Gen APC (badanie) a rak jelita grubego i polipy jelit

Gen APC a rak jelita grubego i inne choroby jelit

Rak jelita grubego jest drugim – pod względem częstości zachorowań – nowotworem złośliwym w Polsce. Najczęściej rozwija się na podłożu polipów jelita i często ma podłoże rodzinne.

Do zachorowania na raka jelita grubego predysponuje m.in. rodzinna polipowatość gruczolakowata. W celu jej zdiagnozowania wykonuje się test DNA w kierunku mutacji genu APC.

Gen APC to tzw. gen supresorowy, czyli kontrolujący cykl podziałów komórkowych. Gdy na skutek mutacji funkcja ochronna genu zostanie wyłączona, dochodzi do niekontrolowanego podziału komórkowego i procesu nowotworzenia.

Najczęściej spotyka się rodzinne występowanie mutacji, rzadziej mutacja genu APC pojawia się de novo. Najczęstszą konsekwencją mutacji genu APC jest rodzinna polipowatość gruczolakowata (polipowatość rodzinna; FAP).

Jest to schorzenie objawiające się bardzo dużą ilością polipów (setki, a nawet tysiące) na śluzówce jelita grubego (polipy na jelicie). Mogą one współistnieć z polipowatością dna żołądka, polipami dwunastnicy oraz gruczolakami w jelicie cienkim.

Takie zmiany najczęściej pojawiają się pod koniec drugiej dekady życia i długo mogą nie dawać żadnych objawów – aż do czasu znacznego rozrostu polipów i rozwoju na ich podłożu raka jelita grubego. Niekiedy rodzinnej polipowatości gruczolakowatej towarzyszą objawy pozajelitowe.

Średni czas od pojawienia się polipów do rozwoju raka jelita grubego to ok. 10 lat. Kluczową rolę odgrywają badania umożliwiające jednoznaczną diagnozę Jednym z nich jest test DNA na mutację APC.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

APC (gen) – badanie mutacji – kiedy wykonać?

Wskazanie do badania mutacji APC w kierunku raka jelita grubego stanowią przypadki polipowatości jelita grubego i raka jelita grubego w rodzinie. Badanie wykonuje się także w przypadku niepokojących wyników kolonoskopii i stwierdzenia obecności krwi utajonej w kale.

Gen APC poddaje się badaniu, jeśli występują charakterystyczne objawy jelitowe: krwawienia z odbytu, naprzemienne biegunki i zaparcia oraz bóle brzucha, a także pojawiają się objawy pozajelitowe – przebarwienia barwnikowe siatkówki dla oka, występowanie dodatkowych zębów lub brak kilku zębów, zniekształcenia paznokci, nowotwory tarczycy, trzustki, żołądka czy nadnerczy.

Test APC (badanie mutacji genu APC) wykonuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności obciążenia genetycznego, którego ryzyko przeniesienia na potomstwo wynosi 50 proc., oraz w przypadku występowania polipów lub przewlekłej choroby zapalnej jelita grubego.

Test DNA a gen APC

Test DNA na wykrycie mutacji genu APC wykonywany jest w specjalistycznych laboratoriach genetycznych lub przy poradniach genetycznych. To bardzo czuły i swoisty test, pozwalający bezbłędnie zidentyfikować mutacje genu APC.

Polega na wyizolowaniu materiału genetycznego pacjenta i detekcji określonych zmian w budowie genu. Gdy poszukiwane są pojedyncze mutacje, wykorzystuje się badanie PCR polegającą na łączeniu się poszukiwanych fragmentów genu z odpowiednimi sondami. Zaś badanie całego genu APC wymaga metody MLPA, czyli analizy dużej ilości mutacji podczas jednej reakcji PCR.

Jak przygotować się do badania APC?

Badanie mutacji APC nie wymaga żadnego przygotowania ze strony pacjenta. Test mutacji markera APC jest bezbolesny, gdyż materiałem do badania jest krew żylna (badanie krwi) lub wymazówka. Materiał może być pobrany w laboratorium, istnieje ponadto możliwość zamówienia zestawu do pobrania wymazu do domu. Wtedy pacjent zamawia test na mutację APC telefonicznie lub przez internet, pobiera wymaz i odsyła go do laboratorium w celu dalszej analizy.

Jak samodzielnie pobrać materiał do badania APC, którym jest wymaz z policzka? Należy potrzeć wewnętrzną stronę policzka pałeczką wymazową i następnie zapakować pobrany materiał w zestaw transportujący. Tak przygotowany materiał wykazuje stabilność przez wiele miesięcy w temperaturze pokojowej, transport do laboratorium nie wypływa zatem na jakość wymazu i wynik testu.

Czas oczekiwania na test to zazwyczaj 14 dni. Cena uzależniona jest od liczy badanych mutacji. Gdy test na mutację APC obejmuje 4 najczęściej występujące mutacje, cena badania to ok. 400–450 zł. Gdy analizowany jest cały gen, koszt wynosi 1400 zł. Przebadanie całego genu zalecane jest u osób z rodzinnym występowaniem raka jelita grubego. Zalety testu DNA APC to nieinwazyjność badania, jednoznaczny i pewny wynik oraz wysoka czułość i specyficzność badania (100 proc.).

Dodatni test DNA APC – jakie badania jelita grubego wykonać?

Dodatni wynik testu DNA, stwierdzający obecność mutacji, nie jest jednoznaczny z zachorowaniem na raka jelita grubego. Mutacje APC mogą bowiem wiązać się z występowaniem zarówno wspomnianej rodzinnej polipowatości gruczolakowatej, jak i schorzeń o łagodniejszym przebiegu.

Ponadto mutacja sprzyja powstawaniu polipów jelit, a dopiero na ich podłożu tworzą się zmiany nowotworowe. Odpowiednia profilaktyka może zatem zapobiec rozwojowi nowotworu. Postępowanie przy dodatnim wyniku testu APC to:

• analiza dziedziczenia zmutowanego genu w rodzinie osoby badanej;
• objęcie osoby APC-dodatniej profilaktyką: raz w roku należy wykonywać kontrolną sigmoidoskopię wykonywaną co 12 miesięcy, począwszy od okresu dojrzewania; sigmoidoskopia to badanie jelita grubego na odcinku 60–80 cm, z wykorzystaniem elastycznego endoskopu.

Gdy u osoby z dodatnią mutacją APC wykryte zostaną polipy jelita grubego, jedynym postępowaniem jest profilaktyczna kolektomia, czyli usunięcie całego jelita grubego. Jest to jedyny sposób na uniknięcie rozwoju inwazyjnego nowotworu i polega na zastąpieniu jelita grubego jelitem cienkim, którego śluzówka upodabnia się do śluzówki jelita grubego.