Hemodynamika (serca) – co to jest, jakie badania robi się w pracowni?

Czym zajmuje się hemodynamika?

Przepływ krwi można opisać stosując wielkości fizyczne takie jak szybkość czy opór przepływu. Dynamika krążenia krwi stale się zmienia. Organizm dostosowuje odpowiedź hemodynamiczną do aktualnie panujących warunków i zapotrzebowania tkanek na krew. Przepływ krwi zapewnia transport substancji odżywczych, produktów metabolizmu, gazów oddechowych i hormonów w całym organizmie. Ponadto krew jest też odpowiedzialna za regulację temperatury i odpowiedź odpornościową organizmu. Krew składa się z elementów komórkowych, wody, białek i wielu innych substancji. Jest to więc specyficzny rodzaj cieczy, określany jako ciecz nienewtonowska. Natomiast naczynia krwionośne nie są sztywnymi rurkami. Ich średnica i napięcie są zmienne. Hemodynamika to badanie przepływu krwi z użyciem klasycznych wartości fizycznych. Natomiast badanie właściwości przepływu krwi nosi nazwę hemoreologii.

Zaburzenia hemodynamiki

Zarówno za duża, jak i za mała ilość dopływającej krwi może stanowić zaburzenie hemodynamiczne. Spośród zaburzeń hemodynamicznych lub inaczej zaburzeń krążenia można wyróżnić kilka podstawowych patologii: zawał, zator, krwotok, obrzęk, przekrwienie, zwężenie naczynia.

Zator to nagłe zamknięcie naczynia krwionośnego. Materiałem zatorowym może być skrzeplina, pęknięta blaszka miażdżycowa, fragment tkanki tłuszczowej itd. Zawał jest z kolei ostrym niedokrwieniem narządu wywołanym najczęściej przez zator. Zawał poza sercem może dotyczyć także jelit, płuc, mózgu (udar niedokrwienny) lub innych organów. Jeśli naczynie nie jest całkowicie zamknięte, a jedynie zwężone, może rozwinąć się stan przewlekłego niedokrwienia danego narządu, który również będzie miał znaczenie kliniczne. Przekrwienie to stan, w którym w naczyniach krwionośnych danej tkanki znajduje się zbyt dużo krwi. Przekrwienie wywołane zbyt dużym dopływem krwi tętniczej lub utrudnionym odpływem krwi żylnej może prowadzić do powstania obrzęku.

Jakie są pierwsze objawy zawału serca?

Monitorowanie hemodynamiczne – co to jest?

Monitorowanie hemodynamiczne jest jednym z elementów obserwacji pacjenta na oddziale intensywnej terapii. Za pomocą różnego rodzaju cewników wprowadzonych do naczyń krwionośnych mierzy się parametry hemodynamiczne takie jak: rzut serca (CO), średnie ciśnienie tętnicze (MAP), ciśnienie zaklinowania w tętnicy płucnej (PCWP), zmienność ciśnienia tętna (PPV), czy zmienność objętości wyrzutowej serca (SVV). Podczas operacji chirurgicznych lub pobytu na oddziale intensywnej terapii stosuje się tzw. krwawy pomiar ciśnienia. Zamiast mankietu zakładanego na ramię stosuje się w tym wypadku specjalne cewniki wprowadzone do tętnicy. Metoda ta umożliwia ciągły pomiar ciśnienia. Przed zastosowaniem inwazyjnych metod zaleca się jednak wykonanie badania echokardiograficznego, za pomocą którego można sprawdzić np. frakcję wyrzutową lewej komory (LVEF).

Jakie są wskazania do monitorowania hemodynamiki serca?

Monitorowanie hemodynamiki serca ma na celu trzy rzeczy określenie rodzaju zaburzenia (np. wstrząsu), wybór odpowiedniej terapii i ocena odpowiedzi na leczenie. Przykładowo, w przypadku wstrząsu naczyniopochodnego rzut serca jest zwiększony, podczas gdy w innych rodzajach zaburzenia parametr ten jest zmniejszony. W przypadku wstrząsu hipowolemicznego (np. po utracie krwi) parametry ciśnieniowe i objętościowe spadają. Natomiast są one podwyższone w przypadku wstrząsu kardiogennego.

Przeczytaj co to jest wstrząs kardiogenny.

Napad zatorowości płucnej powoduje podwyższenie ciśnienia w tętnicy płucnej (PAP) oraz powiększenie prawej części serca, co może być zaobserwowane w badaniu echokardiograficznym. Z kolei tamponada serca powoduje wzrost ciśnienia panującego w komorach przy jednoczesnym zmniejszeniu objętości całego serca. Przy ocenie nie bierze się pod uwagę tylko pojedynczego parametru. Oceny należy dokonywać na podstawie wszystkich parametrów, uwzględniając przy tym stan kliniczny pacjenta.

Terapię wstrząsu dostosowuje się do konkretnej przyczyny. Dąży się przy tym do uzyskania średniego ciśnienia tętniczego na poziomie co najmniej 65 mmHg. Przetaczanie płynów jest zalecane w przypadku pacjentów z niskimi wskaźnikami obciążenia wstępnego. Do jego oceny służą głównie dwa parametry, ośrodkowe ciśnienie żylne (CVP) i ciśnienie zaklinowania.

Jakie zabiegi wykonuje się w pracowni hemodynamicznej?

Pracownie hemodynamiki są miejscem przeprowadzania zabiegów z zakresu kardiologii interwencyjnej lub inwazyjnej. Jest to podspecjalność kardiologii zajmująca się wykorzystaniem cewników naczyniowych w diagnostyce i leczeniu pewnych zaburzeń. Do najczęściej przeprowadzanych zabiegów należą koronarografia i cewnikowanie serca. Zabiegi te umożliwiają m.in. badanie dynamiczne serca, ocenę przepływu w tętnicach wieńcowych wraz z badaniem rezerwy wieńcowej.

Koronarografia jest zabiegiem diagnostyczno-terapeutycznym. Jeśli zamknięcie tętnicy wieńcowej w trakcie badania zostanie potwierdzone, można podjąć próbę wykonania angioplastyki wieńcowej z wszczepieniem tzw. stentów. Kardiologia inwazyjna jest intensywnie rozwijającą się dziedziną medycyny. Istnieje coraz więcej zabiegów, które mogą być przeprowadzone w pracowniach hemodynamicznych. Poza koronarografią możliwa jest także wymiana lub regeneracja zastawek serca, leczenie wad serca takich jak ubytki w przegrodzie międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej. Możliwe jest także wykonywanie zabiegów w obrębie innych naczyń, np. tętnic szyjnych, podobojczykowych lub nerkowych.

Kiedy wszczepia się steny w sercu i w naczyniach?

Pracownia hemodynamiki w Polsce

Aktualnie w Polsce znajduje się 165 pracowni hemodynamicznych (stan na maj 2019). Ich rozmieszczenie w praktyce ma umożliwiać przetransportowanie pacjenta do takiej pracowni w czasie do 2 godzin. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia diagnostyki i leczenia zawału serca.

Kilkadziesiąt wybranych ośrodków posiada akredytację Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Należą do nich m.in. pracownie: Kliniki Kardiologii AM w Warszawie, Górnośląskiego Centrum Medycznego w Katowicach, Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, Kliniki Chirurgii Serca AM we Wrocławiu czy I Kliniki Kardiologii AM w Poznaniu.