Czym są guzy jądra?
Guzy jądra mogą mieć rozmaity charakter. Pojęcie „guz” często rozumiane jest jednoznacznie – jako nowotwór. Owszem – guz może mieć charakter nowotworowy, ale nie tylko. Formę guzowatą mogą przyjmować także zmiany zapalne, czy torbielowate. Bez względu na to, pojawienie się guza, czy to w obrębie jądra, czy innego narządu, wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Nawet w przypadku, gdy guz okaże się nowotworem, wczesna diagnostyka i leczenie wpływa na poprawę rokowania.
Zapalenie jądra
Stany zapalne jąder mogą powstać na skutek infekcji i zapalenia dróg nasiennych, rozsiewu patogenów drogą krwi, limfy lub przez ciągłość – w przebiegu zapalenia najądrza. Patogeny odpowiedzialne za rozwój zapalenia jąder to m.in.:
- wirus świnki,
- wirus grypy,
- wirus ospy wietrznej, a także,
- bakterie wywołujące dur brzuszny, błonicę, czy płonicę.
Zapalenie jądra może przebiegać jako proces ostry lub przewlekły. Ostre zapalenie jądra objawia się jako powiększenie, stwardnienie jądra, czemu towarzyszy obrzęk i zaczerwienienie moszny. Powikłaniem może być wytworzenie ropni jądra lub przejście w stan przewlekły. Przewlekłe zapalenie jądra charakteryzuje się jego bliznowaceniem, co może prowadzić do upośledzenia płodności. Zapalenie jądra może być także następstwem chorób przenoszonych drogą płciową, jak rzeżączka, czy kiła.
Jedna z postaci kiły w obrębie jądra (obecnie rzadko spotykana) – kilaki jądra – może objawiać się jako zmiany guzowate stwierdzane na powierzchni narządu. Stanem chorobowym niezwiązanym z inwazją patogenów jest ziarniniakowe zapalenie jądra o podłożu autoimmunologicznym. Objawia się ono bolesnym powiększeniem jądra lub jego bezbolesnym stwardnieniem.
Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?
Guzy nowotworowe jądra i rak jądra
Nowotwory jądra są schorzeniem występującym głównie u mężczyzn w młodym i średnim wieku – między 20 a 50 rokiem życia. Większość guzów nowotworowych jądra wywodzi się z komórek płciowych i charakteryzuje się złośliwym przebiegiem. Podstawowa klasyfikacja nowotworów jader wywodzących się z komórek płciowych dzieli je na dwie główne grupy:
- nasieniaki,
- nienasieniaki, do których należą: rak zarodkowy, guz zatoki endodermalnej, złośliwy nabłoniak kosmówkowy, potworniaki.
W wielu przypadkach nowotwory jąder złożone są z więcej niż jednego typu utkania nowotworowego (np. rak zarodkowy + guz zatoki endodermalnej).
Rak jądra zwykle objawiają się, jako jego stwardnienie i powiększenie, czemu zwykle nie towarzyszą dolegliwości bólowe. Objawom tym może towarzyszyć nierówność powierzchni jądra lub uczucie obciążenia w obrębie moszny. Niekiedy początkowe objawy przypominają te, towarzyszące zapaleniu jądra – ból i uczucie rozpierania. Ze względu na fakt, że komórki nowotworowe często posiadają zdolność produkcji hormonów, objawem procesu nowotworowego mogą być również zaburzenia endokrynologiczne np. ginekomastia w przebiegu nasieniaka jądra spowodowana produkcją ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) przez komórki guza.
Pozostałe przypadki nowotworów jąder obejmują m.in. nowotwory z komórek Sertolego i Leydiga, gonadoblastoma, chłoniaki.
Torbiele i zmiany torbielowate jąder
Objawy zmiany guzowatej jądra mogą dawać także torbiele oraz zmiany torbielowate jąder. Zalicza się do nich przede wszystkim następujące schorzenia.
- Żylaki powrózka nasiennego – powstają na skutek poszerzenia żył splotu wiciowatego jądra. Przyczyna powstania żylaków są najprawdopodobniej nieprawidłowości w zakresie budowy naczyń żylnych. Żylaki powrózka nasiennego widoczne są jako kręte struktury uwypuklające się przez mosznę, co często opisywane jest jako „worek z glistami”. W przypadkach o mniejszym zaawansowaniu zmian, poszerzenia naczyń mogą być niewidoczne, lecz wyczuwalne palpacyjnie. Niekiedy objawom tym towarzyszy ból jądra promieniujący do pachwiny oraz uczucie ciężaru w mosznie.
- Wodniak jądra – polega na nagromadzeniu płynu między osłonkami jądra. Wodniaki jądra mogą być zmianami wrodzonymi lub nabytymi. Nabyte wodniaki mogą powstać samoistnie lub być konsekwencją urazu jądra, zapalenia, a także toczącego się procesu nowotworowego. Objawami towarzyszącymi schorzeniu jest zwykle niebolesne powiększenie jądra.
Diagnostyka i badanie guzów jądra
Podstawa diagnostyki guzów jąder jest badanie palpacyjne jąder (za pomocą dotyku) oraz oglądanie moszny, np. w celu poszukiwania wyznaczników stanu zapalnego czy obrzęku. Kolejnym krokiem jest wykonanie badań obrazowych, na czele z badaniem ultrasonograficznym. USG jąder i moszny jest metodą powszechnie stosowaną, nieinwazyjną i pozwalającą na dokładną ocenę zawartości moszny, dlatego stanowi podstawę w diagnostyce chorób jąder.
Uzupełnieniem badania USG może być badanie dopplerowskie, obrazujące przepływy naczyniowe. W przypadku podejrzenia guza nowotworowego wskazane jest wykonanie tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MR) miednicy w celu dokładnej oceny zaawansowania miejscowego choroby oraz stanu okolicznych węzłów chłonnych, a także TK lub MR klatki piersiowej i jamy brzusznej w celu poszukiwania przerzutów odległych.
W diagnostyce procesu nowotworowego istotne jest również oznaczenie poziomu markerów nowotworowych (hCG, alfa-fetoproteiny), dehydrogenazy mleczanowej, gonadotropin oraz testosteronu. Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania nowotworu jądra jest wynik badania histopatologicznego.
Leczenie guzów jądra
Leczenie guzów jądra jest zależne od ich charakteru.
- Zapalenie jądra wymaga zastosowania antybiotykoterapii oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Wskazane jest również pozostanie na czas leczenia w łóżku oraz uniesienie moszny w celu łagodzenia dolegliwości bólowych.
- W przypadku zapalenia jądra o etiologii wirusowej nie stosuje się antybiotyków, a jedynie NLPZ.
- Leczenie wodniaka jądra oraz żylaków powrózka nasiennego opiera się na metodach zabiegowych.
- W przypadku guzów nowotworowych, podstawą terapii jest chirurgiczne usunięcie jądra, które zwykle skojarzone jest z zastosowaniem chemio- lub radioterapii.
