

Niewydolność wątroby – objawy uszkodzenia wątroby

Objawy uszkodzonej wątroby w ostrej postaci niewydolności to osoczowe zaburzenia krzepnięcia krwi oraz encefalopatia wątrobowa. Ta ostatnia charakteryzuje się zaburzeniami zachowania, świadomości, nastroju, a nawet osobowości.

Początkowo dolegliwości mogą być zupełnie niespecyficzne, a ich występowanie może nie sugerować, że to właśnie wątroba jest chora. Pojawiają się przede wszystkim: utrata apetytu, biegunka, gorączka, wysypka na skórze. Typowe przy ostrej niewydolności wątroby jest niskie ciśnienie tętnicze i przyspieszone tętno. W miarę postępu uszkodzenia wątroby występują objawy rozwijającej się encefalopatii, żółtaczka, objawy zaburzenia krzepnięcia krwi w postaci wybroczyn na skórze, a czasem także napady padaczki.

Przewlekła niewydolność narządu najczęściej rozumiana jest w kontekście jej końcowego stadium, czyli marskości polegającej na zwłóknieniu wątroby . Zwłókniały i zmieniony miąższ wątroby nie pełni swoich funkcji. Pojawiają się wówczas coraz bardziej nasilone objawy choroby dotyczące całego organizmu – objawy ogólne, zmiany skórne, problemy z układem pokarmowym (wzdęcia brzucha, ból w prawym podżebrzu, czyli ból z prawej strony pod żebrami, określany przez pacjentów jako ból wątroby, nudności i wymioty), zaburzenia czynności układu płciowego.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Jak rozpoznać problemy z wątrobą?

Niewydolna wątroba może wywoływać ogólne osłabienie i szybkie męczenie się, czasem mogą dołączyć stany podgorączkowe, zmniejszony apetyt, chudnięcie, bolesne kurcze mięśniowe czy nasilone ogólne swędzenie skóry.

Uszkodzenie wątroby – kępki żółte, pajączki, wybroczyny

Zmiany na skórze w marskości wątroby są charakterystyczne, a ich wystąpienie powinno sprowokować do wykonania odpowiednich badań wątroby:

• żółtaczka lub ciemniejsze niż dotychczas zabarwienie skóry;
• naczyniaki gwiaździste, czyli charakterystyczne pajączki;
• rumień na dłoniach i podeszwowej powierzchni stóp;
• żółte narośla w okolicy np. powiek, tzw. kępki żółte;
• u mężczyzn zanik owłosienia pod pachami oraz na klatce piersiowej;
• u kobiet pojawienie się owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn (hirsutyzm);
• poszerzenie naczyń krwionośnych widocznych wokół pępka;
• wybroczyny.

Niewydolność wątroby – ból w podżebrzu, nudności, wymioty

Jako że wątroba stanowi główny narząd układu pokarmowego, jej niedyspozycja przysporzy wielu kłopotów z właśnie jego strony. Mogą pojawiać się:

• dyskomfort w jamie brzusznej,
• nudności,
• wymioty,
• uczucie wzdęcia,
• ból z prawej strony pod żebrami,
• wygładzenie powierzchni języka,
• obrzęk ślinianek.

Należy pamiętać, że w marskości wątroby zaburzona jest jej funkcja związana z prawidłową pracą układu hormonalnego sterującego czynnościami rozrodczymi organizmu. Kiedy wątroba jest uszkodzona mogą wystąpić problemy z miesiączkowaniem, obniżony popęd seksualny czy nawet zanik jąder.

Jak leczyć niewydolność wątroby?

Leczenie niewydolności wątroby zależy od jej postaci. W przypadku ostrej choroby należy jak najszybciej zidentyfikować przyczynę uszkodzenia i, jeśli to możliwe, zastosować leczenie odtruwające wątrobę.

Niestety w wielu przypadkach jest już zbyt późno, by uszkodzenie wątroby było odwracalne i jedynym ratunkiem jest przeszczep wątroby. W przypadku przewlekłej niewydolności wątroby również kluczowe znaczenie ma zdiagnozowanie, co jest jej powodem i wdrożenie leczenia przyczynowego.

Niestety wiele chorób, pomimo opóźniania ich rozwoju odpowiednimi lekami, doprowadza do marskości wątroby i jej skrajnej niewydolności wymagającej przeszczepu.

Dieta wątrobowa – sposób na oczyszczenie i regenerację wątroby

Zarówno utrzymanie prawidłowych funkcji narządu, jak i efektywne leczenie chorób wątroby, w dużym stopniu zależne jest od stosowanej diety. Właściwe żywienie odgrywa dużą rolę nie tylko niewydolności, ale także w przewlekłym zapaleniu wątroby, stłuszczeniu wątroby czy alkoholowej chorobie wątroby.

Dieta wątrobowa zakłada przede wszystkim rezygnację z alkoholu, który spożywany w nadmiernych ilościach jest główną przyczyną alkoholowego stłuszczenia wątroby. Z przepisów diety na wątrobę należy wyeliminować także tłuste i wysoko przetworzone pokarmy, dania typu fast food, produkty bogate w cukier, mocną herbatę i kawę. Podczas przygotowywania posiłków trzeba unikać smażenia na głębokim tłuszczu i stosowania ostrych przypraw.

Regeneracja wątroby przy udziale diety wymaga uwzględnienie w jadłospisie źródeł fosfolipidów, które zawarte są w soi i jej przetworach. Dieta na oczyszczanie wątroby powinna dostarczać także ryb i chudego mięsa będących nośnikami cennej witaminy B₁₂, nasion i orzechów dostarczających zdrowych tłuszczów, a także produktów pełnoziarnistych zawierających witaminy i minerały. Warto sięgnąć także po zioła na wątrobę: karczocha, kurkumę czy cykorię. Można przyjmować je w postaci dostępnych bez recepty tabletek.

Odpowiednia dieta przy niewydolności wątroby wymaga także przyjmowania optymalnej ilości płynów, spożywania posiłków świeżo przygotowanych, nie odgrzewanych, a także ograniczenia kaloryczności dań.