loader loader

Purchawka chropowata – co to za grzyb? Właściwości. Czy jest jadalna?

Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum) jest gatunkiem grzyba występującym praktycznie na całej kuli ziemskiej. Również w Polsce jest gatunkiem pospolitym. Jedni uważają, że młode owocniki to przysmak i cenny dodatek do wielu potraw. Dla innych to jedynie gruszkowaty lub okrągły grzyb, który po nadepnięciu – z charakterystycznym odgłosem – rozsiewa zarodniki. Z pewnością są to grzyby budzący zainteresowanie. Czy jednak purchawka chropowata jest jadalna? Jakie purchawki można jeść?

  • 0.0
  • 0
  • 0

Purchawka chropowata – najpopularniejsza wśród purchawek?

Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum Pers.) jest charakterystycznie wyglądającym gatunkiem grzyba należącym do rodzaju Lycoperdon (polska nazwa: purchawka) i jego najczęściej występującym przedstawicielem w naszym kraju. W Polsce oprócz purchawki chropowatej spotkać można również takich przedstawicieli rodzaju Lycoperdon, jak:

  • Purchawka jeżowata (Lycoperdon echinatum Pers.) – czasem określana jako „purchawka najeżona”. Jej młode owocniki są jadalne, jednak usunięcie kolców otaczających owocnik jest kłopotliwe i czasochłonne.
  • Purchawka łatkowata (Lycoperdon mammiforme Pers.) – w Polsce – podobnie jak w innych krajach Europy jak Niemcy czy Szwecja – jest gatunkiem rzadkim i została wpisana na Czerwoną listę roślin i grzybów Polski jako gatunek narażony na stopniowe wymieranie.
  • Purchawka spłaszczona (Lycoperdon pratense Pers.) – powszechna na łąkach, pastwiskach, poboczach dróg, a nawet w parkach miejskich oraz obszarach poprzemysłowych.

Natomiast popularna purchawka olbrzymia (grzyby budzące spore emocje ze względu na owocniki przekraczające średnicą 0,5 m) to w rzeczywistości nie „purchawka” ale „purchawica” a właściwie: purchawica olbrzymia, Calvatia gigantea (Batsch) Lloyd z rodzaju Calvatia Fr. (czasznica).

Purchawka chropowata, a może chropowa?

Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum) to grzyb naziemny powszechnie występujący na całym świecie. Egzemplarze rosną pojedynczo lub w gromadach (złączone po kilka owocników) w: Europie, Afryce i Azji, a nawet w subarktycznych rejonach Grenlandii i w niektórych rejonach Islandii. Również w Polsce ten grzyb jest powszechny. Od lata do jesieni spotkać go można w: zaroślach, lasach iglastych oraz liściastych, na wrzosowiskach oraz niekiedy również na zmurszałych pniach.

Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum) wymieniana jest w literaturze grzybiarskiej (mykologicznej) jako: purchawka brodawkowata, prochówka kolczysta, purchawka szorstka, purchawka chropawa, purchawka chropowa, rozszerzona oraz purchawka perełkowata. Ma nie tylko liczne nazwy polskie, ale również liczne synonimy naukowe, m.in.:

  • Lycoperdon bonordenii Massee,
  • Lycoperdon excipuliforme var. perlatum (Pers.) J. Kickx f.,
  • Lycoperdon perlatum var. bonordenii (Massee) Perdeck.,
  • Lycoperdon gemmatum Batsch,
  • Lycoperdon perlatum var. lacunosum (Bull.) Rea.

Polska nazwa „purchawka” została nadana przez profesora Uniwersytetu Wileńskiego – Józefa Jundziłła – i nawiązuje do dźwięku wydawanego przez pękający dojrzały i workowaty owocnik.

Wydobywający się wówczas pył (bogaty w zarodniki, których liczba może osiągnąć nawet 1 mln) – wbrew częstej opinii – nie jest szkodliwy.

Purchawka chropowata – jak rozpoznać?

Owocniki purchawki chropowatej osiągają wysokość do 7 cm i mają ok. 2–4 cm średnicy. Poszczególne grzyby mają kształt gruszkowaty (bardziej pękaty) lub wydłużony (maczugowaty) i pokryte są brodawkowatymi kolcami, które się łatwo odłamują. Zewnętrzna warstwa owocnika (skórka) w dotyku przypomina lekko szorstki papier.

Młode owocniki purchawki chropowatej są białe, jednak z czasem ciemnieją i w stanie dojrzałym przyjmują barwę brązową lub orchową. Z tego powodu opowieści o widzianych z daleka pieczarkach , które ostatecznie okazały się purchawkami, dotyczą właśnie młodych owocników.

Młode owocniki purchawki chropowatej mają miękki i elastyczny miąższ barwy białej, który nadaje się do spożycia.

Jest to zresztą prosta metoda na rozpoznanie, czy miąższ danej purchawki można jeszcze zastosować w kuchni. Można, jeśli będzie miał właśnie białą barwę.

W kolejnych fazach wzrostu miąższ staje się stopniowo wodnisty i zmienia kolor – początkowo jest żółtawy, następnie oliwkowy. W fazie pełnej „dorosłości” miąższ całkowicie wysycha oraz rozpada na zarodniki o brązowoszarej barwie, które się uwalniają, gdy owocnik na szczycie pęka, a zarodniki roznoszą się pod wpływem wiatru.

Wbrew powszechnym skojarzeniom pęknięcie owocnika następuje nie tylko w wyniku nadepnięcia czy uderzenia przez człowieka lub zwierzę, ale również przez duże krople deszczu. Zarodniki znajdują się jedynie w górnej części owocnika. Trzon – czyli dolna wydłużona część owocnika – składa się z pustych komór.

Zastosowanie purchawki chropowatej

Purchawka chropowata stanowi dobre źródło: białek, węglowodanów oraz tłuszczów, wśród których wyodrębniono kwasy tłuszczowe: linolowy, oleinowy palmitynowy i stearynowy (badanie objęło odmianę uprawną w Bułgarii).

Choć zbierana rzadko (literatura mykologiczna odnotowuje, że w Polsce nie ma tradycji jej przetwarzania), purchawka chropowata jest jadalna. Do spożycia nadają się wyłącznie młode egzemplarze o białym miąższu. Przed dalszą obróbką oraz spożyciem należy ściągnąć zewnętrzną skórkę.

W smaku purchawka chropowata jest mało aromatyczna, natomiast odznacza się przyjemnym, grzybowym smakiem.

Niektórzy uznają jej specyficzny smak za ostry (być może jest to kwestia zmiany smaku u starszych – ale jeszcze jadalnych – osobników), jednak ma on też swoich licznych zwolenników.

Purchawka chropowata sprawdzi się jako dodatek do potraw gotowanych, takich jak zupy czy sosy, oraz: omletów, gołąbków czy pierogów. Można ją spożywać w stanie świeżym oraz suszyć albo zastąpić nią pieczarki na pizzy.

Purchawka chropowata wykazuje zdolność do wiązania jonów rtęci i tym samym usuwania ich z roztworów wodnych. Wyniki prowadzonych w tym zakresie badań wykazały, że może stanowić łatwą do pozyskania (a co za tym idzie – tanią i ogólnie dostępną) alternatywę dla drogich absorberów jak węgiel aktywny. Badania potwierdziły także jej zdolność do oczyszczania wody oraz ścieków zanieczyszczonych rtęcią .

Purchawka chropowata – z jakimi grzybami można ją pomylić?

Zbierając purchawki chropowate, można przez pomyłkę zebrać przypominające ją grzyby, takie jak:

  • Purchawka czarniawa (Lycoperdon nigrescens Pers.) – w Polsce dość rzadko spotykana. Rośnie w: lasach i zaroślach – najczęściej wśród opadłych igieł drzewnych. Młode egzemplarze są jadalne, niestety szybko nabierają nieprzyjemnego aromatu. Od purchawki chropowatej odróżniają ją ciemne kolce na powierzchni owocnika,
  • Purchawka fiolowata (Lycoperdon excipuliforme (Scop.) Pers.) – nazywana również czasznicą workowatą. Młode owocniki są barwy białej (w takiej fazie wzrostu jest jadalna), u dojrzałych grzybów – orzechowe lub jasnobrązowe. Gwiaździste kolce ułatwiają odróżnienie jej od purchawki chropowatej.

Purchawka chropowata może również zostać pomylona z tęgoskórem cytrynowym (Scleroderma citrinum Pers.) znanym również jako tęgoskór pospolity. Przypomina on purchawkę chropowatą – szczególnie we wczesnych etapach rozwoju owocnika.

Choć opisywany jest jako trujący, w rzeczywistości w małych ilościach jest nieszkodliwy i w niektórych terenach traktowany jako przyprawa. Nie można jednak zapominać, że grzyb ten spożyty w większych ilościach rzeczywiście może spowodować zatrucie. Ponadto zastosowanie spożywcze ma biały miąższ młodych owocników, twardą skórę należy oddzielić.

Bibliografia

 
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.


  1. Evans S., Kibby G., Kieszonkowy atlas grzybów, Warszawa: Wydawnictwo SOLIS, 2007.
  2. Garnweidner E., Grzyby: przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, Warszawa: MUZA SA, 2006.
  3. Gerhardt E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: KDC Klub dla Ciebie, 2006.
  4. Gminder A., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, Warszawa: Świat Książki, 2008.
  5. Gumińska B., Wojewoda W., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: Wydawnictwo PWRiL., 1988.
  6. indexfungorum.org
  7. Klucz do rozpoznawania grzybów, Materiały edukacyjne Szkoły Leśnej na Barbarce.
  8. Kujawa A., Szczepkowski A., Grzyby. Atrakcje Puszczy Białowieskiej., Materiały edkukacyjne Białowieskiego Parku Narodowego.
  9. Melchior J., Smakowite purchawki, materiały edukacyjne Nadleśnictwa Browsk, browsk.bialystok.lasy.gov.pl.
  10. Mirek Z., Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006.
  11. Nedelcheva D. et al., TLC and GC‐MS probes into the fatty acid composition of some Lycoperdaceae mushrooms, w: „Journal of Liquid Chromatography & Related Technologies”, 2007; 30(18).
  12. Poradnik grzybiarza, Broszura informacyjna Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
  13. Rudnicka-Jezierska W., Grzyby. Tom XXIII, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1991.
  14. Sari A., Tuzen M., Citak D., Equilibrium, thermodynamic and kinetic studies on biosorption of mercury from aqueous solution by macrofungus (Lycoperdon perlatum) biomass, w: „Separation Science and Technology”, 2012); 47(8).
  15. Škubla P., Wielki atlas grzybów, Poznań: Wydawnictwo Elipsa, 2007
  16. speciesfungorum.org
  17. Wojewoda W., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003.
Opublikowano: ;

Oceń:
0.0

Komentarze i opinie (0)

Może zainteresuje cię

Kofeina – co to jest, w czym jest, jak działa na organizm, czy można ją przedawkować?

 

Natka pietruszki – jedz jej jak najwięcej

 

Soda oczyszczona – zastosowanie, właściwości

 

Nalewki z: pigwy, aronii, wiśni, malin, winogron – jak przygotować, przepisy

 

Rokitnik – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

 

Łosoś norweski – czy naprawdę jest zdrowy?

 

Kalafior – właściwości, indeks glikemiczny i przepisy

 

Imbir – właściwości odżywcze i zdrowotne, zastosowanie, przechowywanie. Ile imbiru dziennie można spożyć?