Nadwrażliwość zębów – przyczyny, objawy, leczenie
Pod względem anatomicznym ząb składa się z korony, szyjki i korzenia lub korzeni. W jamie ustnej widoczna jest korona zęba – to ta część, która wystaje ponad dziąsło. Pod dziąsłem natomiast znajduje się korzeń zęba – w zależności od tego, gdzie jest on umiejscowiony, ząb może posiadać od jednego (jak siekacze) do nawet kilku korzeni (jak zęby trzonowe, osadzone najdalej w łuku zębowym). Oba te elementy łączy szyjka zębowa – jeśli dziąsła są zdrowe, to jej również nie widać gołym okiem.
Z kolei pod względem budowy histopatologicznej najbardziej zewnętrzną tkanką zęba jest szkliwo, które z jednej strony ma chronić położoną poniżej zębinę, a z drugiej – umożliwiać gryzienie. Szkliwo jest jedną z najbardziej odpornych oraz najtwardszych tkanek organizmu – wytrzymuje nawet większe obciążenia niż kości. Niestety, ma również bardzo częsty i intensywny kontakt z czynnikami, które prowadzą do jego niszczenia. Pod szkliwem znajduje się zębina, która ma właściwości podobne do kości. Ubytki w zębinie są dość bolesne, choć jeszcze większy ból sprawia odsłonięcie miazgi znajdującej się pod zębiną. Miazga zbudowana jest z naczyń krwionośnych oraz włókien nerwowych. Przy uszkodzeniu miazgi (np. złamaniu zęba) lub przy próchnicy obejmującej ten obszar niezbędna jest interwencja stomatologiczna.
Jeśli chodzi o dokładne określenie budowy zębów, nie można zapominać o przyzębiu – składają się na nie dziąsła, cement korzeniowy (tkanka otaczająca korzeń zęba), a także ozębna i kość zębodołu. Najczęstszą chorobą przyzębia jest odsłonięcie szyjek zębowych w obrębie krawędzi dziąseł. To schorzenie o tyle niebezpieczne, że obejmuje nie tylko same zęby, ale również podstawowy element narządu żucia, czyli dziąsła.
Zanim u człowieka pojawią się zęby stałe, na początku rosną zęby mleczne – u zdrowej osoby jest ich łącznie 20 – po 10 w szczęce oraz w żuchwie. Wyrzynanie zębów mlecznych rozpoczyna się mniej więcej od 6. miesiąca życia, a później, w wieku szkolnym, zęby mleczne samoistnie wypadają, by ustąpić miejsca zębom stałym. Tych z kolei pojawia się 32 (16 zębów w żuchwie i 16 w szczęce). Ostatnie zęby w „rzędzie” określane są jako „zęby mądrości”, których wyrzynanie najczęściej rozpoczyna się po 20. roku życia, a całemu procesowi towarzyszy ból zęba. Najczęstszym powikłaniem w trakcie wyrzynania się „ósemek” (trzecich trzonowców) jest jedynie częściowe przebicie dziąsła lub napieranie na zdrową „siódemkę” – wówczas niezbędne jest usunięcie zęba mądrości. Rzadkim przypadkiem są zęby dodatkowe, które rosną najczęściej w wyniku zaburzenia prawidłowego funkcjonowania listewki zębowej. Zęby dodatkowe usuwa się, ponieważ utrudniają one wzrost innym zębom lub doprowadzają do przesuwania się zębów, które wyrosły już prawidłowo.
Najbardziej powszechną chorobą zębów – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci – jest próchnica. Niewiele osób wie, że jest to schorzenie zakaźne. Aby więc nie zarazić się próchnicą, należy odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej oraz higienę akcesoriów, których używa się do pielęgnacji: tubki pasty do zębów, szczoteczki, nici dentystycznej czy irygatora.
Próchnica w zębach mlecznych u dziecka jest często bagatelizowana – niesłusznie. Jej pozostałości w zębodole mogą negatywnie wpływać na zęby stałe, doprowadzając do ich osłabienia i ponownego zainfekowania. Pedodoncja (gałąź stomatologii zajmująca się chorobami zębów u dzieci) będzie również pomocna w kwestii profilaktyki próchnicy. W gabinetach dla dzieci odbywa się lakowanie zębów – to bezbolesny zabieg mający na celu uszczelnienie naturalnych bruzd i zapobieganie osadzaniu się w nich bakterii oraz innych substancji negatywnie wpływających na szkliwo. Próchnicę może zwiastować właśnie erozja szkliwa, czyli jego osłabienia na skutek działania kwasów, cukrów lub bakterii. Objawia się to matowością szkliwa, chropowatością oraz pęknięciami.
Nieleczona lub źle leczona próchnica czy agresywne, nieumiejętne wybielanie prowadzi do wielu powikłań, mi.in. do zapalenia miazgi zęba. W takiej sytuacji z pomocą przychodzi endodoncja, czyli leczenie kanałowe. Polega ono na oczyszczeniu i zdezynfekowaniu kanałów zęba, a następnie na wypełnieniu ich odpowiednio dobranym materiałem, który chroni kanały przed ponownym zainfekowaniem bakteriami. Ząb jest następnie odbudowany materiałem protetycznym lub koronką. Jeśli leczenie kanałowe jest źle przeprowadzone, może dojść do zapalenia okostnej, czyli tkanki kościotwórczej otaczającej kości. W takim przypadku konieczne jest przyjmowanie antybiotyku, a gdy zapalenie ustąpi – ponowne leczenie kanałowe lub ekstrakcja zęba.
Wyrywanie zęba (ekstrakcja) jest stosowane w przypadku nieodwracalnych zmian próchniczych, pojawienia się zgorzeli zęba lub poważnego zapalenia. Jeśli zęby mądrości nie wyrastają prawidłowo, konieczne jest wyrwanie „ósemki”. Obecnie ekstrakcje wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub – jeśli zabieg jest naprawdę trudny – w znieczuleniu ogólnym. Powikłaniem może być suchy zębodół, czyli nieprawidłowe gojenie się rany. Aby go uniknąć, po zabiegu nie należy palić papierosów, przemęczać się i gwałtownie wciągać powietrza do jamy ustnej.
Chorobami przyzębia zajmuje się periodontologia. Najczęściej spotykanym schorzeniem są zapalenie dziąseł czy owrzodzenia w jamie ustnej – mogą to być afty w jamie ustnej, czyli drobne nadżerki, powstające w wyniku niewłaściwej higieny jamy ustnej, chorób przewodu pokarmowego czy migdałków. Najczęściej znikają bez interwencji lekarza, choć afta na dziąśle czy afta na języku może być na tyle dokuczliwa, że pacjent chce pozbyć się jej jak najszybciej. Zaleca się w takiej sytuacji płukanie zębów i jamy ustnej antybakteryjnymi płynami z apteki. Bardziej niepokojącym problemem jest leukoplakia – zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej w białym kolorze, które wymagają konsultacji z lekarzem – mogą bowiem świadczyć o rozwijaniu się raka jamy ustnej.
79
