Pieprz cayenne (papryka cayenne) to nietuzinkowa, pikantna przyprawa, która w ostatnim czasie coraz częściej gości w polskiej kuchni. Odpowiedzialna za jej ostry smak kapsaicyna charakteryzuje się ponadto cennymi właściwościami prozdrowotnymi. Pieprz cayenne - czym jest i z czego powstaje? Czy chili i pieprz cayenne to jest to samo? Na co pomaga pieprz cayenne, jak go stosować i gdzie kupić?
Pieprz cayenne – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, skutki uboczne, gdzie kupić pieprz kajeński?
Spis treści
Pieprz, papryka, chilli a może miasto?
Pieprz cayenne, znany również jako „papryka cayenne” oraz pod spolszczonymi nazwami „pieprz kajeński” i „papryka kajeńska” to ostra przyprawa, którą wytwarza się z odmiany Cayenne papryki rocznej (Capsicum annuum L.), będącej kuzynką popularnej meksykańskiej papryczki jalapeño .
Świeże oraz suszone bez rozdrobnienia owoce papryki cayenne często są sprzedawane pod nazwą „papryczki / papryki chilli”, natomiast suszone i zmielone właśnie jako pieprz cayenne.
Pieprz cayenne określa się też często jako „paprykę chili” lub po prostu „chilli”, choć w rzeczywistości jest to nazwa ogólna, odnosząca się do owoców papryk o ostrym smaku, takich jak cayenne, jalapeño czy tabasco. Analogicznie „sosem chilli” określa się zbiorczo pikantne sosy na bazie ostrych odmian papryki.
Sama nazwa Cayenne pochodzi od słowa quiínia, które oznacza dosłownie „ostrą paprykę”. Często uważa się, że nazwa ta pochodzi od miasta Cayenne (francuska nazwa Kajenny), czyli stolicy Gujany Francuskiej. Jednak prawdopodobnie jest na odwrót. To właśnie nazwa miasta związana jest z (błędnie zresztą ulokowanym przez ówczesnych Europejczyków) rejonem występowania tej papryki.
Pieprz cayenne – bogaty skład
Do substancji obecnych w pieprzu cayenne zalicza się m. in.:
- kapsaicynę (substancja odpowiedzialna na ostry smak pieprzu cayenne) oraz związki o zbliżonej budowie chemicznej;
- karotenoidy (kapsantyna, kapsorubina) i flawonoidy;
- olejek eteryczny (zawierający limonen i linalol) i olej tłusty;
- witaminy C, B2 i E.
Ponadto w nasionach pieprzu cayenne stwierdzono obecność saponiny steroidowej – kapsycydyny.
Pieprz cayenne – właściwości kapsaicyny
Za właściwości lecznicze papryki cayenne w dużej mierze zawarta w jej owocach alkaloid kapsaicyna o właściwościach drażniących i rozgrzewających skórę oraz błony śluzowe. To właśnie ona odpowiada za piekący smak odczuwalny przy doustnym spożyciu papryki, co jest spowodowane podrażnieniem zakończeń czuciowych oraz termicznych nerwów. W efekcie wywołuje to rozszerzenie naczyń krwionośnych błon śluzowych oraz skóry i położonych pod nimi narządów.
W wyniku poprawy przepływu krwi nasila się usuwanie związków toksycznych, co łagodzi stany zapalne oraz prowadzi do zmniejszenia bólu i obrzęków. Dlatego zarówno wyciągi z ostrych odmian papryki jak i syntetyczną kapsaicynę stosuje się przy bólach reumatycznych, nerwobólach, neuropatiach oraz kurczach mięśni.
Ponadto badania wykazały działanie zmniejszające masę ciała, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne oraz termoregulacyjne a nawet przeciwnowotworowe kapsaicyny.
Pieprz cayenne – właściwości lecznicze
Pieprz cayenne, podobnie jak inne ostre odmiany papryki, od wieków stosowano w terapiach wielu dolegliwości. Rdzenni Amerykanów uśmierzali nimi bóle zębów, a mieszkańcy Peru obniżali gorączkę przy przeziębieniu. Ponadto regularnie przyjmowany w zalecanych dawkach wykazuje pozytywny wpływ na:
- układ odpornościowy (stymulowanie systemu GALT i MALT, wzrost liczby limfocytów T);
- zmniejszenie opuchlizny błon śluzowych nosa, co ułatwia jego udrożnienie;
- układ sercowo naczyniowy, obniżenie poziomu cholesterolu może chronić organizm przed udarem i zawałem oraz zapobiegać tworzeniu zakrzepów;
- układ pokarmowy; w małych dawkach wspomaga procesy trawienne oraz działa gojąco na wrzody żołądka i jelit;
- detoksykację organizmu; regularne spożywanie wyższych dawek pieprzu cayenne oraz suplementów o wysokiej zawartości kapsaicyny pobudza krążenie krwi oraz wykazuje działanie moczopędne i napotne;
- pobudzenie motoryki przewodu pokarmowego oraz proces odchudzania.
Pieprz cayenne stosowany większych dawkach (w połączeniu z przyjmowaniem bardzo ciepłych płynów) wywołuje działanie euforyczne (poprawiające nastrój), wzmacniające oraz ogólnie rozgrzewające i stymulujące na organizm.
Król ostrych potraw?
Ponieważ spożycie pieprzu cayenne (a szerzej „chilli”) powoduje uczucie pieczenia w jamie ustnej (podrażnione zostają kubki smakowe), często określa się tę przyprawę jako „króla ostrości”, co jednak nie odpowiada prawdzie.
W rzeczywistości w obrębie pojęcia „chili” występuje wiele odmian papryki, znacząco różniących się poziomem ostrości, do którego mierzenia stosuje się tzw. skalę Scoville’a, która określana stopień pikantności, a co za tym idzie zawartość kapsaicyny w danym produkcie (niekoniecznie odmianie papryki).
Według tej skali czysta kapsaicyna posiada wartość 16 milionów SHU (jednostek ostrości), papryka słodka „0” (zero) SHU a różne odmiany papryki zaliczane do grupy „chilli” maja odpowiednio:
- jalapeño i tabasco; 2.500 – 8.000 SHU;
- tabasco (2.500 - 8.000 SHU);
- papryka kajeńska (30.000 - 50.000 SHU);
- piri-piri (około 100.000 SHU).
W przypadku wystąpienia silnego pieczenia (bólu) picie wody będzie bezskuteczne, ponieważ kapsaicyna nie rozpuszcza się w wodzie. Pomoże natomiast wypicie tłustego mleka lub jogurtu, ewentualnie śmietany. W przypadku dzieci doskonale sprawdzi się lizanie lodów na bazie mleka.
Pieprz cayenne – dostępność
Suszony i mielony pieprz cayenne dostępny jest w sklepach z przyprawami oraz sklepach zielarskich pod nazwą własną (również pod nazwą spolszczoną „pieprz kajeński”) oraz jako „chilli”, jednak w tym drugim przypadku należy zwrócić uwagę na skład, ponieważ pojęcie to nie jest jednoznaczne i może się odnosić do innych odmian ostrej papryki.
Jest stosowany jest jako składnik mieszanek ziołowych takich jak:
- curry; indyjska mieszanka na bazie kurkumy (właściwie sposób przyrządzania potraw w kuchni indyjskiej);
- przyprawa zamiast soli, przyprawa do mięs, przyprawa do gulaszu;
- harrisa, tradycyjna przyprawa kuchni tunezyjskiej i marokańskiej;
- pieprz ziołowy; wbrew nazwie nie jest to odmiana pieprzu, tylko mieszanka przypraw o charakterystycznym ostro-pikantnym smaku.
Natomiast suszone w całości strąki oraz nasiona do wysiewu (do kupienia w klepach ogrodniczych) sprzedawane są najczęściej jako „papryka cayenne”.
Pieprz cayenne – stosowanie
Pieprzu cayenne najlepiej dodawać do potrawy w trakcie jej powstawania, jednak w niewielkich ilościach, chyba, że założeniem jest uzyskanie potrawy o ostrym smaku. Nawet wtedy warto jednak zachować umiar by ostry smak nie zdominował potrawy. W innym przypadku najlepiej jest by każdy jedzący samodzielnie dodawał sobie pieprz cayenne (lub przyprawę, której jest składnikiem) w zależności od osobistych preferencji.
Pieprz cayenne charakteryzuje szerokie zastosowanie, jest to bowiem przyprawa bardzo uniwersalna. Można ją z powodzeniem dodawać do potraw (w tym zup i sosów) mięsnych, rybnych oraz wegetariańskich. Wykorzystuje się ją do zaostrzenia smaku potraw na bazie makaronu, kaszy czy jajek. Doskonale poprawi też smak zapiekanek, owoców morza a nawet soków warzywnych, domowej czekolady i innych deserów oraz grzańca.
Pieprz cayenne – domowe przyprawy
Pieprz cayenne idealnie nadaje się by samodzielnie tworzyć domowe ostre przyprawy, mieszając go z innymi mielonymi przyprawami takimi jak kmin rzymski, owoc kolendry, kurkuma, imbir, czosnek, cynamon czy papryka słodka.
Przykładowy skład mieszanki:
- kolendra mielony owoc – 3 łyżki;
- pieprz cayenne – 2 łyżki;
- kurkuma mielona – 1 łyżka;
- papryka słodka – 1 łyżka;
- cynamon mielony – 2 łyżeczki;
- czosnek mielony – 1 łyżeczka;
- goździki mielone – 1 płaska łyżeczka.
Pieprz cayenne – przepis na zdrowy napój
Działanie pieprzu cayenne sprawia, że idealnie nadaje się on do przygotowania napojów rozgrzewających, przeciwzapalnych, pobudzających. Napój jest również świetnym środkiem wspomagającym przemianę materii. Najlepiej przygotować go na bazie wody mineralnej, np.:
- woda mineralna średniozmineralizowana niegazowana – 1 litr;
- sok z czerwonego grejpfruta – 1 wyciśnięty owoc średniej wielkości;
- miód wrzosowy – 1 czubata łyżeczka;
- cayenne – 1/4-1/3 płaskiej łyżeczki.
Wodę delikatnie podgrzać, tak by była ciepła ale nie gorąca, by nie zniszczyć cennych substancji zawartych w miodzie. Wymieszać ze świeżo wyciśniętym sokiem, miodem (można go zastąpić syropem klonowym lu ksylitolem) oraz pieprzem cayenne. Uzyskany płyn należy wypić porcjami w ciągu dnia, najlepiej pomiędzy posiłkami. Ilość pieprzu powinna być dobrana do osobistej wrażliwości na ostry smak.
Pieprz cayenne – przeciwwskazania
Spożywanie pieprzu cayenne uważane jest za bezpieczne. Jest to przecież ostra przyprawa używana na całym świecie a szczególnie popularna w kuchni meksykańskiej.
Pieprz cayenne powinien być jednak ostrożnie stosowany przez osoby zmagające się z zapaleniem przewodu pokarmowego (kapsaicyna podrażnia wyściółkę przełyku i błonę śluzową żołądka) oraz zgagą (może nasilić uczucie pieczenia). Co więcej, badania wskazują, że kapsaicyna nasila objawy refluksu żołądkowo-przełykowego zarówno u osób u osób, które regularnie zmagają się regularnie zmagają się ze zgagą jak i u tych nie mających na co dzień problemów z refluksem.
Ponadto w nadmiernych dawkach pieprz cayenne (a właściwie zawarta w nim kapsaicyna) może działać drażniąco na nerki, powodować złe samopoczucie spowodowane uderzeniami gorąca oraz wysypkę. Nie należy podawać większych ilości dzieciom poniżej 12 roku życia oraz kobietom karmiącym.
Dodatkowo preparatów na bazie kapsaicyny (maści, żele) nie należy stosować długotrwale na ten sam obszar skóry, ponieważ może to doprowadzić do uszkodzenia nerwów czuciowych.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Bosland P. W., Votava E., Peppers: vegetable and spice capsicums, CABI Publishing, New York, 2012;
- Haring F. et al., Test on Cayenne chili (Capsicum frutescens L.) varieties on different growing media bioponically., doi:10.1088/1755-1315/807/4/042056;
- Hot Chili Peppers on the Scoville Scale, https://www.thespruceeats.com/hot-chile-peppers-scoville-scale-1807552;
- Kędzia B., Hołderna-Kędzia E., Działanie na bakterie i grzyby alkaloidów i innych grup związków roślinnych., Postępy Fitoterapii, 2013;
- Mandal S. K. et al., Capsicum annuum L. and its bioactive constituents: A critical review of a traditional culinary spice in terms of its modern pharmacological potentials with toxicological issues, Phytother Res., 2023;
- Mazerant A., Mała księga ziół, Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990;
- Nurzyńska - Wierdak R., Capsicum annuum L. (papryka roczna). Roślina o wyjątkowych związkach bioaktywnych, potencjale nutraceutycznym i fitoterapeutycznym. Praca przeglądowa., Annales Horticulturae, VOL. XXXI (4), 2022;
- Pieńko T., Kapsaicyna - właściwości, zastosowania i perspektywy, w: Biul. Wydz. Farm. WUM, 2013;
- rozanski.li;
- Siudem P., Paradowska K., Kapsaicyna - palący temat w farmacji., w: Lek w Polsce, 2018;
- Smal E., Chile Pepper and Sweet Pepper, Top 100 Food Plants. National Research Council Research Press, 2009;
- Spices, pepper, red or cayenne, https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/170932/nutrients;
- Szallasi A., Blumberg P.M., Vanilloid (capsaicin) receptors and mechanisms., Pharmacological reviews, 1999;
- Wyk vav B-E., Wink M., Rośliny Lecznicze Świata. Ilustrowany przewodnik., Wrocław: Wydawnictwo MedPharm, 2008.
Opublikowano: 14.03.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
78
Komentarze i opinie (0)