Badanie FT4 – co warto wiedzieć?

Co to jest FT4?

FT4 to skrót, którym określa się wolną frakcję tyroksyny, jednego z hormonów syntetyzowanych przez komórki tarczycy. Wraz z trójjodotyroniną (T3) tyroksyna wpływa na wiele procesów zachodzących w naszym ciele. Ich synteza regulowana jest przez tyreotropinę (TSH), wydzielaną przez przysadkę mózgową.

Większość cząsteczek tyroksyny w naszym ciele jest związana z białkami krwi (głównie globuliną i albuminą), pełniąc rolę prohormonu. W wyniku przemian metabolicznych w tkankach obwodowych może ona zostać przekształcona do aktywnej biologicznie trójjodotyroniny. Natomiast pozostały 1% tej puli stanowi aktywna forma tyroksyny, czyli właśnie FT4. Oddziałuje ona na organizm na poziomie komórkowym, wnikając do ich wnętrza i regulując ich metabolizm.

Jaką rolę pełni w naszym organizmie wolna tyroksyna? Wpływa między innymi na:

• procesy metaboliczne (intensyfikująco),
• emulgację lipidów w przewodzie pokarmowym,
• przyswajanie glukozy,
• prawidłowy rozwój układu nerwowego,
• funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej, a tym samym układu kostnego,
• procesy utleniania w tkankach (stymulująco),
• regulację laktacji,
• działanie gruczołów płciowych.

Jak widać, jej wpływ na nasz organizm jest szeroki, dlatego często określana jest mianem hormonu aktywności życiowej. W wyniku schorzeń tarczycy dochodzi do zaburzenia prawidłowego poziomu FT4 i FT3, czego skutkiem jest zakłócenie pracy wielu kluczowych dla naszego zdrowia układów, w tym układu pokarmowego, nerwowego oraz płciowego.

Wskazania do wykonania badania FT4

Z uwagi na fakt, iż stężenie FT4 dużo dokładniej odzwierciedla stan czynnościowy tarczycy niż poziom całkowitej tyroksyny (m.in. ze względu na większą stabilność), to właśnie to oznaczenie wykorzystywane jest w diagnostyce chorób tarczycy. Zgodnie z algorytmem postępowania diagnostycznego, badanie poziomu FT4 powinno być wykonywane jednocześnie z oznaczeniem poziomu TSH i w razie konieczności uzupełniane o oznaczenie takich parametrów jak FT3, TRH, anty-TPO czy anty-TG.

Jakie są wskazania do wykonania oznaczenia poziomu FT4? Najczęściej jest to występowanie symptomów wskazujących na zaburzenia pracy tarczycy – objawy nadczynności tarczycy czy objawy niedoczynności tarczycy.

W przypadku podejrzenia niedoczynności tarczycy mogą być to:

• przewlekłe zmęczenie,
• wzmożona senność,
• problemy z koncentracją,
• powracające uczucie zimna,
• wzrost masy ciała,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• obrzęki,
• zaparcia,
• obniżone libido.

Z kolei na nadczynność tarczycy mogą wskazywać:

• szybka utrata wagi,
• nadpobudliwość,
• nerwowość,
• intensywne pocenie się,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia miesiączkowania.

Wśród innych wskazań do wykonania badania FT4 są:

• powiększenie gruczołu tarczowego,
• obecność wola tarczycowego,
• podejrzenie chorób o charakterze autoimmunologicznym,
• rak tarczycy,
• trudności z zajściem w ciążę.

Ze względu na rolę, jaką odgrywają hormony tarczycy w funkcjonowaniu naszego organizmu, oznaczenie poziomu TSH i FT4 powinno wchodzić w skład pakietu badań profilaktycznych i być wykonywane u osób dorosłych minimum raz do roku.

By interpretacja uzyskanego wyniku FT4 była wiarygodna, powinna być dokonywana łącznie z wynikami oznaczenia poziomu TSH (hormonu tyreotropowego) i FT3 (wolnej trójjodotyroniny).

Pozwala to na wykrycie i różnicowanie takich schorzeń, jak:

• pierwotna i wtórna nadczynność tarczycy,
• subkliniczna nadczynność tarczycy,
• pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy,
• zapalenia tarczycy.

FT4 – przygotowanie do badania

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, jednak zaleca się, by krew pobrać w godzinach porannych, najlepiej na czczo. Jeżeli pacjent przyjmuje na stałe jakieś leki, które mogłyby wpływać na pracę tarczycy i wynik badania (m.in. hormony tarczycy, biotynę, heparynę), powinien wstrzymać się z ich zażyciem do momentu pobrania krwi. Niewskazane jest także palenie papierosów bezpośrednio przed pobraniem, jak również picie kawy czy herbaty.

Przebieg badania FT4

Oznaczenie poziomu FT4 wykonywane jest w surowicy uzyskiwanej z próbki krwi pobranej zwykle z żyły łokciowej. Materiał zostaje naniesiony na płytkę, na której znajdują się swoiste dla FT4 przeciwciała, które wchodząc z nią w reakcję tworzą trwały kompleks. Następnie do próbki dodawana jest substancja wykrywająca powstałe kompleksy, np. w wyniku fluorescencji. Jej intensywność jest wprost proporcjonalna do stężenia FT4 w badanym materiale.

Oznaczenie poziomu FT4 to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, wykonywane w większości laboratoriów medycznych. Z tego względu czas oczekiwania na wynik zwykle nie przekracza 1 dnia roboczego.

FT4 – interpretacja wyników

W przypadku oznaczenia stężenia wolnej tyroksyny (FT4) norma wynosi 12-22 pmol/l (pamiętajmy, że wartości referencyjne mogą różnić się nieznacznie w zależności od metody stosowanej w konkretnym laboratorium) przy założeniu, że towarzyszy jej prawidłowe stężenie TSH (0,270-4,200 uIU/ml).

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, wyniki oznaczenia poziomu FT4 powinny być zawsze interpretowane łącznie z wynikami oznaczeń FT3 (normy dla FT3 to 3,10-6,80 pmol/l) i TSH. Są to bowiem hormony ściśle związane z tyroksyną, a mechanizmy regulacji pracy układu endokrynologicznego tarczycy opierają się na wzajemnych zależnościach między ich stężeniami we krwi. Warto je również skorelować obrazem klinicznym pacjenta, mając na uwadze stosowane przez niego leki czy choroby współistniejące.

Interpretacji uzyskanych wyników powinien w związku z tym zawsze dokonywać lekarz, najlepiej specjalista z zakresu endokrynologii.

O czym mogą świadczyć nieprawidłowe wartości FT4? Podwyższony poziom wolnej tyroksyny obserwujemy w przypadku:

• nadczynności tarczycy,
• wczesnej postaci choroby Hashimoto,
• choroby Gravesa-Basedowa,
• wola toksycznego wieloguzkowego,
• leczenia niedoczynności tarczycy dużymi dawkami tyroksyny lub preparatami zawierającymi jod,
• ciąży,
• podania kontrastu radiologicznego,
• przyjmowania heroiny, metadonu oraz amiodaronu.

Obniżone stężenie FT4 możemy natomiast odnotować u pacjentów:

• z niedoczynnością tarczycy,
• z zapaleniem tarczycy,
• po radioterapii lub wycięciu tarczycy,
• z chorobami przysadki mózgowej (w tym guzami przysadki),
• z chorobą Hashimoto,
• z niedoborem jodu,
• z amyloidozą,
• zażywających betablokery, androgeny, benzodiazepiny, lit czy w trakcie leczenia heparyną.