Rutwica lekarska to roślina dziko występująca w południowej Europie, Azji oraz północnej Afryce. Jako zioło już w średniowieczu była stosowana w leczeniu cukrzycy. Zawarte w niej związki guanidynowe odpowiedzialne są za obniżanie poziomu glukozy. To one stanowiły inspirację do opracowania ważnej grupy leków przeciwcukrzycowych, w tym m.in. metforminy.
Rutwica lekarska – właściwości, zastosowanie, preparaty
Spis treści
Rutwica lekarska – czym jest?
Rutwica lekarska to gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Naturalnie, w stanie dzikim spotkać ją można w Azji, południowej, środkowej i wschodniej Europie oraz w północnej Afryce. Do celów komercyjnych jest uprawiana przede wszystkim w Polsce, Bułgarii i na Węgrzech. Rutwica posiada żywo zieloną, rozgałęzioną łodygę sięgającą do 60 cm. Porastają ją krótkoogonkowe i nieparzystosieczne liście. Galega officinalis L., bo taką łacińską nazwę nosi ta roślina, kwitnie od lipca do sierpnia. Posiada motylkowe, zebrane w grona kwiaty o barwie niebieskawej lub białej. Owocem rutwicy jest wzniesiony strąk zawierający kilkanaście brunatnych nasion.
Ta wieloletnia roślina preferuje gleby mokre. Można spotkać ją na wilgotnych łąkach, w zaroślach i na brzegach wód. Jej właściwości lecznicze cenione były już w średniowieczu. Stosowano ją jako środek łagodzący objawy towarzyszące cukrzycy typu 2.
Surowiec farmakologiczny rutwicy lekarskiej stanowią jasnozielone młode, szczytowe pędy roślin zbieranych z liśćmi w okresie kwitnienia. Poddawane suszeniu służą potem do wytwarzania różnych preparatów farmaceutycznych. Rutwica lekarska działanie swe zawdzięcza przede wszystkim związkom guanidynowym.
Czy wiesz, jakie zioła na obniżenie cukru można stosować?
Właściwości i działanie rutwicy lekarskiej – substancje czynne
Podstawowymi składnikami czynnymi rutwicy są związki guanidynowe odpowiadające za delikatne działanie hipoglikemizujące. Sama guanidyna jest organicznym związkiem chemicznym z grupy imin o właściwościach zasadowych i silnym potencjale toksyczności. Do substancji guanidynowych obecnych w rutwicy zaliczamy galeginę i hydroksy-4-galeginę. Roślina ta jest również źródłem pochodnej chinazoliny – peganiny, substancji goryczkowych, garbników oraz soli mineralnych.
O zastosowaniu rutwicy w fitoterapii decydują głównie obecne w niej guanidyny. Badania prowadzone na modelach zwierzęcych udowodniły wpływ podawania wyciągów z ziela tej rośliny na obniżenie stężenia glukozy we krwi oraz spadek masy ciała. Sam mechanizm działania galeginy nie został do końca dokładnie poznany. Prawdopodobnie efekt hipoglikemiczny, czyli obniżający poziom glukozy we krwi powoduje poprawę wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę (w tym mięśni szkieletowych i wątroby) przez aktywację i translokację błonową kanałów transportowych GLUT1 i GLUT4. Dodatkowo obniża wchłanianie w jelicie cienkim glukozy i innych węglowodanów prostych o łańcuchu sześciowęglowym, witaminy B12 i kwasu foliowego.
Guanidyny hamują również glukoneogenezę, czyli syntezę glukozy ze składników niecukrowych w wątrobie. Związki te wydają się mieć wpływ na profil lipidowy pacjentów (prawdopodobnie obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów) oraz mogą mieć właściwości hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie tętnicze krwi.
Guanidyny posłużyły jako prekursor dla ważnej grupy leków przeciwcukrzycowych, które uznaje się za leki pierwszego rzutu w terapii cukrzycy typu 2. Jedną z najbardziej znanych substancji z tego zbioru jest metformina. Rutwica lekarska wymieniana jest również jako zioło mlekopędne. W medycynie ludowej była więc często stosowana do pobudzania laktacji.
Rutwica lekarska – zastosowanie i przeciwwskazania
Jednym z popularnych zastosowań rutwicy lekarskiej było podawanie jej kobietom w okresie laktacji – w celu pobudzenia wytwarzania mleka. Zaobserwowano, że u krów, które spożywały ziele tej rośliny, wzrastała produkcja wydzieliny gruczołów mlekowych. Należy jednak wiedzieć, że zgodnie z aktualnym stanem wiedzy niedostępne są wiarygodne i twarde dane dotyczące takiego działania rutwicy, jak również poziomu jej dawkowania i bezpieczeństwa stosowania. Dlatego rutwica lekarska w kontekście laktacji pozostaje tematem otwartym.
Za znacznie bardziej istotne uznaje się działanie hipoglikemizujące tej rośliny. Rutwica lekarska zastosowanie znajduje pomocniczo w leczeniu u pacjentów z cukrzycą typu 2 lub insulinoopornością. Warto w tym miejscu podkreślić jej możliwy wpływ na stężenia lipidów w surowicy. Osoby z zaburzeniami glikemii są szczególnie narażone na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego. W tym kontekście obniżanie ryzyka rozwoju miażdżycy czy choroby niedokrwiennej serca może okazać się ogromnym atutem tego zioła.
Rutwica lekarska właściwości posiada także lekko moczopędne i napotne. Medycyna naturalna wykorzystywała ją w leczeniu różnych chorób infekcyjnych. Związki w niej zawarte wpływają również na pracę kory nadnerczy. Rutwica przeciwwskazania do stosowania ma stosunkowo nieliczne. Bezwzględnie unikać powinny jej osoby uczulone na jej ziele. Ostrożność w stosowaniu należy zachować w przypadku chorych na cukrzycę przyjmujących leki hipoglikemizujące. Zawarte w rutwicy związki guanidynowe mogą bowiem nasilać ich działanie, prowadząc do hipoglikemii. Dlatego każde zastosowanie preparatów z jej udziałem należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Skutecznym ziołem na cukrzycę jest również morwa biała. Zawarte w niej substancje spowalniają rozkład skrobi do glukozę. Dzięki temu wzrost glikemii poposiłkowej jest powolniejszy.
Rutwica lekarska – preparaty, ceny, gdzie kupić?
Roślinę tę można kupić w postaci suszonego ziela i przygotowywać z niej napary, odwary, nalewki. Występuje też pod postacią:
- herbaty,
- tabletek,
- kapsułek.
Pojawia się jako składnik maści, gdyż nadaje się także do zastosowania zewnętrznego na trudno gojące się rany. Często jest składnikiem mieszanek ziołowych dedykowanych pacjentom z cukrzycą. Ziele rutwicy i preparaty z niego wytwarzane można zakupić w sklepach zielarskich, aptekach i sklepach ze zdrową żywnością. Ich ceny różnią się od siebie, m.in w zależności od postaci produktu. Suszone ziele rutwicy należy do stosunkowo tanich ziół. Opakowanie zawierające 50 g produktu to koszt nieco powyżej 3 zł.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Walkiewicz K. i wsp., Znaczenie substancji aktywnych pochodzenia roślinnego w cukrzycy. Postępy Fitoterapii, 2016, 17, 1: 49–54.
- Palit P., Furman B. L., Gray A. I., Novel weight-reducing activity of Galega officinalis in mice. J. Pharm. Pharmacol., 1999, 51, 11: 1313–1319.
- Kania M., Derebecka N., Surowce roślinne w cukrzycy. Postępy Fitoterapii, 2010, 2: 76–84.
- Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk M., Młodzianka A., Rośliny o działaniu hipoglikemizującym. Lek w Polsce, 2013, 23, 9: 55–63.
- Mooney M.H. i wsp., Mechanisms underlying the metabolic actions of galegine that contribute to weight loss in mice. Brit. J. Pharmacol., 2008, 153: 1669.
- http://rozanski.li/880/rutwica-galega-guanidyny-galegina-i-metformina
Opublikowano: 24.05.2019;
Oceń:
4.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marzena Rojek
Dietetyk
Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.
3
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 06.07.2022
opublikowany 30.05.2023