Wodniak jądra – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest wodniak jądra?

Wodniak jądra (hydrocoele) jest rodzajem torbieli, czyli owalnego tworu zawierającego płyn otoczony osłonkami. Pojawia się w konsekwencji nieprawidłowego zstępowania jąder do moszny, a dokładnie niezarośnięcia wyrostka pochwowego po zstąpieniu jądra. Wyrostek pochwowy jest fragmentem otrzewnej, który podczas prawidłowego rozwoju płodu powinien się zasklepić i w postaci pustego worka zająć miejsce na przedniej powierzchni jądra.

W przypadku wodniaka, wyrostek pochwowy nie ulega zamknięciu, wskutek czego gromadzi się w nim płyn otrzewnowy. Powstała w ten sposób struktura przybiera postać wodniaka jądra lub wodniak powrózka nasiennego (funiculocoele). Brak wspomnianego zamknięcia oznacza, że jest to najczęściej tak zwany wodniak jądra komunikujący.

Zazwyczaj przed ukończeniem pierwszego roku życia kanał zarasta. Wówczas wodniak jądra u dziecka najczęściej ulega wchłonięciu. Jeżeli nie zniknie, lekarze rozpoznają tak zwany wodniak jądra niekomunikujący.

Gdy zaś torbielka zakotwicza się na przebiegu powrózka nasiennego, ponad jądrem, ale przed wejściem do kanału pachwinowego mówimy o wodniaku powrózka nasiennego.

Jakie są objawy wodniaka jądra?

Cechą charakterystyczną wodniaka jądra jest jednostronne (zazwyczaj prawostronne) zwiększenie objętości worka mosznowego (wodniaki obustronne zdarzają się niezwykle rzadko). Co ciekawe obserwuje się różnicę w ilości płynu rano i wieczorem – wieczorem zauważalnie wzrasta.

Jądro jest powiększone, a na jego powierzchni (bądź powyżej) wyczuwa się sprężysty, owalny, dosyć miękki guzek przesuwalny względem skóry i podłoża. W badaniu palpacyjnym zmiana nie jest bolesna z wyjątkiem wodniaków powstałych na skutek ostrych stanów zapalnych bądź nowotworu.

W przypadku wodniaków nabytych u dorosłych mężczyzn objętość płynu może się stopniowo lub gwałtownie zwiększać, co oczywiście powinno zaalarmować lekarza. Czasami wodniaki urastają do rozmiarów utrudniających choremu chodzenie, jednak nie powodują dyskomfortu i problemów podczas oddawania moczu. Wodniak jądra niejednokrotnie stanowi przyczynę braku syntezy nowych plemników i zaniku jądra, co oczywiście może być źródłem męskiej niepłodności.

Przyczyny powstawania wodniaków jądra

Jak wspomniano wyżej wodniaki możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Wrodzone wodniaki jądra u dzieci lub wodniaki powrózka nasiennego to te powstałe podczas organogenezy, których obecność rozpoznaje się po urodzeniu dziecka. Inaczej wygląda sytuacja z wodniakami nabytymi, bowiem etiologia ich powstania może być bardzo różnorodna. Do najczęstszych przyczyn powstania wodniaka wtórnego zaliczamy:

• operację żylaków powrózka nasiennego,
• operację przepukliny pachwinowej,
• zapalenie jądra,
• zapalenie najądrza,
• nowotwór jądra
• uraz jądra.

Jakie badania wykonuje się przy wodniaku jądra?

Głównym objawem wodniaka jądra jest jednostronne niebolesne powiększenie moszny. W każdym przypadku zaobserwowania zwiększenia wymiarów moszny należy bezzwłocznie zgłosić się do urologa. W trakcie badania lekarskiego można zastosować metodę nazywaną diafanoskopią. Polega ona na oświetleniu moszny światłem latarki i sprawdzeniu czy prześwieca ono przez patologiczny twór. Jeżeli tak oznacza to że jest to płyn. Jeżeli światło nie przenika przez mosznę mamy do czynienia z litą masą. Oprócz tego podstawowego badania stosuję się ultrasonografię. Stanowi ona podstawę diagnostyki obrazowej chorób jąder.

Oprócz badania palpacyjnego będącego tzw. złotym standardem diagnostyki wodniaka jądra, konieczne jest badanie ultrasonograficzne USG jąder. Nakierowując światło latarki na skórę moszny po jednej stronie, widzimy je po drugiej. Zjawisko to nazywamy objawem prześwietlenia, który potwierdza obecność zbiornika z płynem w mosznie. Oczywiście ostateczne rozstrzygnięcie etiologii zmiany patologicznej chirurg uzyskuje podczas otwarcia moszny na drodze operacyjnej.

Diagnozując objawy wodniaka jądra, lekarz musi wziąć pod uwagę inne stany chorobowe, które mogą mu utrudniać właściwe rozpoznanie. W diagnostyce różnicowej powinny zostać uwzględnione przede wszystkim przepuklina pachwinowa, przepuklina mosznowa, nowotwór jądra oraz ostre zapalenie jądra.

Leczenie wodniaka jądra

Wrodzonego wodniaka jądra u dziecka poddajemy kilkumiesięcznej obserwacji. Zdecydowana większość zmian wchłania się samoistnie do ukończenia 1 roku życia. Gdy wodniak nie zniknie do 2 roku życia należy pomyśleć o operacji.

Nabyte wodniaki jąder można leczyć dwoma sposobami. Pierwszy z nich polega na nakłuciu moszny oraz jej odbarczenia, czyli odprowadzenie płynu. Druga metoda zaopatrywania wodniaków jąder to leczenie chirurgiczne. Polega ono na wycięciu osłonki pochwowej jądra.

Podobnie dzieje się w przypadku wodniaka nabytego, którego jedyną metodą leczenie jest zabieg chirurgiczny (hydrocelektomi). Obecnie stosowane są 2 metody operacji wodniaka metoda Winkelmanna i metoda von Bergmanna. Obydwie zakładają ewakuację płynu z jamy wodniaka, ale w metodzie von Bergmanna usuwa się też nadmiar osłonek pokrywających pierwotnego wodniaka, dlatego też ta metoda preferowana jest przy zmianach o większej powierzchni.

Czy wodniak jądra jest groźny?

Wodniak jądra może zostać rozpoznany w każdym wieku. Zazwyczaj jednak problem ten dotyczy noworodków i małych dzieci, u których wodniak jest częstą i niegroźną wadą wrodzoną. Na szczęście z reguły ulega on samoistnemu wchłonięciu, więc zalecana jest co najmniej kilkumiesięczna obserwacja.

Zarówno u starszych dzieci jak też u dorosłych mamy do czynienia ze zmianą wtórną, nabytą o zróżnicowanej etiologii. Bez względu na przyczynę powstania wodniaka w przypadku chłopców powyżej 2 roku życia i dorosłych jedynym skutecznym sposobem leczenia jest planowany zabieg operacyjny.