Bóle pod mostkiem choroby żołądka
Ból zlokalizowany w nadbrzuszu, pod mostkiem, zwykle wywołany jest przez procesy chorobowe toczące się w: żołądku, dwunastnicy, przewodach żółciowych lub trzustce. Charakter bólu, jego nasilenie i objawy towarzyszące mogą sugerować potencjalną przyczynę dolegliwości.
Przeczytaj również:
Ból z lewej strony pod żebrami – ból w lewym podżebrzu – przyczyny
Do częstych przyczyn bólu w nadbrzuszu zalicza się choroby żołądka, a wśród nich:
- Chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy (najczęstsza przyczyna) – ból w nadbrzuszu jest tępy, gniotący, może promieniować do pleców, nasila się na czczo, zmniejsza po jedzeniu.
- Nieżyt żołądkowo-jelitowy (powszechnie określany jako grypa żołądkowa) – towarzyszą mu nudności, wymioty, biegunka.
- Choroba refluksowa przełyku – w obrazie klinicznym pojawiają się: ból przełyku, uczucie pieczenia i palenia, zgaga, puste odbijanie, chrypka, napadowy kaszel nocny.
- Zapalenie błony śluzowej przełyku lub żołądka – piekący charakter bólu.
Przeczytaj również:
Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie
Co jeszcze jest przyczyną bólu w nadbrzuszu?
Bóle pod mostkiem pojawiają się także w chorobach trzustki i woreczka żółciowego. Ostry ból w nadbrzuszu pojawia się w kamicy przewodów żółciowych – ból może promieniować do: mostka, okolicy podłopatkowej prawej, pojawia się po tłustym posiłku. Ostry, oplatający ból podbrzusza jest charakterystyczny dla ostrego zapalenia trzustki. Jest to atak bólu pod mostkiem. Silny ból, promieniuje do kręgosłupa, opasa, nasila się po spożyciu pokarmu. W przewlekłym zapaleniu trzustki bóle pojawiają się po posiłkach i alkoholu.
Przeczytaj również:
Ból brzucha i pleców – co oznacza ból krzyża i podbrzusza?
Bóle w górnej części brzucha mogą wskazywać na zespół jelita drażliwego – ból i dyskomfort zmniejszają się wówczas po oddaniu gazów i stolca. Inne dolegliwości, które należy wykluczyć to:
- Dyspepsja czynnościowa – dolegliwości bez uchwytnej przyczyny.
- Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego – początkowa faza, charakterystyczne przemieszczanie się bólu z nadbrzusza do prawego dołu biodrowego.
- Nowotwory żołądka, przełyku, trzustki – zazwyczaj ból świadczy o zaawansowanym stadium nowotworu.
Przeczytaj również:
Ból pod piersiami – co oznacza?
Ból pod mostkiem – kiedy jest groźny?
Silny ból pod mostkiem z lewej lub prawej strony jest najważniejszym objawem ostrych chorób jamy brzusznej. Jeżeli pojawia się nagle u osoby, która jak dotąd nie chorowała na schorzenia narządów układu pokarmowego, zazwyczaj stanowi poważny sygnał o zagrożeniu zdrowia pacjenta i nierzadko konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego. Nagły, silny, przeszywający ból pojawiający się w nadbrzuszu może być wywołany perforacją wrzodu żołądka lub dwunastnicy. Pacjenci często porównują go do pchnięcia nożem. Ból w późniejszym okresie ma charakter rozlany, brzuch jest silnie napięty i bardzo bolesny przy palpacji.
Przeczytaj również:
Ból trzustki – gdzie boli trzustka, jak boli trzustka?
Przyczyną bólu pod mostkiem stanowiącą poważne zagrożenie zdrowia pacjenta jest również pęknięcie: przełyku, jelita cienkiego czy pseudotorbieli trzustki. Niedokrwienie jelita cienkiego i niedrożność tego odcinka przewodu pokarmowego również są źródłem dolegliwości bólowych w nadbrzuszu i mogą wymagać leczenia operacyjnego. Wspomniane wyżej ostre zapalenia trzustki w cięższych przypadkach także wymaga przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.
Przeczytaj również:
Ból w klatce piersiowej po lewej stronie – przyczyny i co robić
Ból w mostku i za mostkiem – czy to choroba serca?
Lokalizacja bólu w nadbrzuszu sugeruje występowanie choroby w obrębie narządów układu pokarmowego, np.: żołądka, dwunastnicy czy trzustki. Trzeba mieć jednak świadomość, że dolegliwość ta może być objawem procesu chorobowego toczącego się w obrębie klatki piersiowej.
- Nietypowy ból pod mostkiem wraz z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami może sugerować zawał serca. Ściana dolna serca poprzez przeponę sąsiaduje z narządami jamy brzusznej zlokalizowanymi w nadbrzuszu, dlatego niedokrwienie tej części serca może dawać dolegliwości bólowe nadbrzusza. W takim przypadku mówi się o: brzusznej masce zawału.
- Zapalenie osierdzia jest kolejnym schorzeniem narządu klatki piersiowej, które może powodować ból pod mostkiem.
- W diagnostyce różnicowej bólu nadbrzusza należy również wziąć pod uwagę choroby płuc i opłucnej.
- Nierzadko symptom ten jest wynikiem urazu mostka i żeber (złamanie żeber lub złamanie lub pęknięcie mostka).
Oczywiście o ostatecznym rozpoznaniu decyduje wywiad dotyczący innych objawów towarzyszących oraz wyniki badań dodatkowych.
Przeczytaj również:
Zawał serca – jak rozpoznać? Przebieg, rokowania
Ból i kłucie w klatce piersiowej – jakie badania zrobić?
Podstawą w ustaleniu przyczyny wywołującej ból pod mostkiem jest dokładne zebranie wywiadu chorobowego. Ważne są: okoliczności występowania symptomu, jego nasilenie, czynniki, które łagodzą lub wyzwalają ból a także inne objawy, które towarzyszą dolegliwościom bólowym. Nie bez znaczenia jest również informacja na temat przyjmowanych przez pacjenta leków. Trzeba wiedzieć, że niektóre z nich mogą powodować bóle nadbrzusza, należą do nich, np.: niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki doustne, glikozydy naparstnicy, sole żelaza lub potasu, glikokortykosteroidy, bisfosfoniany.
Przeczytaj również:
Ból pleców między łopatkami – przyczyny, badania, leczenie, domowe sposoby
Ból pod mostkiem może pojawiać się również w przebiegu zaburzeń metabolicznych: cukrzycy, nadczynności lub niedoczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc lub zaburzeń elektrolitowych. Pomocne w procesie diagnostycznym są również badania dodatkowe. Na podstawie wyników badań laboratoryjnych można wykazać: podwyższone parametry stanu zapalnego, nieprawidłowe poziomy enzymów wątrobowych i trzustkowych czy zaburzenia w morfologii krwi.
Przeczytaj również:
Wymiotowanie żółcią (żółte wymioty) – co oznaczają i jak leczyć?
Przydatnym badaniem do oceny narządów jamy brzusznej jest również USG, które przede wszystkim pomoże ocenić narządy miąższowe. W niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie gastroskopii, by ocenić błonę śluzową przełyku, żołądka i dwunastnicy i ewentualnie pobrać wycinki do badania. Ze względu na pozabrzuszne przyczyny bólu pod mostkiem nie wolno zapomnieć o EKG i RTG klatki piersiowej.
Przeczytaj również:
Jakie są objawy niedoczynności tarczycy – jak rozpoznać, że tarczyca jest chora?
Nowe aspekty diagnostyki i patofizjologii bólu w okolicy mostka / pod mostkiem
Dyspepsja funkcjonalna – nowe spojrzenie i klasyfikacja
W ostatnich konsensusach europejskich podkreśla się, że klasyczne pojęcie „dyspepsji funkcjonalnej” ulega redefinicji: objawy bólu w nadbrzuszu często kwalifikowane są jako epigastric pain syndrome (EPS) lub postprandial distress syndrome (PDS), z podkreśleniem związku objawów z przyjmowaniem posiłków. Nowe badania analizują zależności między czasem posiłku a występowaniem bólu nadbrzusza – co może umożliwiać subtelniejsze rozróżnienie podtypów dyspepsji i lepsze dopasowanie terapii.
Przeczytaj również:
Niedokrwistość z niedoboru żelaza – przyczyny, objawy, leczenie
Rola diagnostyki alarmowej i endoskopii – zalecenia europejskie
W brytyjskich wytycznych BSG z 2022 r. podkreśla się, że u pacjentów z alarmującymi objawami (np.: dysfagia, utrata masy ciała, niedokrwistość, krwawienie z przewodu pokarmowego) należy jak najszybciej wykonać endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Podobne podejście stosuje się w zaleceniach NICE (UK) – pacjenci ≥ 55 lat z przewlekłą dyspepsją – zwłaszcza z objawami alarmowymi – powinni być skierowani na endoskopię w ciągu 2 tygodni.
W kontekstach europejskich zaleca się także ocenę zakażenia Helicobacter pylori u wszystkich pacjentów z nieswoistą dyspepsją.
Przeczytaj również:
Helicobacter pylori – czym jest, co wywołuje, objawy, leczenie, testy serologiczne
Rzadkie i wysoce nietypowe przyczyny bólu epigastycznego
Z nowych publikacji wyróżniają się doniesienia o przypadkach chorób zapalnych naczyń, np. plamicy Schönleina-Henoch (HSP), gdzie ból podmostkowy/nadbrzuszny był objawem dominującym w okresie przed wystąpieniem zmian skórnych.
Artykuł naukowy omawia przypadek 48-letniego pacjenta z nawracającym bólem nadbrzusza, u którego ostatecznie rozpoznano HSP dopiero po pojawieniu się wykwitów skórnych – wskazując, że w diagnostyce przewlekłego bólu epigastrium warto też rozważyć etiologie układowe (autoimmunologiczne).
W literaturze gastroenterologicznej zwraca się uwagę, że przewlekłe bóle jamy brzusznej często kryją rzadkie jednostki, które bywają pomijane we wstępnej diagnostyce (takie jak: układowe zapalenia naczyń, nietypowe infekcje, zaburzenia naczyń trzewnych) – co może opóźniać rozpoznanie właściwej przyczyny.
Przeczytaj również:
Samoistna plamica małopłytkowa – przyczyny, objawy, badania, leczenie
Innowacje obrazowe i modele płynów w diagnostyce przewodu trzustkowego
W zakresie etiologii bólu pod mostkiem/w nadbrzuszu u chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki (CP) pojawiło się nowe podejście: modelowanie przepływowe (computational fluid dynamics) na podstawie obrazów MRCP (rezonans magnetyczny przewodów trzustkowych) pozwala oszacować ciśnienie w przewodzie trzustkowym (PDP).
Taka nieinwazyjna metoda może potencjalnie służyć jako narzędzie wspomagające decyzję terapeutyczną – np. wskazanie u których pacjentów interwencja drenażowa przewodów trzustkowych byłaby najbardziej uzasadniona.
Przeczytaj również:
Przepuklina przełyku – przyczyny, objawy, leczenie
Zespół Roemhelda (gastrocardiac syndrome) – powiązania układu pokarmowego z objawami kardiologicznymi
W literaturze medycznej coraz częściej przywołuje się zespół Roemhelda (zwany też gastro-cardiac syndrome) – stan, w którym zaburzenia w przewodzie pokarmowym (np.: nadmierne gazy, refluks, przepuklina rozworu przełykowego) mogą prowokować objawy kardiologiczne (np. palpitacje, kołatania).
Choć nie jest to klasyczna przyczyna bólu pod mostkiem, to w niektórych przypadkach warto rozważyć mechanizmy interakcji górnego odcinka przewodu pokarmowego i sercowo-naczyniowego.
