Heparyna – działanie, stosowanie, dawkowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Co to jest heparyna?

Heparyna to mukopolisacharyd wykorzystywany w leczeniu od 1938 roku. Jako jeden z najlepszych środków przeciwzakrzepowych dostępna jest głównie w maściach, w zastrzykach z heparyną w brzuch, podskórnych oraz we wlewach dożylnych. Znajduje zastosowanie w leczeniu zakrzepicy żylnej, tętniczej i sercowej.

Budowa chemiczna heparyny to anionowy łańcuch polisacharydowy o ładunku ujemnym. W organizmie jest wytwarzana wyłącznie w komórkach tucznych. Najwięcej jej w wątrobie, płucach i błonach śluzowych jelit, nosa i skóry. Często mówi się, że nie ma lepszego środka przeciwzakrzepowego niż heparyna. Działanie w przypadku tego środka można uznać za wielorakie – począwszy od hamowania krzepnięcia krwi, aż po działanie obniżające stężenie cholesterolu we krwi.

W medycynie najczęściej stosuje się heparynę drobnocząsteczkową zamiast niefrakcjonowanej. Cechuje się ona lepszą biodostępnością i jest bardziej bezpieczna w stosowaniu.

Przeczytaj też: Neoparin – co to za lek i jak działa?

Heparyna – działanie

Jak działa heparyna? Substancja ta działa głównie przeciwzakrzepowo, jednak wymienia się jeszcze szersze spektrum jej zastosowania. Oprócz hamowania krzepnięcia krwi wykazuje również działanie:

• przeciwwirusowe,
• immunosupresyjne,
• pomocne w leczeniu łuszczycy,
• obniżające stężenie cholesterolu.

W mniejszych dawkach jest dostępna bez recepty, głównie jako maść z heparyną, żel bądź aerozol.

Tabletki z heparyną stosuje się rzadko, ze względu na małą wchłanialność z przewodu pokarmowego. Zastrzyki kupimy tylko na podstawie recepty lekarskiej. Wlewy dożylne wykonuje się tylko w warunkach szpitalnych.

Przeczytaj też: Clexane – lek przeciwzakrzepowy. Jak działa?

Heparyna – lek – zastosowanie

Heparyna nadal ulega ciągłym biotechnologicznym przemianom i udoskonaleniom. Najczęściej wykorzystuje się ją jako lek w zastrzykach na zakrzepicę żylną, tętniczą i sercową. Substancja ta rozpuszcza skrzepy.

Zakrzepica może towarzyszyć również pacjentom po operacjach ortopedycznych lub po złamaniach, w których konieczne jest unieruchomienie, tj. opatrunek gipsowy albo orteza ortopedyczna. Heparynę podaje się wtedy profilaktycznie, aby nie dopuścić do tworzenia się wspomnnianych zakrzepów.

Ponadto stosuje się ją także:

• w chirurgii sercowo-naczyniowej,
• przy przetaczaniu krwi,
• po przeszczepach narządów,
• u chorych, u których konieczne jest krążenie pozaustrojowe,
• w leczeniu zawału mięśnia sercowego,
• przy operacjach i zabiegach u chorych z trombofilią, ze względu na dużą skłonność do tworzenia się skrzepów w naczyniach.

Szerokie spektrum zastosowań heparyny niewątpliwie jest jej ogromną zaletą. Dodatkowym plusem jest fakt, że podczas stosowania heparyn drobnocząsteczkowych nie ma konieczności monitorowania wskaźnika krzepnięcia krwi (badanie INR), jak w przypadku innych leków przeciwzakrzepowych.

Preparaty i leki z heparyną bez recepty i na receptę – dawkowanie

Najczęściej stosuje się łatwe w użyciu ampułkostrzykawki, w których jest heparyna. Zastrzyki na receptę wykonuje się podskórnie, w fałd brzuszny lub w udo. Dostępne są w kilku dawkach: 5000–25 000 j.m., w zależności od stanu i potrzeb chorego. Zazwyczaj zaleca się wykonanie 1 zastrzyku dziennie.

Przeczytaj więcej o tym kiedy i jak długo stosować leki przeciwzakrzepowe w zastrzykach.

Do podań dożylnych stosuje się 5000 j.m. heparyny rozpuszczone w 0,9 proc. roztworze NaCl. W kroplówce dawkowanie ustala się na podanie od 1000 do 1500 j.m. na godzinę.

Nie ma jasnej informacji co do dawkowania tabletek, w których jest heparyna. Tabletki nie są obecnie stosowane. Maści, aerozole czy żele dawkuje się kilka razy dziennie, stosownie do potrzeb.

Maść heparynowa, spray i żel są dostępne bez recepty. Kupimy je w każdej aptece. Substancja ta występuje także w maściach wieloskładnikowych, np. w połączeniu z escyną. Jest to doskonała maść na siniaki z heparyną.

Heparyna – skutki uboczne

Opisywany środek ma działanie silnie przeciwzakrzepowe i zawsze powinien być stosowany zgodnie z przeznaczeniem i tylko wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Leki z heparyną mają skutki uboczne.

Możliwe skutki uboczne heparyny to:

• nasilona skłonność do krwawień,
• małopłytkowość zauważalna w morfologii,
• osteoporoza – przy długotrwałej terapii tym lekiem,
• martwica skóry,
• wypadanie włosów,
• reakcje alergiczne,
• świąd w miejscu wkłucia – po iniekcjach podskórnych,
• wylewy podskórne w miejscach wkłucia,
• krótkotrwały zwiększony poziom enzymów wątrobowych.

Heparynę podawaną w ampułkostrzykawkach należy aplikować szybko. Jest wtedy mniejsze ryzyko powstania wylewu pod skórą.

Jakakolwiek reakcja niepożądana podczas leczenia heparyną w żelu, maści czy zastrzykach powinna skłonić do konsultacji z lekarzem lub do niezwłocznego odstawienia leku.

Przeciwwskazania do stosowania heparyny

Heparyny na pewno nie mogą stosować pacjenci ze skłonnością do krwawień i ze skazą krwotoczną. Leków z jej zawartością nie wolno łączyć z pochodnymi kwasu acetylosalicylowego (aspiryną), który także ma działanie przeciwzakrzepowe i może nasilać działanie heparyny. Podobnie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, które też nasilają działanie tego leku.

Chorzy po udarach stosujący leki przeciwkrzepliwe powinni odstawić lek, jeśli stosują preparaty z heparyną. Jednak mogą to zrobić tylko i wyłącznie za zgodą lekarza prowadzącego.

Jeśli chodzi o leczenie heparyną, ostrożność muszą zachować chorzy z niewydolnością wątroby, ponieważ zwiększa ona aktywność enzymów wątrobowych. Także pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i jelit powinni się skonsultować z lekarzem, nim zaczną stosować heparynę. Warto też zwrócić uwagę na poziom potasu we krwi podczas jej stosowania. Zwiększa ona stężenie potasu we krwi, co może być niebezpieczne dla pacjentów z cukrzycą i chorobami nerek.

Heparynę w ciąży można stosować pod warunkiem, że jest to konieczne i tylko za zgodą lekarza. Jest ona pomocna u kobiet, u których dochodziło do poronień, ponieważ poprawia ukrwienie macicy. Leku nie można włączać do leczenia w przypadku kobiety karmiącej piersią.

Choć żel z heparyną, zastrzyki czy maści są sprawdzoną metodą leczenia u wielu pacjentów, nie należy bagatelizować ich działania. Jak każdy lek, mają swoje plusy i minusy. Zachowajmy więc ostrożność, jeśli przyjmujemy jeszcze inne leki lub cierpimy na choroby przewlekłe.